Χωρίς αρκετό σίδηρο το ανθρώπινο σώμα δεν μπορεί να λειτουργήσει σωστά. Ο σίδηρος είναι απαραίτητος σε όλο το σώμα, για την παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων και για να εξασφαλιστεί ότι η καρδιά και οι σκελετικοί μύες μπορούν να λειτουργήσουν σωστά.
Ο σίδηρος διαδραματίζει επίσης ζωτικό ρόλο στην καταπολέμηση λοιμώξεων και ασθενειών, διατηρώντας υψηλά τα επίπεδα ενέργειας και συντελεί στην εύρυθμη λειτουργία του εγκεφάλου.
Η σιδηροπενία ορίζεται ως η κατάσταση κατά την οποία δεν υπάρχει αρκετός σίδηρος στο σώμα για να μπορεί να λειτουργήσει σωστά. Όταν οι διαθέσιμες αποθήκες σιδήρου του σώματος είναι χαμηλές (έλλειψη σιδήρου), η κατάσταση αυτή μπορεί να επηρεάσει σχεδόν όλες τις λειτουργίες του σώματος, όπως τον μεταβολισμό, την ψυχική και σωματική υγεία, την παραγωγικότητα στην εργασία ακόμα και τη σεξουαλική λειτουργία. O Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας δηλώνει ότι η σιδηροπενία μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της ικανότητας για σωματική εργασία έως και 30%.
Ποια είναι η διαφορά μεταξύ σιδηροπενίας και σιδηροπενικής αναιμίας;
Υπάρχει μια κλινική διαφορά μεταξύ της σιδηροπενίας και της σιδηροπενικής αναιμίας. Η χαμηλή επάρκεια σε σίδηρο (σιδηροπενία) δεν σημαίνει απαραίτητα ότι κάποιος θα εμφανίσει αναιμία. Για να προσδιοριστεί αν κάποιος είναι σιδηροπενικός ή πάσχει από σιδηροπενική αναιμία, θα πρέπει να γίνει μια εξέταση αίματος η οποία περιλαμβάνει τα ακόλουθα:
- Επίπεδα αιμοσφαιρίνης: αυτό είναι το κύριο συστατικό των ερυθρών αιμοσφαιρίων, το οποίο απαιτεί σίδηρο για τη μεταφορά οξυγόνου στο σώμα. Μία εξέταση αίματος θα επιβεβαιώσει εάν τα επίπεδα αιμοσφαιρίνης βρίσκονται εντός του φυσιολογικού εύρους με βάση την ηλικία, το φύλο και την κατάσταση του ατόμου (π.χ. εγκυμοσύνη). Ωστόσο, τα επίπεδα αιμοσφαιρίνης δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη διάγνωση της σιδηροπενίας.
- Φερριτίνη ορού: μετράει την ποσότητα του σιδήρου που είναι αποθηκευμένη στο σώμα.
- Κορεσμός τρανσφερίνης (TSAT): μετράει πόσος αποθηκευμένος σίδηρος μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη δημιουργία νέων ερυθρών αιμοσφαιρίων.
Γιατί ο σίδηρος είναι σημαντικός για την υγεία των γυναικών; Οι γυναίκες έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο σιδηροπενίας σε ορισμένες φάσεις της ζωής τους, για παράδειγμα κατά τη διάρκεια της περιόδου, ή μπορεί να χρειάζονται επιπλέον σίδηρο, όπως κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και μετά τον τοκετό. Μπορεί επίσης να πρέπει να ελέγχουν τα επίπεδα σιδήρου των παιδιών τους, ειδικά κατά τη διάρκεια αλμάτων ανάπτυξης και για τα κορίτσια όταν αρχίσει η περίοδος. Η σημασία του σιδήρου για την υγεία των γυναικών είναι μεγάλη.
Ποια είναι τα συμπτώματα της σιδηροπενίας;
Η αναγνώριση των συμπτωμάτων της σιδηροπενίας και της σιδηροπενικής αναιμίας είναι συχνά το μεγαλύτερο εμπόδιο στη διάγνωση της νόσου. Τα συμπτώματα μπορούν να εκδηλωθούν με διαφορετικούς τρόπους, είναι δύσκολο να εντοπιστούν και μπορούν να συσχετιστούν με μια σειρά άλλων νοσημάτων.
ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΚΟΠΩΣΗ
- Πνευματική κόπωση: Η υπερβολική κούραση δεν επηρεάζει μόνο το σώμα, μπορεί να επιφέρει και πνευματική κόπωση. Ο σίδηρος είναι απαραίτητος για την υγιή λειτουργία του εγκεφάλου, οπότε αν δυσκολεύεστε να συγκεντρωθείτε ή έχετε εναλλαγές στη διάθεσή σας που δεν μπορείτε να διαχειριστείτε, θα μπορούσε να σημαίνει ότι έχετε σιδηροπενία.
- Αίσθημα εξάντλησης: Το αίσθημα μόνιμης εξάντλησης ή εξαιρετικής κούρασης, που συχνά το αναφέρουμε ως κόπωση, είναι ένα από τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα έλλειψης σιδήρου. Εάν αισθάνεστε καταβεβλημένοι ή δεν έχετε ενέργεια και διάθεση να πραγματοποιήσετε τις καθημερινές σας εργασίες, μπορεί να έχετε έλλειψη σιδήρου. Η κόπωση μπορεί να έχει αρνητική επίδραση στην κοινωνική σας ζωή και στην ψυχολογία σας, γι’ αυτό είναι σημαντικό να την αντιμετωπίσετε.
- Απώλεια ακοής: Εάν αντιμετωπίζετε ξαφνική δυσκολία στην ακοή, είναι σημαντικό να λάβετε σωστή διάγνωση, καθώς μπορεί να οφείλεται σε πολλούς λόγους. Ένας λόγος για ξαφνική απώλεια ακοής μπορεί να είναι η αναιμία ή η ανεπάρκεια σιδήρου.
ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΜΦΑΝΙΣΗ
- Απώλεια μαλλιών: Για να διατηρήσετε μία υγιή τριχοφυΐα, το σώμα σας χρειάζεται σίδηρο. Εάν χάνετε τούφες μαλλιών ή περισσότερα μαλλιά από το κανονικό, θα μπορούσε να είναι ένδειξη σιδηροπενίας.
- Νύχια με μορφολογικές ανωμαλίες: Εάν έχετε νύχια με ανωμαλίες στο χρώμα, το σχήμα ή την υφή, θα μπορούσε να οφείλεται σε έλλειψη σιδήρου. Συγκεκριμένα, τα νύχια που βυθίζονται στη μέση, ανυψώνονται στις άκρες και έχουν μια στρογγυλεμένη εμφάνιση, όπως ένα κουτάλι, μπορεί να υποδηλώνουν αναιμία ή σιδηροπενία.
- Χλωμή όψη: Εάν έχετε σιδηροπενία, μπορεί να υπάρχει λιγότερη αιμοσφαιρίνη η οποία έχει ως συνέπεια τη χλωμή όψη. Αυτό είναι πιο εμφανές στο πρόσωπο, τα νύχια, το εσωτερικό του στόματος και τα μάτια. Εάν τραβήξετε το κάτω βλέφαρό σας και δείτε μία χλωμή ροδακινί ή κίτρινη όψη, τότε μπορεί να έχετε σιδηροπενία.
- Μώλωπες: Εάν μελανιάζετε εύκολα, αυτό μπορεί να προκαλείται λόγω έλλειψης σιδήρου. Μία μελανιά εμφανίζεται όταν έχουν καταστραφεί τα αιμοφόρα αγγεία κάτω από το δέρμα, αρκετά για να διαρρεύσει μια μικρή ποσότητα αίματος. Αν το σώμα σας δεν έχει αρκετό σίδηρο, είναι πιο πιθανό να υποστεί μώλωπες.
- Στοματικά έλκη: Τα στοματικά έλκη μπορεί να προκληθούν από πολλά αίτια, από ένα απλό δάγκωμα στο εσωτερικό του στόματος, από στρες ή και έντονη κόπωση. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα έλκη στο στόμα μπορούν επίσης να αναπτυχθούν εξαιτίας της σιδηροπενίας.
ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ
- Ευερεθιστότητα: Εξάντληση, μεταβολές της διάθεσης και αδυναμία συγκέντρωσης είναι ενδείξεις σιδηροπενίας. Εάν αισθάνεστε ευερέθιστοι, μπορεί να είναι ένα σημάδι έλλειψης σιδήρου.
- Απώλεια μνήμης: Ξεχνάτε πιο συχνά; Συζητήστε με τον γιατρό σας για το τι θα μπορούσε να προκαλέσει τη βραχυπρόθεσμη απώλεια μνήμης σας. Μπορεί να οφείλεται σε ανεπάρκεια σιδήρου.
- Επιθυμία για περίεργες γεύσεις: Εάν αποζητάτε περίεργες γεύσεις και θέλετε να καταναλώσετε πράγματα που δεν είναι φαγώσιμα, όπως πηλό, χώμα ή στάχτη, θα πρέπει να αναζητήσετε θεραπεία, καθώς αυτό μπορεί να αποτελεί ένδειξη σιδηροπενίας.
- Επιθυμία για να μασήσετε πάγο: Ένα από τα πιο κοινά συμπτώματα της έλλειψης σιδήρου είναι η επιθυμία να φάμε ή να μασήσουμε πάγο. Η συχνή κατανάλωση κομματιών πάγου μπορεί να προκαλέσει βλάβη στα δόντια και στα ούλα, γι’ αυτό είναι σημαντικό να αναζητήσετε θεραπεία.
- Αίσθημα κρύου: Εάν δυσκολεύεστε να παραμείνετε ζεστοί και τα χέρια και τα πόδια σας κρυώνουν εύκολα, μπορεί να έχετε ανεπάρκεια σιδήρου. Ο σίδηρος είναι σημαντικός για μια σειρά λειτουργιών που εμπλέκονται στη διατήρηση της σωστής θερμοκρασίας του σώματός μας. Είναι σημαντικό να διατηρούμε μια συγκεκριμένη θερμοκρασία σώματος και η ανεπάρκεια σιδήρου μπορεί να την απορρυθμίσει.
- Σύνδρομο ανήσυχου ποδιού: Εάν όταν βρίσκεστε σε φάση ξεκούρασης, αισθάνεστε την ανάγκη να κουνάτε διαρκώς τα πόδια σας προκειμένου να απαλλαγείτε από μια δυσάρεστη ή περίεργη αίσθηση, μπορεί να υποφέρετε από σύνδρομο ανήσυχου ποδιού. Η αίσθηση που συνοδεύει αυτό το σύνδρομο μερικές φορές περιγράφεται ως φαγούρα ή αίσθημα καύσου και ενδέχεται να επηρεάσει τον ύπνο σας. Αυτό μπορεί να είναι ένα σύμπτωμα σιδηροπενίας.
- Αίσθημα λαχανιάσματος: Η σιδηροπενία μπορεί να μειώσει την ικανότητά σας για άσκηση. Εάν διαπιστώσετε ότι δεν μπορείτε να ασκηθείτε όσο θέλετε ή λαχανιάζετε κάνοντας απλά πράγματα, όπως το ανέβασμα στις σκάλες, μπορεί να έχετε σιδηροπενία.
- Επιρρεπής σε λοιμώξεις: Το ανοσοποιητικό σύστημα είναι η άμυνα του οργανισμού σας από τις λοιμώξεις και τις ασθένειες, αλλά για να λειτουργήσει σωστά απαιτεί σίδηρο. Εάν δεν υπάρχει αρκετός σίδηρος στο σώμα σας, τότε μπορεί να γίνετε επιρρεπείς σε υποτροπιάζουσες λοιμώξεις, όπως τα κοινά κρυολογήματα.
- Πονοκέφαλοι: Πονοκέφαλοι και ημικρανίες μπορεί να προκληθούν από πολλά αίτια όπως η αφυδάτωση ή το κρύωμα, αλλά η σιδηροπενία μπορεί να συμβάλλει στην εμφάνιση αυτών των συμπτωμάτων. Εάν έχετε πολλούς πονοκεφάλους ή οι πονοκέφαλοι γίνονται πιο έντονοι, θα πρέπει να μιλήσετε με τον γιατρό σας.
- Σεξουαλική δυσλειτουργία: Η σιδηροπενία μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλή σεξουαλική διάθεση και στυτική δυσλειτουργία. Εάν αντιμετωπίζετε οποιοδήποτε σύμπτωμα απώλειας της σεξουαλικής σας διάθεσης ή στυτική δυσλειτουργία, μιλήστε με τον γιατρό σας.
Πώς διαγιγνώσκεται η σιδηροπενία;
Τα συμπτώματα της σιδηροπενίας ποικίλλουν και μπορεί να είναι παρόμοια με εκείνα άλλων νοσημάτων, καθιστώντας δύσκολη τη διάγνωσή της. Μετά τη λήψη του ιατρικού ιστορικού και στην περίπτωση που ο γιατρός υποψιάζεται ότι ο ασθενής του πάσχει από σιδηροπενία, θα ζητήσει αιματολογικές εξετάσεις ώστε να ελεγχθούν τα επίπεδα αιμοσφαιρίνης και σιδήρου στο σώμα. Η λήψη αίματος είναι μια απλή διαδικασία που απαιτεί μικρή ποσότητα και συνήθως γίνεται από τον βραχίονα. Το μικροβιολογικό εργαστήριο θα παρέχει τις εργαστηριακές απαντήσεις που μπορούν να επιβεβαιώσουν την έλλειψη σιδήρου και πόσο σίδηρος λείπει. Η ποσότητα σιδήρου που λείπει δεν είναι πάντα η ίδια, οπότε ο γιατρός θα αναγνωρίσει τις ανάγκες σχετικά με την αναπλήρωση του σιδήρου. Είναι σημαντικό να διαγνωσθεί και να αντιμετωπιστεί τόσο η σιδηροπενία όσο και η σιδηροπενική αναιμία, καθώς μπορεί να έχουν σημαντικό αντίκτυπο όχι μόνο στην ποιότητα ζωής και τη γενική λειτουργία του σώματος, αλλά να επιδράσουν στην εμφάνιση χρόνιων νοσημάτων.
Ποια είναι η θεραπεία για τη σιδηροπενία;
Υπάρχουν διάφοροι τρόποι με τους οποίους μπορεί να αντιμετωπιστεί η σιδηροπενία και αυτό εξαρτάται από το πόση έλλειψη σιδήρου έχει κάθε άτομο, καθώς και από το ιατρικό ιστορικό του. Στις θεραπευτικές επιλογές περιλαμβάνεται η τροποποίηση της διατροφής, τα από του στόματος συμπληρώματα σιδήρου ή ο ενδοφλέβιος σίδηρος (ενδοφλέβια χορήγηση).
Αιτίες
Απώλεια αίματος: Λόγω της απώλειας αίματος κατά τη διάρκεια της περιόδου, οι γυναίκες πριν από την εμμηνόπαυση χρειάζονται έως και διπλάσιο σίδηρο στη διατροφή τους ώστε να αποφευχθεί η εμφάνιση σιδηροπενίας. Οι γυναίκες που έχουν ιδιαίτερα παρατεταμένη απώλεια αίματος κατά την περίοδο είναι πιο επιρρεπείς σε εμφάνιση σιδηροπενίας. Η απώλεια αίματος συμβάλλει επίσης στην ανάπτυξη εμφάνισης σιδηροπενίας σε ασθενείς με φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου, καρδιακή ανεπάρκεια και χρόνια νεφρική νόσο.
Φλεγμονή: Η φλεγμονή που σχετίζεται με ορισμένες μακροχρόνιες παθήσεις, όπως η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου, η χρόνια καρδιακή ανεπάρκεια και η χρόνια νεφρική νόσος, ενδέχεται να μειώσει την ποσότητα του σιδήρου που απορροφάται από το έντερο και ως εκ τούτου να οδηγήσει σε εμφάνιση σιδηροπενίας.
Φάρμακα: Ορισμένα φάρμακα που χρησιμοποιούνται στη θεραπεία της καρδιακής ανεπάρκειας και της χρόνιας νεφρικής νόσου μπορεί να οδηγήσουν σε απώλεια αίματος, μείωση απορρόφησης του σιδήρου ή αύξηση των αναγκών για σίδηρο.
Ανάπτυξη: Ο σίδηρος είναι απαραίτητος για τη σωστή σωματική ανάπτυξη, έτσι κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης η ανάγκη για σίδηρο αυξάνεται. Τέτοιες περιπτώσεις περιλαμβάνουν την εγκυμοσύνη, την παιδική ηλικία (σε παιδιά κάτω των πέντε ετών) και την εφηβεία.
Διατροφή: Ο σίδηρος μπορεί να βρεθεί τόσο σε ζωικά προϊόντα όσο και σε φυτικές τροφές, αλλά ο σίδηρος από ζωικά προϊόντα απορροφάται καλύτερα από το σώμα. Τρόφιμα πλούσια σε σίδηρο είναι τα κόκκινα κρέατα (συκώτι, μπριζόλα κλπ.), τα αυγά, τα όσπρια, τα φασόλια, οι ξηροί καρποί. Οι περιοριστικές δίαιτες από επιλογή όπως η χορτοφαγία (vegeterian ή vegan) είτε δίαιτες επιβαλλόμενες λόγω ύπαρξης χρόνιας ασθένειας μπορεί να οδηγήσουν σε μειωμένη πρόσληψη σιδήρου.
