Η προσωπικότητα κάθε ανθρώπου µοιάζει µε µια κονσόλα ήχου, στην οποία οι διακόπτες είναι τοποθετηµένοι σε µια συγκεκριµένη “ένταση”.
Τι συµβαίνει και µεγαλώνοντας οι διακόπτες αυτοί αλλάζουν θέση;
Η εξέλιξη είναι χαρακτηριστικό γνώρισµα της ανθρώπινης ύπαρξης και δεν θα µπορούσε να γίνει διαφορετικά µε την προσωπικότητα του ανθρώπου. «Προσωπικότητα είναι το σύνολο των ιδιαίτερων ψυχικών και πνευµατικών χαρακτηριστικών και των τρόπων συµπεριφοράς ενός ατόµου. Αυτό το σύνολο συµβάλλει στη µοναδικότητα ενός ατόµου. Η προσωπικότητα περιλαµβάνει το σύνολο των διανοητικών και εκπαιδευτικών χαρακτηριστικών, τη συγκινησιακή διάθεση, τις τάσεις συµπεριφοράς, το χαρακτήρα και την ιδιοσυγκρασία ενός ατόµου, διαµορφώνεται δε από την αλληλεπίδραση µεταξύ των κληρονοµικών χαρακτηριστικών και του περιβάλλοντος, ιδιαίτερα αυτού της πρώτης παιδικής ηλικίας ».
Ο άνθρωπος, λοιπόν, δεν µπορεί να αποµονωθεί ώστε να εξεταστεί και να παρατηρηθεί όταν από µόνος του είναι ένα σύνολο, αλλά ανήκει και σε ένα σύνολο. Η σύσταση του κάθε ανθρώπου, µοναδική, του προσδίδει έναν ρόλο ώστε να υπάρχει και να σχετίζεται σε κοινωνικές οµάδες (οικογενειακά, ταξικά, φυλετικά κ.ά.). Η συνύπαρξη όµως δεν µπορεί να µην προκαλέσει αλληλεπίδραση κι αυτό φυσικά οδηγεί σε µια διαρκή διαµόρφωση.
«Ρέειν εν τω δοµείσθαι και δοµείσθαι κατά το ρέειν», Ηράκλειτος
Σε συνάρτηση πάντα µε τον χρόνο, αλλά και τον χώρο στον οποίο κινείται κανείς, οι ανάγκες του ως δοµικό στοιχείο της ανθρώπινης ύπαρξης συντηρούν την επιβίωση, αλλά οι επιθυµίες δηµιουργούν τους στόχους. Κάπου εκεί οφείλουµε να αναφερθούµε στο σηµαντικότερο κοµµάτι ανάµεσα στις ανάγκες και τις επιθυµίες, που δεν είναι άλλο από τις επιλογές. Οι επιλογές που θα κάνει κάθε άνθρωπος σίγουρα βασίζονται σε παρελθούσες εµπειρίες, συντονίζονται φυσικά στο παρόν, αλλά αποσκοπούν στο µέλλον. Η πραγµατοποίηση, η επίτευξη, η υλοποίηση αυτών των επιλογών θα βοηθήσουν στην ανάπτυξη αλλά και και στην εξέλιξή του.
Θα µπορούσαµε ίσως να παροµοιάσουµε τον άνθρωπο ως… µια κονσόλα ήχου µε δεκάδες διακόπτες. Ο κάθε διακόπτης αντιστοιχεί σε ένα γνώρισµα, π.χ. ήρεµος, δηµιουργικός, γενναιόδωρος, γκρινιάρης κ.ά. Το φάσµα του κάθε διακόπτη κυµαίνεται από το µηδέν ως το δέκα. Στο µηδέν το γνώρισµα δεν υπάρχει, ενώ στο δέκα συναντάµε την κορύφωσή του.
Η έναρξη της ζωής γονιδιακά και µόνο έχει τοποθετηµένους τους διακόπτες/γνωρίσµατα σε κάποια «ένταση». Η πορεία της ανθρώπινης ύπαρξης όµως δεν συντελείται µοναχικά και στο κενό. Οι ανάγκες και οι επιθυµίες σε συνδυασµό µε τη συνύπαρξη και τις συνθήκες µάς οδηγούν στις επιλογές. Με στόχο την επίτευξή τους κατά τη διάρκεια της ζωής αυξοµειώνουµε αυτούς τους διακόπτες.
Σε αυτό το σηµείο ίσως θα έπρεπε να κάνουµε ειδική αναφορά στους ανθρώπους που ανήκουν στην ονοµαζόµενη τρίτη ηλικία, κατά την οποία η υποκειµενική αντιληπτικότητα ενσωµατώνεται πλέον µέσα σε αντικειµενικές συνθήκες. Με το πέρασµα του χρόνου οι επιλογές, οι ανάγκες και οι επιθυµίες µπορεί να µη χάνουν τη δύναµή τους αλλά αναδιαµορφώνονται, ίσως και να επισκιάζονται από την οποιαδήποτε µορφή απώλειας (ανθρώπων, νιότης, υγείας κ.ά.), ακόµη κι από το φόβο θανάτου. Συνθήκες αναπόφευκτες που δεν µπορούν να µην επηρεάσουν την προσωπικότητα και το πώς εκδηλώνεται αυτή.
Έτσι, θα µπορούσαµε να εξηγήσουµε ίσως και το γεγονός πώς δύο αδέλφια που µεγαλώνουν στο ίδιο περιβάλλον αντιλαµβάνονται και συµπεριφέρονται µε διαφορετικό τρόπο. Η υποκειµενική αντιληπτικότητα των εκάστοτε συνθηκών σε συνδυασµό µε όλα τα προαναφερθέντα µας διαµορφώνουν και µας εξελίσσουν.
Πάνος Θωµαΐδης,
Σύµβουλος Ψυχικής Υγείας,
τηλ.: 6945331420
e-mail: panthomaidis@yahoo.gr