Όταν ρωτάω τους ανθρώπους που έρχονται στο γραφείο μου ποιοι είναι οι μεγαλύτεροί τους φόβοι, πολύ συχνά, εκτός από την αρρώστια και την απώλεια, μου απαντούν και «η μοναξιά». Ο φόβος ότι μπορεί να μείνουμε μόνοι, να μην έχουμε ουσιαστικές σχέσεις, να νιώθουμε ότι κανείς δεν μας καταλαβαίνει και δεν νοιάζεται για εμάς είναι τεράστιος φόβος. Το οξύμωρο όμως είναι ότι ενώ φοβόμαστε τη μοναξιά, συχνά φοβόμαστε επίσης και την οικειότητα – πράγμα που τελικά μας οδηγεί στη μοναξιά!
Το να φοβόμαστε τη μοναξιά είναι λογικό: είμαστε από τη φύση μας ζώα αγέλης, κοινωνικά όντα, έχουμε μάθει να επιβιώνουμε μέσα στην ομάδα, και είναι βαθιά ριζωμένη μέσα μας η ανάγκη να έχουμε σχέσεις. Ακόμα και πολύ κλειστοί, εσωστρεφείς άνθρωποι που δείχνουν ότι προτιμούν την απομόνωση, έχουν ανάγκη από μια έστω σχέση. Πληθώρα ερευνών στηρίζουν την αξία των σχέσεων για την επιβίωσή μας: οι άνθρωποι που έχουν καλύτερες σχέσεις, έχουν καλύτερη υγεία, καλύτερη ποιότητα ζωής, καλύτερη επαγγελματική αποκατάσταση, ακόμα και μεγαλύτερη διάρκεια ζωής! Οι σχέσεις μας είναι απαραίτητες.
Πώς γίνεται λοιπόν, ενώ έχουμε ανάγκη τις σχέσεις, ενώ τις επιθυμούμε και τις επιδιώκουμε, ταυτόχρονα να φοβόμαστε την οικειότητα – να φοβόμαστε να βρεθούμε πολύ κοντά σε κάποιον άλλο άνθρωπο; Γιατί άραγε η εγγύτητα που μας φαίνεται τόσο επιθυμητή, ταυτόχρονα μας τρομάζει τόσο;
Η αλήθεια είναι ότι πίσω από τον φόβο της οικειότητας κρύβονται πολλοί άλλοι φόβοι.
- Ο φόβος της έκθεσης: φοβόμαστε ότι αν έρθουμε πολύ κοντά με το άλλο άτομο, θα «εκτεθούμε», θα δείξουμε πλευρές του εαυτού μας ή της ζωής μας για τις οποίες πιθανώς ντρεπόμαστε.
- Ο φόβος της απόρριψης: φοβόμαστε ότι αν αφήσουμε το άλλο άτομο να μας πλησιάσει πολύ, θα δει ποιοι πραγματικά είμαστε – και τότε θα μας απορρίψει.
- Ο φόβος της εγκατάλειψης: φοβόμαστε ότι το άλλο άτομο θα μας εγκαταλείψει και τότε θα υποφέρουμε.
- Ο φόβος να χάσουμε τον εαυτό μας: φοβόμαστε ότι η εγγύτητα με το άλλο άτομο θα μας κάνει να εξαρτηθούμε από εκείνο και να «χάσουμε» τα όρια της δικής μας προσωπικότητας.
Πραγματικά το να είμαστε κοντά με έναν άλλο άνθρωπο, να τον/την εμπιστευόμαστε και να μοιραζόμαστε μαζί του/της την πραγματικότητά μας είναι πράγματι τρομακτικό για όλους μας. Έτσι ενδέχεται να καταλήξουμε να λειτουργούμε πολύ επιφανειακά στις σχέσεις μας και να αποφεύγουμε την οικειότητα με διάφορους τρόπους όπως:
- Απορρίπτουμε εμείς πρώτοι τον άλλο βρίσκοντας του διαρκώς λάθη και μειονεκτήματα
- Δημιουργούμε απόσταση με διαρκείς διαφωνίες και καυγάδες
- Διατηρούμε πολύ επιφανειακό επίπεδο επικοινωνίας
- Λέμε ψέματα ή δικαιολογίες
- Δεν εκφράζουμε τα συναισθήματά μας
- Υπονομεύουμε τη σχέση κάνοντας πράγματα που θα απομακρύνουν τον άλλο
- Μένουμε προσκολλημένοι στο παρελθόν ή σε κάποια εμμονή
- Ασχολούμαστε δυσανάλογα πολύ με τη δουλειά, τα παιδιά, ή τα χόμπι μας σε σημείο που αποκλείεται η οικειότητα με τον άλλο
- Αναπτύσσουμε κάποια εξάρτηση (πχ. νακρωτικά, αλκοόλ).
- Αναπτύσσουμε ασυνείδητα προβλήματα υγείας που θα μας εμποδίσουν να έρθουμε κοντά με το άλλο άτομο
Όλες αυτές οι αντιδράσεις είναι ασυνείδητοι μηχανισμοί άμυνας και αυτοπροστασίας που όμως τελικά δεν μας προστατεύουν – απλώς μας εμποδίζουν να έρθουμε κοντά με τους άλλους ανθρώπους, να αγαπήσουμε και να αγαπηθούμε, να εξελιχθούμε. Είναι αλήθεια ότι η οικειότητα έχει ρίσκο – αλλά μια ζωή χωρίς οικειότητα δεν αξίζει τον κόπο.
Αντί να προσπαθούμε λοιπόν να την αποφύγουμε με κάθε τρόπο, θα ήταν καλύτερο να αναγνωρίσουμε τους φόβους μας και να δουλέψουμε πάνω σε αυτούς. Να προσπαθήσουμε να ενισχύσουμε την αυτοεκτίμηση μας ώστε να μην μας πληγώνει τόσο η πιθανότητα μιας απόρριψης. Να ενισχύσουμε την ψυχική ανθεκτικότητά μας ώστε να μην καταρρεύσουμε αν κάτι δεν πάει καλά στη σχέση. Να ενισχύσουμε την αίσθηση του εαυτού μας ώστε να μην «χαθούμε» μέσα στη σχέση. Πολύ βοηθητικό επίσης είναι να μοιραστούμε τους φόβους μας με τους ανθρώπους γύρω μας – το πιθανότερο είναι ότι κι εκείνοι έχουν ανάλογους φόβους. Το σημαντικότερο ωστόσο είναι να το πάρουμε απόφαση ότι δεν θα αφήσουμε κανένα φόβο να μας εμποδίσει να ζήσουμε. Η ζωή είναι μια περιπέτεια και εννέχει ρίσκα – αλλά αξίζει τον κόπο να παίρνουμε αυτά τα ρίσκα για να ζούμε μια πιο γεμάτη ζωή.
