Tα τελευταία χρόνια παρατηρείται μία ραγδαία αύξηση των τροφίμων ελεύθερων γλουτένης στα ράφια των Σούπερ Μάρκετ. Το γεγονός αυτό είναι ένα θαυμάσιο νέο για όσους πάσχουν από κοιλιοκάκη, μία αυτοάνοση διαταραχή που δεν έχει θεραπεία και αντιμετωπίζεται μόνο με τον αποκλεισμό της γλουτένης από την διατροφή.
Μέχρι πριν από μερικά χρόνια, οι εν λόγω ασθενείς, είχαν πολύ περιορισμένες επιλογές τροφίμων που περιέχουν γλουτένη και συνήθως ιδιαίτερα άγευστες. Σήμερα η ποικιλία έχει αυξηθεί και η γεύση τους έχει βελτιωθεί σημαντικά, χάρη στην βιομηχανία τροφίμων που «ασχολήθηκε» με της συγκεκριμένη κατηγορία τροφίμων. Όμως το ποσοστό των ατόμων που πάσχουν από κοιλιοκάκη δεν ξεπερνούν το 1-2% του συνολικού πληθυσμού στα δυτικά κράτη.
Ένα ακόμα μικρό μέρος του πληθυσμού φαίνεται να παρουσιάζει μία ήπια δυσανοχή στην γλουτένη, η οποία έχει ονομαστεί προσφάτως ως «ευαισθησία στην γλουτένη που δεν είναι κοιλιοκάκη». Τα άτομα αυτά φαίνεται να παρουσιάζουν μία σειρά συμπτωμάτων ή κάποιο από αυτά όπως κοιλιακά φουσκώματα, πόνους στις αρθρώσεις, «βαρύ κεφάλι», μουδιάσματα στα πόδια ή στα χέρια ή και εξανθήματα. Για την συγκεκριμένη κατάσταση – ασθένεια δεν υπάρχουν ακόμα ασφαλή κριτήρια για την διάγνωση της. Συχνά τα συμπτώματα αυτά, μπορεί να προέρχονται από άλλα διατροφικά αίτια όπως την δυσανοχή σε ορισμένους ολιγοσακχαρίτες, όπως ακόμα και από ψυχολογικά ή περιβαλλοντικά αίτια.
Μέχρι το σημείο αυτό, η αύξηση του αριθμού τροφίμων χωρίς γλουτένη, αποτελεί σημαντική λύση για όσους ανήκουν στις παραπάνω κατηγορίες. Το υπόλοιπο μέρος της ιστορίας ανήκει στην επίδραση της διατροφικής μόδας αλλά και της οργανωμένης κερδοσκοπίας εις βάρος των καταναλωτών με διάθεση για την δημιουργία διατροφικής συνείδησης.
Η δίαιτα ελεύθερη γλουτένης αρχικά συσχετίστηκε με την απώλεια βάρους. Είναι φυσικό επακόλουθο, όταν αποκλείεται μία μεγάλη κατηγορία τροφίμων όπως αυτή των σιτηρών και των προϊόντων τους από την καθημερινή διατροφή, να οδηγεί στην απώλεια βάρους. Η αίσθηση της ευεξίας που ακολουθεί μία τέτοια προσπάθεια, περισσότερο ανήκει στην μείωση τους βάρους παρά στον αποκλεισμό της γλουτένης από την καθημερινή διατροφή. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα προϊόντα χωρίς γλουτένη είναι σημαντικά πιο ακριβά από τα συμβατικά της κατηγορίας τους. Ένα ακόμα παράδοξο στοιχείο είναι ότι αν και η γλουτένη αποτελεί συστατικό των δημητριακών, ένας μεγάλος αριθμός τροφίμων που δεν περιέχουν δημητριακά, όπως είναι τα προϊόντα κρέατος, αναφέρουν στην συσκευασία αλλά και στην επικοινωνία τους ότι είναι ελεύθερα γλουτένης, προσπαθώντας να πάρουν λίγο από «φως» της κατηγορίας.
Σύμφωνα με μελέτες, οι καταναλωτές θεωρούν ότι τα τρόφιμα χωρίς γλουτένη είναι πιο υγιεινά από τα υπόλοιπα, όπως επίσης ότι βοηθούν στην απώλεια βάρους. Στην πραγματικότητα τα τρόφιμα αυτά είναι το ίδιο ή περισσότερο επεξεργασμένα από τα συμβατικά. Σε ορισμένες περιπτώσεις η υιοθέτηση μίας τέτοιας τακτικής χωρίς έλεγχο, μπορεί να ενέχει κινδύνους για την υγεία του χρήστη. Ο αποκλεισμός ενός σημαντικού αριθμού τροφίμων μπορεί αν οδηγήσει στον περιορισμό της πρόσληψης ορισμένων μικροστοιχείων, απαραίτητων για την εύρυθμη λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού. Για παράδειγμα, ο αποκλεισμός της κατανάλωσης ολικής άλεσης δημητριακών και ψωμιού θα οδηγήσει σταδιακά στην έλλειψη φυτικών ινών και ορισμένων βιταμινών του συμπλέγματος Β. Επίσης η προσθήκη ενός «φωτοστέφανου» υγείας πάνω από διατροφικές επιλογές όπως είναι τα κέικ ή τα μπισκότα χωρίς γλουτένη, απενοχοποιεί τις επιλογές και οδηγεί το άτομο στην αύξηση της κατανάλωσης.
Μερικοί υποστηρικτές της διατροφής χωρίς γλουτένη μπορεί να λένε ότι αισθάνονται πιο υγιείς, με καλύτερη πέψη, αλλά η μελέτη του Μαΐου του 2014 διαπίστωσε ότι, για όσους δεν πάσχουν από κοιλιοκάκη, όλα είναι πολύ πιθανό να βρίσκονται «στο κεφάλι τους».Τα ευρήματα της μελέτης έδειξαν ότι οι συμμετέχοντες ανέφεραν γαστρεντερικές διαταραχές και ευαισθησία, ακόμη και όταν δεν έτρωγαν προϊόντα με γλουτένη.
Τέλος, η προσπάθεια αποκλεισμού της γλουτένης από την καθημερινή διατροφή, μπορεί να έχει και κοινωνικές προεκτάσεις. Για κάποιον ο οποίος πάσχει από κοιλιοκάκη ή έχει διαγνωσμένη ευαισθησία στην γλουτένη, η επιλογή είναι μονόδρομος. Για όλους τους υπολοίπους όμως, δημιουργία δυσκολίες στις κοινωνικές συνευρέσεις, σε φιλικά τραπέζια κ.α., σε μία περίοδο που οι κοινωνικές σχέσεις πολλών ανθρώπων είναι ήδη επιβαρυμένη.
Εν κατακλείδι λοιπόν, πραγματικό όφελος από την μόδα και την τρέλα των χωρίς γλουτένη προϊόντων, αποκόμισαν οι πραγματικά πάσχοντες(που είναι λίγοι) και οι εταιρείες που τα παράγουν! Εάν θέλετε πραγματικά να αντιμετωπίσετε κάποια συμπτώματα που μπορεί να έχετε, απευθυνθείτε πρώτα στον ειδικό. Για γαστρεντερικά προβλήματα στον γαστρεντερολόγο, για προβλήματα στις αρθρώσεις στον ορθοπεδικό και για το αυξημένο βάρος στον διαιτολόγο. Οι οδηγίες που θα λάβετε θα είναι σωστές και εξατομικευμένες, ενώ το κόστος τους μπορεί να είναι μικρότερο από εκείνο της προμήθειας προϊόντων ελεύθερων γλουτένης.
Γιάννης Χρυσού, Κλινικός Διαιτολόγος – Διατροφολόγος
