Τα περισσότερα σύγχρονα επαγγέλματα απαιτούν την πολύωρη παραμονή του ατόμου στο γραφείο, γεγονός που επιβαρύνει το μυοσκελετικό σύστημα του σώματος, ιδίως όμως των κάτω άκρων.
Τα κάτω άκρα και ιδιαίτερα τα γόνατα αποτελούν τις αρθρώσεις με τα συχνότερα προβλήματα που αφορούν κυρίως σε πόνο και στην εμφάνιση αρθρίτιδας. Στη καθημερινή ιατρική πράξη συναντούμε νέους ανθρώπους με ενασχόληση γραφείου, που αναφέρουν συχνά πόνο στις αρθρώσεις των γονάτων δίχως να τα επιβαρύνουν με ιδιαίτερες δραστηριότητες καταπόνησης. Από το γεγονός αυτό καταλαβαίνουμε ότι η παρατεταμένη καθιστική θέση συμβάλλει ενεργά στην παθογένεια του πόνου.
Το γόνατο είναι μια σύνθετη άρθρωση, πάνω στην οποία ασκούνται δυνάμεις από τους πέριξ μυς. Η επιγονατίδα είναι οστάριο στην πρόσθια επιφάνεια της άρθρωσης που δρα ως υπομόχλιο και είναι υπεύθυνο στην κατανομή των δυνάμεων αυτών, δημιουργώντας ταυτόχρονα ευαίσθητα σημεία, τα οποία προβληματίζουν συχνά τους ανθρώπους. Η ισορροπία των δυνάμεων που ασκούνται από τους μυς πάνω στο γόνατο αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της υγείας της άρθρωσης.
Κατά την καθιστική θέση τα γόνατα συχνά υπερβαίνουν τις 90 μοίρες κάμψης, φτάνοντας πολλές φορές τις 50-60 μοίρες, με αποτέλεσμα την παρατεταμένη άσκηση πίεσης στα οστά της άρθρωσης, δημιουργώντας με τον τρόπο αυτό συνθήκες χρόνιας επιβάρυνσης και εμφάνισης του συνδρόμου επιγονατιδομηριαίας προστριβής – χονδροπάθειας.
Επίσης, πολλά από τα άτομα αυτά έχουν αυξημένο βάρος σώματος λόγω της ακινησίας στο γραφείο, η οποία πολλές φορές υπερβαίνει τις 8 ώρες της εργασίας και συνεχίζεται και στο σπίτι. Η αύξηση του σωματικού βάρους αποθαρρύνει τα άτομα να ασχοληθούν συστηματικά με σωματικές δραστηριότητες, όπως ένα άθλημα ή χόμπι, δημιουργώντας αναπόφευκτα ένα φαύλο κύκλο αυξημένου βάρους, ελάχιστης σωματικής δραστηριότητας και πόνων στα γόνατα.
Η έλλειψη της σωματικής άσκησης, όμως, δημιουργεί συνθήκες ατροφίας των τετρακέφαλων μηριαίων μυών, καθώς και ελάττωση της ελαστικότητας των οπίσθιων μηριαίων μυών, των μυών, δηλαδή, που περιβάλλουν το γόνατο. Οι ατροφικοί μύες αδυνατούν να αναλάβουν και να διαχειριστούν τις ισχυρές δυνάμεις που ασκούνται στις αρθρώσεις, με αποτέλεσμα αυτές να συσσωρεύονται πάνω στα οστά και τους αρθρικούς χόνδρους, προκαλώντας σταδιακά τη φθορά τους.
Τα συμπτώματα που απασχολούν τους ανθρώπους στις περιπτώσεις αυτές είναι κυρίως ο πόνος στην πρόσθια επιφάνεια του γόνατος, ο οποίος εμφανίζεται κυρίως όταν τα γόνατα διατηρούνται για πολλή ώρα λυγισμένα. Οι ασθενείς χαρακτηριστικά αναφέρουν πόνο στα γόνατα κατά τη διάρκεια των πρώτων βημάτων όταν σηκώνονται από την παρατεταμένη καθιστική θέση, που βελτιώνεται με τη βάδιση. Επίσης, αναφέρουν ιδιαίτερο πόνο στο ανεβοκατέβασμα της σκάλας. Ο πόνος κατά τη διάρκεια του ύπνου είναι επίσης υπαρκτός αρκετές φορές.
Πολλοί από τους ασθενείς με πόνο στα γόνατα εμφανίζουν κάποια μορφή δυσπλασίας στην άρθρωση και αυτό μπορεί να δημιουργήσει συνθήκες εμφάνισης φθοράς του αρθρικού χόνδρου, ιδιαίτερα σε συνδυασμό με τους άλλους παράγοντες που προαναφέρθηκαν.
Η πλειονότητα των ασθενών αντιμετωπίζεται με αντιφλεγμονώδη φαρμακευτική αγωγή, με συμπληρώματα διατροφής για την προστασία των αρθρώσεων, με ενέσεις υαλουρονικού οξέος ή με σύγχρονες κυτταρικές θεραπείες με αυξητικούς παράγοντες από το πλάσμα του ίδιου του ασθενούς-PRP ή με βλαστοκύτταρα.
Για να προσεγγίσουμε θεραπευτικά ένα τέτοιου είδους πρόβλημα θα πρέπει αρχικά να κατανοήσουμε ότι αποτελεί μια διαταραχή της εμβιομηχανικής του γόνατος. Είναι, δηλαδή, ένα μηχανικό πρόβλημα και η αντιμετώπιση με φαρμακευτική αγωγή δεν αποτελεί την οριστική λύση του.
Οι συμβουλές που θα πρέπει να εφαρμόσει κάθε άνθρωπος που βρίσκεται πολλές ώρες στο γραφείο και κάθεται στην καρέκλα του είναι:
• Να διατηρεί τα γόνατά του σχετικά τεντωμένα (από 90 έως 130 μοίρες).
• Κάθε μισή περίπου ώρα να σηκώνεται από την καρέκλα του και να κάνει μερικά βήματα.
• Αν δεν μπορεί να σηκώνεται, τότε θα πρέπει να αλλάζει τη θέση των γονάτων ανά 30 περίπου λεπτά ώστε να υπάρχει αποσυμφόρηση και ανακατανομή των δυνάμεων στην άρθρωση.
• Χρήσιμο είναι όσο κάθεται να κρατά τεντωμένα τα γόνατά του και να σφίγγει τους τετρακέφαλους μυς για 5 δευτερόλεπτα τη φορά, αρκετές φορές την ημέρα.
• Η χρήση του υποποδίου μπορεί να αποτελέσει έναν βοηθητικό παράγοντα ανάπαυσης των κάτω άκρων.
Γενικότερα το άτομο θα πρέπει να ακολουθεί ένα πρόγραμμα ενδυνάμωσης του τετρακέφαλου μυός με ισομετρικές και ισοτονικές ασκήσεις, οι οποίες δεν πρέπει να ξεπερνούν τις 30-40 μοίρες κάμψης. Επίσης, διατατικές ασκήσεις των μυών του γόνατος θα αποτελέσουν βοηθητικό παράγοντα.
Σε περίπτωση που το πρόβλημα παραμένει, ο ορθοπαιδικός θα θέσει τη διάγνωση και θα σχεδιάσει το θεραπευτικό πλάνο. Η φυσικοθεραπεία θα καθοδηγήσει τον ασθενή όσον αφορά τις ασκήσεις και, τέλος, η σωστή προσέγγιση από τον εξειδικευμένο γυμναστή θα αποτελέσει αναμφίβολα το τρίπτυχο μιας επιτυχημένης και σύγχρονης αντιμετώπισης του τόσου συχνού κλινικού προβλήματος.
Γεώργιος Γκουδέλης MD, PhD, Ορθοπαιδικός χειρουργός, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών