Μελέτες έχουν δείξει ότι το 9% των παιδιών 2 ετών παρουσιάζει σιδηροπενική αναιμία. Επίσης, υπάρχει αυξημένη επίπτωση διαταραχών της θρέψης με τη μορφή παχυσαρκίας ή υποθρεψίας σε παιδιά και εφήβους.
Οι στόχοι της διατροφής μετά τον 1ο χρόνο θα πρέπει να είναι:
- H παροχή ενέργειας και θρεπτικών συστατικών για καλή ανάπτυξη.
- H προσφορά ποικιλίας τροφών καθημερινά από όλες τις ομάδες τροφών της διατροφικής πυραμίδας.
- H ανάπτυξη γευσιγνωσίας, αποδοχής και απόλαυσης τροφής.
- H υιοθέτηση διατροφικής συμπεριφοράς, με σκοπό να τεθούν οι βάσεις για σωστή διατροφή μακροπρόθεσμα.
Tο διαιτολόγιο του παιδιού προσαρμόζεται σταδιακά στο διαιτολόγιο της οικογένειας, η οποία πρέπει συνολικά να ακολουθει τους κανόνες υγιεινής διατροφής.
Οι θερμιδικές ανάγκες προσαρμόζονται ανάλογα με την ηλικία του παιδιού. Έτσι ενώ ένα παιδί ενός έτους χρειάζεται περιπου 1.000 kcal, στη συνέχεια ανά έτος ηλικίας προστίθενται 100 kcal/έτος μέχρι το 11ο και μετά 100 kcal/έτος για κορίτσια 11-15 ετών και 200 kcal/έτος για αγόρια 11-15 ετών.
Οι τροφές περιέχουν μακροθρεπτικά συστατικά που είναι οι πρωτεΐνες, οι υδατάνθρακες και τα λίπη και μικροθρεπτικά συστατικά που είναι οι βιταμίνες και τα ιχνοστοιχεία.
Οι πρωτεΐνες πρέπει να αποτελούν το 15%-20% του ημερήσιου διαιτολογίου και να είναι ζωικής προέλευσης και φυτικής προέλευσης.
Οι υδατάνθρακες πρέπει να αποτελούν το 50%-55% του ημερήσιου διαιτολογίου. Το 90% αυτών πρέπει να είναι με τη μορφή των πολυσακχαριτών (άμυλο, γλυκογόνο κυτταρίνη, πηκτίνες, γλουκάνη) και μόνο 10% ολιγοσακχαρίτες (φρουκτόζη, γλυκόζη, γαλακτόζη, λακτόζη).
Ως αναφορά τα λίπη δεν γίνεται περιορισμός του λίπους σε παιδιά κάτω των 2 ετών. Μετά τα 2 έτη, αρχίζει σταδιακή μείωση του λίπους μέχρι 30% (και όχι κάτω του 20%). Πρέπει τα κεκορεσμένα λίπη (π.χ. ζωικά λίπη) να είναι κάτω του 10%, τα πολυακόρεστα (π.χ. σπορέλαια) κάτω του 10% και τα μονοακόρεστα, δηλαδή κυρίως το ελαιόλαδο, να υπερισχύουν σε αναλογία (10%-15%).
Ο σίδηρος, το ασβέστιο, ο φωσφόρος και ο ψευδάργυρος αποτελούν σημαντικά μικροθρεπτικά συστατικά των τροφών.
- Τροφές πλούσιες σε σίδηρο είναι το κρέας από μοσχάρι, αρνί και κατσίκι, αλλά και οι σαρδέλες, το σπανάκι, οι φακές, το μαύρο ψωμί και τα αμύγδαλα.
- Οι ημερήσιες ανάγκες σε ασβέστιο κυμαίνονται από 500 mg στη νηπιακή ηλικία έως 1.300 mg στους εφήβους. Κυριότερες πηγές ασβεστίου είναι κυρίως τα γαλακτοκομικά αλλά και άλλες τροφές όπως φαίνεται στον πίνακα 1.
- Τροφές πλούσιες σε φωσφόρο είναι το γάλα αγελάδας, η φέτα, το αυγό, το μοσχάρι, τα ψάρια και τα αμύγδαλα.
- Τροφές πλούσιες σε ψευδάργυρο είναι το μοσχάρι, το χοιρινό, τα αμύγδαλα, το πίτουρο σιταριού και οι φακές.
Για να εκτιμήσουμε αν το διαιτολόγιο ενός παιδιού είναι σωστό, πρέπει να υποβάλουμε τα εξής ερωτήματα:
- Πόσα γεύματα γίνονται την ημέρα;
- Υπάρχει πρόγραμμα;
- Υπάρχει αναλογία με τη διατροφική πυραμίδα;
- Υπάρχουν ομάδες τροφών που δεν καταναλώνονται ποτέ;
- Πόσα γεύματα γίνονται εκτός σπιτιού;
- Καταναλώνονται προϊόντα χαμηλά σε λίπος σε παιδιά κάτω των δύο ετών;
- Καταναλώνονται υπερβολικές ποσότητες τροφών με υψηλή περιεκτικότητα σε λίπος και αλάτι;
Η έτοιμη τυποποιημένη τροφή (fast food) και οι διάφορες λιχουδιές δεν πρέπει να αποτελούν στοιχεία του παιδικού διαιτολογίου όχι μόνο γιατί ανεπαρκούν διαιτητικά, αλλά γιατί δυστυχώς, εγκαθίστανται ως διαιτητικές συνήθειες που ακολουθούν μέχρι την ενήλικη ζωή.
Συμπερασματατικά πρέπει να τονιστεί ότι υπάρχει μεγάλη αναγκαιότητα για σωστές διαιτητικές οδηγίες στην παιδική ηλικία. Οι παιδίατροι μπορούν με εργαλείο τη διατροφική πυραμίδα να μεταφέρουν στους γονείς με πρακτικό τρόπο τις γνώσεις τους για τα θρεπτικά συστατικά των τροφών. Είναι πλέον ουσιαστικής σημασίας ότι η υιοθέτηση σωστού τρόπου διατροφής από την παιδική ηλικία έχει μακροχρόνια θετικά αποτελέσματα στην προαγωγή της υγείας και την πρόληψη των ασθενειών.
Γιώτα Καφρίτσα, Παιδογαστρεντορολόγος, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών