Στον πλούτο της Μεσογείου, που μας τροφοδοτεί με πολύτιμα βιοδραστικά συστατικά που μπορούν να αλλάξουν το τοπίο στην υγεία και την ομορφιά μας, αναφέρθηκε μιλώντας στο περιοδικό ΔΥΟ η Καθηγήτρια της Σχολής Χημικών Μηχανικών Ε.Μ.Π., στον Τομέα Ανάλυσης, Σχεδιασμού και Ανάπτυξης Διεργασιών και Συστημάτων κυρία Μαγδαληνή Κροκίδα.
Lead scientist στον τομέα των Food Sciences, με ρεκόρ επιστημονικών δημοσιεύσεων και κάτοχος του βραβείου L’ Oreal – UNESCO για την προσφορά της στην επιστήμη, η κυρία Κροκίδα θεωρεί πως ο επόμενος πόλεμος θα γίνει για την τροφή και πως ο μόνος τρόπος για να τον προλάβουμε είναι η τεχνολογία: Μέσω της επέκτασης του χρόνου ζωής των τροφίμων ώστε να μην πετιούνται, μέσω της ανάπτυξης νέων λειτουργικών συστατικών, αλλά και μέσω της αξιοποίησης των αποβλήτων.
Μιλήστε μας για το έργο του τεχνοβλαστού Prinsus. Ποια είναι η αποστολή του;
Ο τεχνοβλαστός δημιουργήθηκε με σκοπό την προώθηση των λειτουργικών τροφίμων, την ανάπτυξη τεχνολογιών και συμβουλευτικής και τον σχεδιασμό προϊόντων και διεργασιών στον κλάδο των τροφίμων και των καλλυντικών.
Λειτουργεί ως δορυφόρος μεταξύ του Πανεπιστημίου και εταιρειών που δραστηριοποιούνται στον κλάδο, βοηθώντας τες να αναπτύξουν το R&D τους σε αυτόν τον τομέα. Μιλάμε για εύρωστες εταιρείες που δεν έχουν τη δυνατότητα να αναπτύξουν καινοτόμα προϊόντα ή δεν έχουν τη δυνατότητα να έχουν αυτόνομο R&D, λόγω έλλειψης χρόνου, του κατάλληλου ανθρώπινου δυναμικού ή των αναγκαίων τεχνολογιών.
Ένας από τους άξονες του έργου είναι η ανάπτυξη νέων συστατικών τροφίμων με αντιοξειδωτική δράση. Ποιες εφαρμογές θα μπορούσε να έχει κάτι τέτοιο στην υγεία και στην ομορφιά μας;
Για εμάς το κομμάτι των τροφίμων είναι συναφές και όμορο με το κομμάτι των συμπληρωμάτων διατροφής και των φαρμάκων.
Το τρόφιμο είναι φάρμακο και το καλλυντικό αποτελεί έναν συμπληρωματικό τρόπο εφαρμογής των βιοδραστικών συστατικών, από το δέρμα, που είναι και το μεγαλύτερο όργανο του ανθρώπου.
Η χρήση είναι ομοειδής, αυτό που διαφέρει είναι ο τρόπος και το πεδίο εφαρμογής.
Τα καλλυντικά είναι για εμάς ένας διαφορετικός τρόπος για να εισάγουμε στον οργανισμό βιοδραστικά συστατικά, βιοδραστικές ενώσεις, βλαστοκύτταρα, κ.λπ.
Αναζητείτε ουσίες από τη φύση για να ενισχύσετε τη δράση τροφίμων και καλλυντικών. Δώστε μας κάποια παραδείγματα, πέρα από τα αντιοξειδωτικά. Υπάρχουν τα πεπτίδια, τα οποία είναι πάρα πολύ σημαντικά για τον οργανισμό, βιταμίνες, βιοδραστικά συστατικά που προέρχονται από βλαστοκύτταρα. Υπάρχουν επίσης πάρα πολλές ουσίες οι οποίες μπορούν να προστεθούν σε σκευάσματα και να προστατεύσουν ή να προφυλάξουν τον οργανισμό, όπως αντιμικροβιακές και αντιικές ουσίες.
Πόσο πλούσια είναι η Μεσόγειος σε τέτοια, λειτουργικά συστατικά;
Η Μεσόγειος είναι θησαυρός.
Το μεγάλο πλεονέκτημα της χώρας μας και της Μεσογείου εν γένει, είναι η βιοποικιλότητα η μοναδικότητα αυτών των φυσικών συστατικών. Έχουν πολύ σημαντικό ρόλο, ακριβώς γιατί αυτή η μοναδικότητά τους κάνει μοναδική και την αποτελεσματικότητα και τη δραστικότητά τους! Πρόκειται για έναν πραγματικό θησαυρό που οφείλεται στο κλίμα, στα μοναδικά στοιχεία του υπεδάφους και σε πάρα άλλα χαρακτηριστικά της περιοχής μας.
Από τον πλούτο αυτών των συστατικών, έχουμε χρησιμοποιήσει φυσικές αντιβιοτικές ουσίες σε ζωοτροφές και ιχθυοτροφές, προς αντικατάσταση των συμβατικών αντιβιοτικών, έχουμε κάνει κλινικές μελέτες σε φαρμακευτικά φυτά με ρίζες από την ελληνική αρχαιότητα και την κινεζική αρχαία ιατρική και έχουμε βρει θαυμαστές εφαρμογές και αποτελέσματα.
Παραδείγματα τέτοιων φυτών είναι η μανόλια, το δεντρολίβανο και το βαλσαμόχορτο.
Τι άλλα προϊόντα φιλοδοξείτε να παράξει ο Τεχνοβλαστός για τους τομείς των καλλυντικών, των τροφίμων και των ποτών αλλά και της φαρμακοβιομηχανίας; Τι projects βρίσκονται σε εξέλιξη;
Έχουμε διάφορα project σε εξέλιξη, που αφορούν σε «εγκλεισμένα», δηλαδή ενθυλακωμένα βιοδραστικά συστατικά και στη χρήση τους σε καινοτόμα τρόφιμα, όπως τα λειτουργικά τρόφιμα.
Η ενθυλάκωση είναι μία διαδικασία κατά την οποία εγκλείουμε, άρα προστατεύουμε τα συστατικά και ελέγχουμε τη διασπορά τους και τον τρόπο της αποδέσμευσής τους. Δημιουργούμε δηλαδη δομές ικανές να απεμπλέκονται και να χρησιμοποιούνται κατάλληλα και για ορισμένο χρονικό διάστημα.
Για να δώσω ένα παράδειγμα, μπορεί για έχουμε ένα τρόφιμο που να θέλουμε να φτάσει στο λεπτό έντερο προκειμένου να δράσει.
Μπορεί να είναι ένα αντιπαρασιτικό μιας ιχθυοτροφής που να θέλουμε να έχει μία συγκεκριμένη διάρκεια δράσης στα ψάρια ή μία ζωοτροφή με συγκεκριμένο χρόνο δράσης στο παχύ ή στο λεπτό έντερο των ζώων.
Δουλεύουμε επίσης, πάνω στην οσμωτική αφυδάτωση, μία τεχνολογία για την παρασκευή τροφίμων με σκοπό το μεγαλύτερο χρόνο shelf life.
Είναι μία ήπια τεχνολογία μείωσης της ενεργότητας της υγρασίας των τροφίμων, η οποία διατηρεί ανέπαφα όλα τα βιοδραστικά και θρεπτικά συστατικά του τροφίμου και οδηγεί στην παραγωγή ξηρών ή ημίξηρων προϊόντων.
Είναι μία διεργασία που βοηθά πάρα πολύ στη συγκράτηση των θρεπτικών συστατικών στα τρόφιμα που παράγουμε, χωρίς να αλλοιώνει την υφή τους, το όργανοληπτικό αποτέλεσμα, αλλά ούτε και το λειτουργικό συστατικό.
Τέλος, στο πλαίσιο του τεχνοβλαστού, παράγουμε λιπάσματα με βιoδραστικά συστατικά και βιοδιεγέρτες. Γιατί και τα φυτά είναι οργανισμοί που χρειάζονται ειδική θρέψη και ελεγχόμενη αποδέσμευση των συστατικών.
Όσο το κόστος των τροφίμων αυξάνει δεδομένων και των γεωπολιτικών εξελίξεων, πόσο σημαντική είναι η ανάπτυξη νέων, λειτουργικών και με προστιθέμενη αξία τροφίμων;
Εξαιρετικά σημαντική. Είμαστε προ των πυλών μιας επισιτιστικής κρίσης.
Μετά την ενέργεια, ο επόμενος πόλεμος θα έχει να κάνει με τα τρόφιμα.
Η τεχνολογία μπορεί να μας βοηθήσει έτσι ώστε να προστατεύσει την ύπαρξη και τη διασφάλιση τροφής και θρεπτικών συστατικών για τον άνθρωπο. Είναι μοιραίο κάποια στιγμή να υπάρξει έλλειψη τροφίμων και συνεπώς έλλειψη θρεπτικών συστατικών.
Είναι μία μεγάλη πρόκληση και νομίζω ότι η λύση στο πρόβλημα είναι η τεχνολογία.
Η τεχνολογία μπορεί να συμβάλει στη διατήρηση των θρεπτικών συστατικών και την επέκταση του χρόνου ζωής των τροφίμων ώστε να μην πετιούνται. Μεγάλη πρόκληση αποτελεί επίσης η αξιοποίηση των υπολειμμάτων των τροφίμων.
Tι ρόλο μπορείτε να παίξετε στην αντιμετώπιση προβλημάτων που μαστίζουν την ανθρωπότητα- π.χ. καρδιαγγειακά;
Έχουμε δουλέψει πάρα πολύ πάνω στις εναλλακτικές πρωτεΐνες που είναι η επόμενη μεγάλη τάση. Ήδη έχουμε αναπτύξει για πολύ μεγάλη αλυσίδα τροφίμων προϊόντα όπως το vegan burger.
Η επόμενη τάση είναι η υποκατάσταση των ζωικών λιπαρών από εναλλακτικές πρωτεΐνες, οι οποίες μπορεί να προέρχονται από μανιτάρια, από έντομα, από μικρο- ή μακρο-φύκη.
Για εμάς, είναι ένα πολύ μεγάλο στοίχημα το να μπορούμε να κάνουμε τρόφιμα ασφαλή και ποιοτικά, τα οποία να είναι όσο το δυνατόν πιο εύγευστα, πιο υγιεινά, οικονομικά προσιτά και να ικανοποιούν τον μέσο καταναλωτή.
Ένας άλλος πολύ επίκαιρος τομέας με τον οποίο ασχολείστε, έχει να κάνει με το περιβαλλοντικό μας αποτύπωμα. Τι ρόλο αναμένεται να παίξει το περιβαλλοντικό αποτύπωμα στο μέλλον;
Η γενιά των παιδιών μας έχει την τάση να ενδιαφέρεται όχι μόνο για το βιώσιμο, αλλά και τo περιβαλλοντικά φιλικό αλλά ταυτόχρονα και το υγιεινό. Οι προκλήσεις είναι πολύ σημαντικές.
Το περιβαλλοντικό αποτύπωμα είναι μία πολύ σημαντική παράμετρος των ερευνών μας.
Θέλουμε προϊόντα που να είναι περιβαλλοντικά φιλικά, με χαμηλή κατανάλωση ενέργειας, νερού και πρώτων υλών και περιβαλλοντικά φιλικά προφίλ σε όλα τα επίπεδα: από τη συσκευασία μέχρι την υφή τους και μέχρι το τελικό αποτύπωμα.
Κανένας δεν φανταζόταν πριν από μερικά χρόνια ότι το πλαστικά τόσο απότομα και τόσο άμεσα θα απαγορεύονταν.
Έχετε καταγράψει ρεκόρ έρευνας: 20 χρόνια και εκατοντάδες δημοσιεύσεις στο πλούσιο βιογραφικό σας. Ποιες έρευνές σας θεωρείτε σταθμούς;
Είμαι ένας άνθρωπος που αγαπώ πάρα πολύ την έρευνα, αγαπώ το να μαθαίνω καινούργια πράγματα.
Έχω τη χαρά να είμαι σε ένα πολύ σημαντικό Πανεπιστήμιο, που μου δίνει το έναυσμα και το κίνητρο να ερευνώ συνεχώς.
Δεν μπορώ να ξεχωρίσω κάποιες δημοσιεύσεις, όμως οι σταθμοί στην καριέρα μου ήταν πρώτα από όλα το βραβείο της UNESCO το 2011, το οποίο με παρότρυνε και με βοήθησε να πάρω δύναμη και να συνεχίσω και από εκεί και πέρα, τα πολλά προγράμματα που κατάφερα να πάρω από το 2015 – προγράμματα με τεράστιο impact και αποτύπωμα στον δικό μας χώρο, που αγκαλιάστηκαν από τους φοιτητές, μας επέτρεψαν να εξοπλιστούμε με τεχνολογίες τελευταίας γενιάς και μας βοήθησαν να προχωρήσουμε ένα βήμα παρακάτω.
Ο μεγαλύτερος σταθμός για εμένα είναι οι άνθρωποι που είναι γύρω μου: οι φοιτητές και η οικογένειά μου, γιατί χωρίς τους ανθρώπους μας δεν γίνεται τίποτα.