Tο καλοκαίρι είναι εδώ και, παρά τις όποιες δυσκολίες, συζητάμε με φίλους και στην οικογένεια πού θα πάμε. Στα γνωστά μέρη που έχουμε εξοχικό, κάπου που δεν έχουμε επισκεφτεί ή σε ένα μέρος που θα βρούμε φίλους, σχέσεις και θα περάσουμε υπέροχα.
Θα πάμε μόνοι ή θα προτιμήσουμε εκείνη ή την άλλη παρέα. Και για κάποιους, δυστυχώς, αυτό το καλοκαίρι θα είναι χωρίς διακοπές για πολλούς λόγους. Τι είναι εκείνο που μας ωθεί να φύγουμε, να «δραπετεύσουμε» από τις συνήθειές μας; Είναι ο νέος αστικός τρόπος ζωής ή είναι κάτι περισσότερο ριζωμένο στη φύση μας.
Είναι αλήθεια ότι οι διακοπές έτσι όπως τις εννοούμε σήμερα είναι δεμένες με τον νέο τρόπο ζωής. Είναι συνήθεια του αστικού τρόπου ζωής να ξεφεύγεις από την καθημερινότητα. Αυτός, όμως, ο τρόπος έχει διαπεράσει σε όλα τα στρώματα της κοινωνίας. Οσοι έχουν ρίζες σε χωριά ξανασμίγουν με την οικογένεια και τα νέα παιδιά μαθαίνουν και έρχονται σε επαφή με τον τόπο καταγωγής των γονιών τους.
Αλλά και σε προγενέστερες εποχές υπήρχε η έννοια των καλοκαιρινών διακοπών. Οχι, βέβαια, κατ’ ανάγκη με την απομάκρυνση από τον τόπο διαμονής. Όμως το καλοκαίρι είναι η εποχή με τα περισσότερα πανηγύρια στα χωριά. Οι κάτοικοι μιας περιοχής μπορούν και συνευρίσκονται και γιορτάζουν. Τα σόγια σμίγουν, συμφωνίες επισυνάπτονται και γάμοι τελούνται. Και όλα αυτά γιατί είναι καλοκαίρι. Μπορεί ο χρόνος να αλλάζει μέσα στον χειμώνα, αλλά ψυχολογικά για το νέο ξεκίνημα στη χρονιά ξεκινάμε το φθινόπωρο. Η σπορά ξεκινά το φθινόπωρο, τα σχολεία αρχίζουν την ίδια περίοδο, οι προετοιμασίες για το χειμώνα, τα νέα σχέδια για την εργασία και οι νέοι προσανατολισμοί. Ενδεχομένως και γιατί στις νότιες χώρες το καλοκαίρι προσφέρεται για ξεκούραση και είναι σχετικά απαγορευτική η εργασία στην ύπαιθρο.
Μα χρειαζόμαστε διακοπές! Όλο και περισσότερες εταιρείες, ιδιαίτερα αυτές που ζητούν από τους υπαλλήλους τους «δημιουργική σκέψη», τους προτρέπουν να παίρνουν λιγότερες ή περισσότερες ημέρες ή και ώρες «διακοπές» από την εργασία και να επανέρχονται δημιουργικότεροι. Γνωστό είναι το μοντέλο της Google που επιτρέπει σε εργαζομένους της να ψυχαγωγηθούν ή και να κοιμηθούν αν το νιώθουν ανάγκη και να επανέλθουν στην εργασία τους.
Έστω και λίγες ώρες μακριά από τα προβλήματα βοηθούν τον εγκέφαλο να αναδιοργανώσει τις σκέψεις του και να επανέλθει στα θέματα που τον απασχολούν με δημιουργικότερο τρόπο. Πολύ δε περισσότερο εάν πρόκειται για την αναδιοργάνωση των στόχων όλης της χρονιάς.
Η συνεχής εργασία χωρίς διακοπές στην καθημερινή ρουτίνα και το χρόνιο στρες οδηγούν σε ευερεθιστότητα, καταθλιπτικά συμπτώματα, αυξανόμενη δυσκολία επίλυσης των προβλημάτων χαμηλότερη παραγωγικότητα και σε σχέσεις με μεγαλύτερη ένταση με τους δικούς μας. Και αναφέρουμε τα παραπάνω γι’ αυτούς που έχουν τους ενδοιασμούς τους, αν οι διακοπές είναι ανασταλτικός παράγοντας στην παραγωγικότητά τους.
Οι διακοπές κι ιδιαίτερα οι καλοκαιρινές ενισχύουν τους δεσμούς στην οικογένεια. Οι γονείς μεταξύ τους και με τα παιδιά να συμβιώνουν σε ένα χαλαρό περιβάλλον επιτρέπει μεγαλύτερο «δέσιμο» μεταξύ τους και πέρα από αυτό της καθημερινότητας του χειμώνα. Πόσοι από εμάς δεν θυμούνται με νοσταλγία κάποιες διακοπές με τους γονείς μας στα παιδικά μας χρόνια. Αλλά και γι’ αυτούς που δεν έχουν οικογένεια το καλοκαίρι είναι ευκαιρία για τη δημιουργία νέων σχέσεων και δεσμών.
Ακόμα και ο προγραμματισμός των διακοπών αυξάνει τα επίπεδα ευχαρίστησης, όπως έχουν δείξει μελέτες. Όσο περισσότερο «περιπετειώδεις» και συναρπαστικές είναι οι διακοπές μας τόσο μεγαλύτερη είναι η ευχαρίστηση μετά το τέλος τους. Δυστυχώς, η ευχαρίστηση αυτή μπορεί να διαρκέσει έως 2 εβδομάδες, αλλά η καλή και χαλαρή λειτουργικότητά μας επεκτείνεται έως και 6 εβδομάδες μετά τις διακοπές.
Εχει ενδιαφέρον η μελέτη που διεξήχθη στο Πανεπιστήμιο της Ιντιάνα στις ΗΠΑ. Οι φοιτητές χωρίσθηκαν τυχαία σε δύο ομάδες. Στην πρώτη ομάδα ζητήθηκε να βρουν τα περισσότερα μέσα συγκοινωνίας που πρότεινε μια άλλη ομάδα φοιτητών που έμεναν στην Ιντιάνα. Στη δεύτερη ομάδα ζητήθηκε να βρουν τα περισσότερα μέσα συγκοινωνίας που πρότεινε μια ομάδα φοιτητών της Ιντιάνα οι οποίοι είχαν επισκεφτεί την εξωτική γι’ αυτούς Ελλάδα.
Η πρώτη ομάδα περιέγραψε αυτοκίνητα, τρένα, πλοία κι αεροπλάνα. Αντίθετα, η δεύτερη ομάδα πρόσθεσε ζώα, ποδήλατα μέχρι και διαστημόπλοια. Η σχετικά ουδέτερη αναφορά και μόνο ότι κάτι γινόταν μακριά από τα στενά πλαίσια της πραγματικότητας επέτρεψε στους φοιτητές να ξεδιπλώσουν τη φαντασία τους.
Ας ετοιμαστούμε για τις καλοκαιρινές διακοπές μας και να υποσχεθούμε ότι θα είναι συναρπαστικές. Αλλά και για όσους δεν τα καταφέρουν να φύγουν μακριά, έστω και μικρές εκδρομές μπορεί να δώσουν τη χαρά της απόδρασης.
Γιάννης Παπατριανταφύλλου, Ψυχίατρος