Χαίρομαι πάντα όταν πλησιάζει το Πάσχα – όχι μόνο γιατί θα έχω διακοπές, αλλά κυρίως λόγω της Ανάστασης. Η ιδέα της Ανάστασης μου ζεσταίνει την καρδιά γιατί για μένα συμβολίζει την ελπίδα.
Με την Ανάσταση φαίνεται πως υπάρχει συνέχεια σε κάτι που δείχνει αρχικά να είναι το τέλος, πως υπάρχει διέξοδος από το αδιέξοδο, πως υπάρχει ελπίδα εκεί που φαινόταν ότι υπήρχε μόνο απελπισία.
Για τους Ορθόδοξους Χριστιανούς η Ανάσταση είναι πολύ σημαντική. Ωστόσο, νομίζω πως άσχετα από θρησκευτικές πεποιθήσεις, ακόμα και για κάποιον που δεν είναι Χριστιανός ή που δεν είναι καθόλου θρησκευόμενος, η Ανάσταση θα έπρεπε να είναι μια σημαντική ημέρα, μια ημέρα που θα έπρεπε όλοι να τιμούμε γιατί συμβολίζει την ελπίδα. Την ελπίδα πως μπορεί να υπάρχει φως στην άκρη του τούνελ, πως μπορεί η χαρά να νικήσει τη θλίψη, η Ζωή να νικήσει τον Θάνατο.
Η ελπίδα συνδέεται στενά με την αισιοδοξία καθώς θα λέγαμε ότι αισιοδοξία είναι να ελπίζεις ότι τα πράγματα μπορούν να πάνε καλύτερα ακόμα κι αν αυτή τη στιγμή δεν πάνε καλά. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η αισιοδοξία είναι ένας τρόπος σκέψης που γεννάει την ελπίδα, και η ελπίδα είναι η δύναμη που μας βοηθάει να επιβιώνουμε.
Σκεφθείτε το – κανείς δεν μπορεί να επιβιώσει αν δεν ελπίζει. Στην πραγματικότητα, νομίζω ότι δεν υπάρχει πραγματικά απαισιόδοξος άνθρωπος, άνθρωπος που δεν έχει καμία ελπίδα. Γιατί αν κάποιος πράγματι περιμένει μόνο το άσχημο και δεν ελπίζει ότι θα το αποφύγει, τότε θα ήταν πολύ δύσκολο να επιβιώσει.
Ουσιαστικά, όλοι είμαστε αισιόδοξοι και έχουμε ελπίδα , αλλιώς δεν θα μπορούσαμε να ζήσουμε. Ξέρουμε ότι η ζωή είναι γεμάτη απρόβλεπτα συμβάντα, ατυχίες, αδικίες, και καταστροφές. Ωστόσο, ελπίζουμε ότι θα αποφύγουμε μερικά από αυτά και ότι θα μας συμβούν κάποια καλά πράγματα – και έτσι συνεχίζουμε να ζούμε.
Όταν παίρνω το αυτοκίνητό μου για να πάω στη δουλειά ενώ ξέρω ότι υπάρχουν πιθανότητες να μου συμβεί κάποιο τροχαίο, αυτό δεν δείχνει ελπίδα; Όταν παντρεύομαι ενώ ξέρω ότι τρεις στους τέσσερις γάμους διαλύονται, αυτό δεν δείχνει ελπίδα; Όταν καπνίζω ενώ ξέρω ότι είναι πολύ βλαβερό, αυτό δεν δείχνει ελπίδα (παρότι εδώ η ελπίδα καταλήγει να με ωθεί σε λάθος συμπεριφορά);
Ωστόσο, συχνά, η βαθύτερη αυτή αισιοδοξία και ελπίδα κρύβονται κάτω από στρώσεις αρνητισμού. Εξωτερικά πολλοί άνθρωποι λειτουργούν σαν να περιμένουν πάντα το χειρότερο, σαν να είναι σε απόγνωση, σαν να μην υπάρχει καμία ελπίδα. Αυτή η στάση όμως μόνο κακό κάνει. Όταν κολλάει στο μυαλό μου ότι κάτι που κάνω θα πάει στραβά, τότε δεν προετοιμάζομαι καλύτερα γι’ αυτό – αντίθετα, εξουθενώνω τον εαυτό μου, τον μπερδεύω, και τον κάνω να μην μπορεί να αντιμετωπίσει ορθολογικά την κατάσταση.
Αντίθετα, η αισιόδοξη στάση είναι πολύ πιο καλή για την ψυχική μου υγεία αλλά και για τις εξωτερικές μου επιδόσεις και αντιδράσεις. Διάφορες έρευνες δείχνουν ότι η αισιοδοξία μειώνει σημαντικά τις πιθανότητες να πάθει κανείς κατάθλιψη, να υποφέρει από κάποια αγχώδη διαταραχή, και να έχει ψυχοσωματικά προβλήματα. Είναι εύλογο ότι αν σκέφτομαι διαρκώς πως τα πράγματα θα εξελιχθούν άσχημα, νιώθω πιο ανήμπορη, πιο απελπισμένη και τελικά όλα μου φαίνονται πιο μαύρα. Αντίθετα, αν ακόμα και στις άσχημες στιγμές καταφέρνω να διατηρώ μια πιο αισιόδοξη στάση, τότε η ελπίδα ότι μπορούν τα πράγματα να βελτιωθούν θα με κάνει να νιώθω καλύτερα αλλά και θα με κινητοποιεί ώστε να κάνω ό,τι περνάει από το χέρι μου για να βελτιωθεί η κατάσταση.
Επιπλέον, οι άνθρωποι που καταβάλουν προσπάθεια για να πετύχουν κάτι έχοντας μια αισιόδοξη στάση έχουν πολύ περισσότερες πιθανότητες να το πετύχουν από εκείνους που έχουν απαισιόδοξη στάση. Κι αυτό είναι λογικό γιατί ο άνθρωπος που προσπαθεί να πετύχει κάτι ενώ ταυτόχρονα πιστεύει πως δεν θα το καταφέρει υπονομεύει τον εαυτό του και δεν αξιοποιεί όλες τις δυνατότητες του. Αντίθετα, η πεποίθηση ότι τα πράγματα μπορούν να πάνε καλά, βοηθάει τον άνθρωπο να νιώθει καλύτερα, να λειτουργεί καλύτερα και τελικά να πετυχαίνει περισσότερα.
Η αισιόδοξη αυτή στάση είναι κάτι που μπορούμε να επιλέξουμε να αποκτήσουμε. Δεν είναι πραγματικά δύσκολο γιατί όλοι μας βαθιά μέσα μας έχουμε μια τάση προς την ελπίδα (όπως είδαμε πιο πάνω). Επομένως, αρκεί να καλλιεργήσουμε και να εκφράσουμε περισσότερο αυτή τη βαθύτερη αισιοδοξία μας.
Ωστόσο, νομίζω πως πολλοί άνθρωποι δυσκολεύονται να το κάνουν επειδή έχουν κάποιες προκαταλήψεις ως προς την αισιοδοξία και την ελπίδα καθώς υπάρχουν διάφορες παρανοήσεις σχετικά. Ας δούμε μερικές από αυτές:
Παρανόηση: Είναι αφέλεια να πιστεύω ότι όλα θα πάνε καλά όταν βλέπω πόσα πράγματα δεν πάνε καλά.
Σχόλιο: ισχύει, αλλά επίσης υπάρχουν και πολλά που πάνε καλά. Δεν ξέρεις κάθε φορά σε ποια κατηγορία θα βρεθείς, οπότε είναι καλύτερα να ελπίζεις ότι θα βρεθείς στην καλή περίπτωση.
Παρανόηση: Είναι τοξική θετικότητα να εστιάζω στο θετικό όταν τόσα πράγματα είναι αρνητικά.
Σχόλιο: Τοξική θετικότητα είναι όταν αρνείσαι το αρνητικό και κάνεις σαν να μην υπάρχει. Αισιοδοξία είναι όταν βλέπεις το αρνητικό, το βιώνεις, το αντιμετωπίζεις, και προσπαθείς να καλλιεργήσεις περισσότερο το θετικό.
Παρανόηση: αν ελπίζω ότι όλα θα πάνε καλά, δεν προετοιμάζομαι για την περίπτωση που πάνε άσχημα.
Σχόλιο: αυτό δεν ισχύει. Σκέφτομαι το αρνητικό ενδεχόμενο, προετοιμάζομαι για αυτό, και τελικά εστιάζω περισσότερο στην σκέψη ότι είναι πιθανό να πάνε όλα καλά.
Παρανόηση: οι άνθρωποι που είναι αισιόδοξοι και γεμάτοι ελπίδα, βλέπουν το θετικό οπότε δεν προσπαθούν να βελτιώσουν το αρνητικό.
Σχόλιο: αυτό είναι ξεκάθαρα λάθος. Τόσο εμπειρικά όσο και ερευνητικά καταδεικνύεται ότι η απαισιοδοξία κάνει τους ανθρώπους να μην παίρνουν ευθύνη για να βελτιώσουν τίποτα και να γίνονται παθητικοί. Αντίθετα, η αισιοδοξία και η ελπίδα παρακινούν τους ανθρώπους να αγωνίζονται για να βελτιώσουν τα πράγματα. Καμία ανατροπή, καμία επανάσταση δεν θα γινόταν ποτέ αν οι άνθρωποι που την ξεκίνησαν δεν είχαν την ελπίδα ότι μπορεί να τα καταφέρουν.
Αισιοδοξία και ελπίδα δεν είναι να λέω μηχανικά «όλα θα πάνε καλά» ενώ βλέπω την καταστροφή. Είναι να λέω «όλα μπορούν να πάνε καλά και θα κάνω ό,τι μπορώ για να το πετύχω». Και αν τελικά δεν πάνε καλά, να καταφέρνω να συνέλθω και να συνεχίζω να ελπίζω και να προσπαθώ. Άλλωστε «η ελπίδα πεθαίνει τελευταία»!
Σοφία Ανδρεοπούλου, MSc Ψυχολόγος-Παιδοψυχολόγος