Ο Πλαστικός των Πλαστικών, o δρ Ανδρέας Φουστάνος, μιλάει στο ΔΥΟ για όλα επιβεβαιώνοντας την πεποίθηση πως πρόκειται για μία ιατρική ιδιοφυΐα
με εξαιρετικό επιστημονικό έργο, πολύπλευρη προσωπικότητα, ενδιαφέρουσα ζωή και ακόμη πιο ενδιαφέρουσα κοσμοθεωρία!
Μετά από τόσα χρόνια ιατρικής καριέρας μπορούμε να πούμε ότι οι έννοιες πλαστική χειρουργική και Ανδρέας Φουστάνος είναι συνώνυμες στην Ελλάδα. Εκτός από χαρά, με πόση ευθύνη αισθάνεστε να σας γεμίζει αυτή η πορεία;
Την εποχή που ξεκίνησα κι επιστρέφοντας από τη μετεκπαίδευσή μου στο εξωτερικό έφερα πάρα πολλές καινοτομίες και νέες ιδέες για το πώς πρέπει να αντιμετωπίζεται η πλαστική, οι οποίες δεν υπήρχαν στον χώρο αυτό στην Ελλάδα. Ασκώ αυτή τη δουλειά 30 χρόνια οπότε λογικό είναι το όνομά μου να είναι συνώνυμο με την πλαστική χειρουργική στην Ελλάδα…
Μία τόσο μακρόχρονη πορεία, λοιπόν, αναπόφευκτα δημιουργεί και μεγάλη ευθύνη διότι θέλεις να διατηρήσεις τόσο το όνομά σου όσο και το επίπεδο της δουλειάς σου διαχρονικά σε υψηλό επίπεδο. Κι εγώ έχω ιδιαίτερη ευαισθησία σε αυτό, διότι πάνω απ’ όλα με ενδιαφέρει η ποιότητα της δουλειάς και πολύ λιγότερο όλα τα άλλα οφέλη που αποκομίζεις απ΄αυτήν.
Τι σας γοήτευσε και τι σας γοητεύει ακόμα και τώρα στην πλαστική χειρουργική;
Μου άρεσε η χειρουργική σαν ειδικότητα. Άλλωστε μέσα από αυτήν ανακάλυψα την πλαστική. Αυτό που περισσότερο με γοήτευε, ειδικά όσο περνούσε ο χρόνος και έμπαινα πιο βαθιά, ήταν το γεγονός πως ό,τι δημιουργούσες στην πλαστική το έβλεπες, ενώ στην άλλη χειρουργική το «έκλεινες» και χανόταν…
Βέβαια, μην ξεχνάμε ότι η χειρουργική είναι τέχνη. Το να κόψεις και να αποκαταστήσεις ένα όργανο είναι μια μορφή τέχνης. Αυτή, λοιπόν, την τέχνη σου που έβαζες για να φτιάξεις οποιοδήποτε σημείο του σώματος την «έκλεινες» μαζί με το τελευταίο ράμμα. Το αποτέλεσμα το έβλεπες μόνο σαν θεραπεία, σαν ικανοποίηση ότι έκανες καλά έναν άνθρωπο. Αντίθετα στην πλαστική ό,τι φτιάχνεις το «βλέπεις» διαχρονικά. Παρακολουθείς την εξέλιξη στους έξι μήνες, στον έναν χρόνο, στα 10 χρόνια. Μπορείς να παρακολουθείς τους ασθενείς σου και να βλέπεις και την πρόοδο. Αυτό είναι πραγματικά πολύ γοητευτικό. Κι ενώ συχνά οι μη ειδήμονες προσπαθούν να περιγελάσουν την πλαστική χειρουργική ή να μειώσουν την προσφορά της – με βασική «κατηγορία» την ανθρώπινη ματαιοδοξία -, εντούτοις αυτό δεν έχει πάντα βάση. Συχνά επανορθώνει μια εκ γενετής ή επίκτητη, δυσλειτουργία ή δυσμορφία την οποία κουβαλάει ένας άνθρωπος κι έτσι τον βοηθά πάρα πολύ στο να προχωρήσει στη ζωή του με καλύτερη υγεία, εικόνα και ψυχολογία.
Πού τοποθετείτε το επίπεδο της πλαστικής χειρουργικής στην Ελλάδα σήμερα; Πόσο έχει εξελιχθεί;
Προσωπικά δεν μου αρέσει να λέμε το επίπεδο της πλαστικής στην Ελλάδα ή δεν ξέρω εγώ πού. Η τέχνη -γιατί το ξαναείπα, η Ιατρική είναι τέχνη- δεν έχει εθνικό χαρακτήρα. Μπορεί σε ορισμένα κράτη, οι συνθήκες που βοηθάνε έναν γιατρό να αναπτυχθεί να είναι καλύτερες, αλλά πάντα σημαντικό ρόλο παίζει το προσωπικό επίπεδο. Ο επιστήμονας δουλεύει από μόνος του, άρα αυτός που κάνει καλή δουλειά ή έχει τις γνώσεις και το ταλέντο μπορεί να λειτουργεί, να δημιουργεί οπουδήποτε.
Στην Ελλάδα, δηλαδή ο ασθενής μπορεί να αισθάνεται ασφαλής;
Είμαστε σε υψηλό επίπεδο, τόσο ιατρικό -τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας υπάρχουν εξαιρετικοί επιστήμονες- όσο και τεχνολογικής υποδομής. Πολλές φορές, μάλιστα, επισκεπτόμενος νοσοκομεία του εξωτερικού έχω διαπιστώσει πως η τεχνολογία η δική μας είναι πολύ πιο προηγμένη. Εφόσον, λοιπόν, ο γιατρός είναι σοβαρός επαγγελματίας, προσέχει και κάνει τη δουλειά του όπως θα έπρεπε σύμφωνα με τους κανόνες της Ιατρικής που ισχύουν ο ασθενής θα είναι ασφαλής.
Όσον αφορά τώρα το αποτέλεσμα μιας επέμβασης. Στη δουλειά αυτή υπόκειται σε πάρα πολύ μεγάλη κριτική, σε σχέση με οποιαδήποτε άλλη χειρουργική πράξη. Οταν φτιάχνεις κάτι μέσα στην κοιλιά, το έφτιαξες, το έκλεισες, δεν το βλέπει κανένας. Σε εμάς, ό,τι κάνεις, είτε είναι επανορθωτικό, είτε πιο αισθητικό, το βλέπουν όλοι! Προσωπικά αυτή τη διαφοροποίηση δεν τη δέχομαι. Είτε κάνεις διορθωτική επέμβαση μιας δυσμορφίας την οποία κληρονόμησες από τα γονίδιά σου είτε την κάνεις γιατί είναι ανάγκη, είναι το ίδιο πράγμα.
Το αποτέλεσμα, λοιπόν, μίας πλαστικής επέμβασης είναι μείζον θέμα συζήτησης. Όταν δεν μιλάμε για μία αντικειμενική κακοτεχνία, το αποτέλεσμα υπόκειται στο υποκειμενικό κριτήριο του καθενός μας. Τι είναι «καλό», τι είναι «κακό»; Συχνά υπάρχουν περιπτώσεις που ο ασθενής βλέπει το αποτέλεσμα και του αρέσει και μπορεί να μην αρέσει σε μένα ή το αντίθετο….
Υπάρχει κάτι που να σας ενοχλεί στον χώρο σας ή στον επαγγελματικό σας περίγυρο;
Καταρχήν, με ενοχλεί πολύ το ότι οι Έλληνες δεν πιστεύουν στις δυνάμεις τους. Όταν πιέζονται τους πιάνει ένας ανεξήγητος εγωισμός. Στην πραγματικότητα αυτό συμβαίνει γιατί δεν έχουν πιστέψει το τι είναι. Πάντα βλέπουν τον ξένο καλύτερο.
Ενώ, λοιπόν, μπορεί να κάνουμε τη δουλειά μας πολύ καλύτερα από τους ξένους, έχουμε ένα κόμπλεξ κατωτερότητας. Το βλέπω γύρω μου…Μακάρι να είχα ένα μαγικό ραβδάκι και να το αλλάξω άμεσα.
Από την άλλη, στην Ελλάδα δεν έχουμε μάθει να λειτουργούμε ομαδικά. Ο Έλληνας, όταν δεν ξέρει πώς να χειριστεί ένα περιστατικό, αντί να το στείλει σε έναν συνάδελφό του που γνωρίζει το πώς, προτιμά να το στείλει στο εξωτερικό. Βέβαια αυτά με ενοχλούν στο σύνολο της ελληνικής κοινωνίας. Δεν μπορούμε να καταλάβουμε ότι δεν είμαστε πια στο 1821 αλλά στο 2015;
Στην Ελλάδα του 2014 διαβιούμε σε ένα περιβάλλον οικονομικής και εσωτερικής κρίσης. Πώς θεωρείτε ότι επηρεάζει τον δικό σας τομέα;
Τους πάντες έχει επηρεάσει αυτή η λεγόμενη κρίση, η οποία τι κρίση είναι; Κρίση είναι κάτι το οποίο προκύπτει από κάτι βίαιο, έναν πόλεμο, μια οικονομική καταστροφή… Εδώ βλέπουμε να συμβαίνουν άλλα πράγματα. Περάσαμε μια 20ετή περίοδο πλαστής ευημερίας. Πουλάγαμε ο ένας τις υπηρεσίες στον άλλον και πληρωνόμασταν με δανεικά λεφτά και γι’ αυτό φτάσαμε εκεί που φτάσαμε και λέμε «κρίση». Ευημερία δεν είναι να παίρνεις δανεικά και να ξοδεύεις. Μπορεί να ακούγεται αιρετικό αλλά στην ουσία φτάσαμε εκεί που έπρεπε να ήμασταν.
Θα σας πω κάτι απλό που φωτογραφίζει πολύ απλά το πρόβλημα: η Ελλάδα έχει αυτή τη στιγμή πάνω από 300 πλαστικούς χειρουργούς για 10 εκατομμύρια κατοίκους. Η Αγγλία που έχει 60 εκατομμύρια κατοίκους έχει 600…Τα συμπεράσματα δικά σας.
Υπήρχε εποχή που στη δικιά μας τη δουλειά γινόντουσαν περισσότερες επεμβάσεις απ’ ό,τι σε χώρες με κοινωνίες εισοδηματικά υψηλότερα. Αυτό τα λέει όλα. Ηταν fake όλο το σύστημα.
Αυτός ο «πληθωρισμός» επαγγελματιών, ειδικοτήτων και υπηρεσιών προέκυψε σε όλο το φάσμα της παραγωγικής διαδικασίας. Θα περάσουν πολλά χρόνια για να έρθει σε μία ισορροπία το σύστημα…
Πάμε λίγο στη θεωρία της ομορφιάς. Τι θεωρείτε εσείς ομορφιά;
Είναι θέμα υποκειμενικής κρίσης. Για μένα ομορφιά είναι η αρμονία, είναι η ισορροπία. Σίγουρα υπάρχουν κάποια πράγματα όμορφα, αντικειμενικά όμορφα. Παρ’ ότι και εκεί υπεισέρχεται ο υποκειμενικός παράγων. Φυσικά σημαντικό ρόλο παίζει και η μόδα, η τάση της εποχής. Η αντίληψη του ωραίου ήταν διαφορετική στην αρχαία Ελλάδα και στη Ρώμη, διαφορετική τον Μεσαίωνα ή την Αναγέννηση και πάει λέγοντας.
Έχετε αποτρέψει κάποιον ασθενή από πλαστική επέμβαση, θεωρώντας πως δεν τη χρειάζεται;
Ναι έχουν υπάρξει αρκετά περιστατικά. Καταρχήν να διευκρινίσουμε πως όταν πάει κάποιος να διορθώσει μια δυσμορφία δεν είναι άρρωστος. Περπατάει, τρώει, πίνει, κοιμάται. Μια δυσμορφία έχει και θέλει να απαλλαγεί από αυτήν. Υπάρχουν, λοιπόν, κατηγορίες «ασθενών», εντός εισαγωγικών:
Οι συνειδητοποιημένοι. «Έχω αυτό το πρόβλημα, πάω στον γιατρό. Γιατρέ μου μπορείς να το λύσεις; Ναι. Πάμε, τελείωσε». Δεν χρειάζονται πολλές συζητήσεις. Είναι συνεννοήσιμοι, γνωρίζουν το πρόβλημά τους. Συνήθως έχουν μελετήσει πώς μπορεί να διορθωθεί και απλώς ψάχνουν τον κατάλληλο… τεχνικό, ας πούμε.
Μετά είναι οι ασθενείς οι οποίοι παρασύρονται από τη λεγόμενη μόδα. «Τώρα είναι της μόδας να μεγαλώνω το στήθος μου, τώρα είναι της μόδας να κόβω το στήθος μου ή είναι της μόδας να κάνω το ένα το άλλο». Αυτοί θέλουν προσοχή πολύ, διότι στην ουσία δεν έχουν καταλάβει το πρόβλημά τους και αν έχουν. Πάνε στον πλαστικό γιατί το έκανε η φίλη τους ή το άκουσαν στον κύκλο τους. Εκεί πρέπει να προσέξεις εσύ ως γιατρός αν υπάρχει αντικειμενικά πρόβλημα ή δεν υπάρχει. Αν δεν υπάρχει θα πρέπει να λειτουργήσεις αποτρεπτικά. Διότι αν χειρουργήσεις κάποιον που δεν έχει πρόβλημα, θα του δημιουργήσεις πρόβλημα. Σίγουρα, μαθηματικά αποδεδειγμένο.
Και υπάρχει και η τρίτη κατηγορία η οποία είναι οι ανασφαλείς. Μπορεί να δεις μια πολύ όμορφη γυναίκα και να ψάχνεται να διορθώσει κάτι, νομίζοντας ότι δεν είναι όμορφη. Πάντα θα ακούσεις ότι «δεν είναι τόσο όμορφη όσο η φίλη της» και η φίλη της μπορεί να είναι κακάσχημη. Είναι κάτι το οποίο το συναντάμε. Και αυτοί οι «άρρωστοι» είναι άνθρωποι που πρέπει να αποτρέψεις.
Θεωρείτε την ανασφάλεια έναν μεγάλο παράγοντα που στέλνει τον κόσμο στον πλαστικό χειρουργό;
Όχι, ευτυχώς είναι μικρός. Η ομάδα ασθενών που θέλει ιδιαίτερη προσοχή είναι αυτοί που παρασύρονται από τη μόδα. Η μόδα και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης δημιουργούν το σύστημα. Μεταδίδουν μια πληροφορία, τη διανθίζουν, τη μεγαλοποιούν, τη φτιάχνουν έτσι που να «πουλάει». Πρέπει να πείσουν τον αποδέκτη πως έχει αλλάξει ο κόσμος και πρέπει υιοθετήσει κι εκείνος αυτή την τάση. Να συμμετέχει σε αυτή την αλλαγή. Να μην είναι εκτός αλλά να είναι κομμάτι της.
Έχει αποφασίσει κάποιος ασθενής να προχωρήσει σε πράξη πλαστικής χειρουργικής για πρώτη φορά. Τι οφείλει να προσέξει ώστε να έχει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα;
Το πρώτο και βασικότερο που πρέπει να καταλάβει είναι ότι πάει να κάνει μία ιατρική πράξη. Είτε είναι σύνθετη, είτε η πιο απλή, κάθε ιατρική πράξη έχει και κινδύνους, απρόοπτα, επιπλοκές και πολλές φορές δυσάρεστα αποτελέσματα. Άρα πρέπει να είναι απόλυτα ενήμερος γι’ αυτό.
Καλώς ή κακώς το εμπορικό κομμάτι έχει μπει και στην Ιατρική οπότε θα πρέπει να μην παρασύρεται από αυτά που ακούει από άσχετους. Ο καθένας μπορεί να πληροφορηθεί -είτε από την τηλεόραση, είτε από το ραδιόφωνο, είτε από τα περιοδικά, είτε από το Internet- και να πάρει λανθασμένες πληροφορίες γιατί δεν ελέγχονται από κανέναν. Ο ασθενής δεν μπορεί -δεν έχει το γνωστικό εργαλείο- για να φιλτράρει την επιστημονική πληροφορία.
Το Internet είναι ένα απαραίτητο εργαλείο για τον επιστήμονα. Όμως έχει κάνει πολύ μεγάλο κακό στον τομέα της παραπληροφόρησης. Είναι και ένας χώρος που ο καθένας μπορεί να γράψει ό,τι θέλει, χωρίς να ελέγχεται. Βάζει ο καθένας ένα site και γράφει ό,τι θέλει και λέει «εγώ κάνω αυτό». Δεν υπάρχει ένας φορέας ο οποίος να προστατεύσει αυτόν που το διαβάζει. Άρα θέλει μεγάλη προσοχή, γιατί καμιά φορά αυτό που εκεί το βλέπεις και εντυπωσιάζεσαι στην ουσία μπορεί να σου κάνει πολύ μεγάλο κακό.
Πάντα δε όλοι οι χώροι που έχουν μια διείσδυση μεγαλύτερη στο κοινό επιτρέπουν και σε μη ειδικούς να μπαίνουν γιατί είναι εύκολοι χώροι κερδοσκοπίας. Και ειδικά σε ό,τι έχει σχέση με τη γυναίκα.
Η γυναίκα παρασύρεται εύκολα καταναλωτικά και ειδικά όταν πρόκειται για την ικανοποίηση της ματαιοδοξίας της. Για παράδειγμα, πάρτε μία διαφήμιση καλλυντικών. Έχετε δει να βάζουν καμιά γριά να διαφημίζει καλλυντικό; Καμιά ηλικιωμένη; Όχι βέβαια. Κάτι κοριτσάκια 19 χρονών και βλέπει η ηλικιωμένη το δέρμα της 19χρονης και λέει «αα και εγώ θέλω να γίνω έτσι», άρα ήδη την εξαπατούμε. Από μία φωτογραφία.
Πώς σας κάνει να αισθάνεστε, είτε σαν πολίτη, είτε σαν επιστήμονα, το γεγονός ότι ζείτε στην Ελλάδα την εποχή της οικονομικής ύφεσης, του μνημονίου και της κρίσης αξιών;
Η κρίση αξιών έχει ξεκινήσει εδώ και πολλά χρόνια. Δεν είναι θέμα της τελευταίας 5ετίας, όπου υφίσταται και η λεγόμενη οικονομική κρίση. Πρόκειται για είναι ενοχλητικό κοινωνικό φαινόμενο. Το βλέπεις στα σχολεία, στα πανεπιστήμια, στις κοινωνικές σου επαφές, στον τρόπο με τον οποίο συμπεριφέρονται όλοι στην ελληνική κοινωνία. Είναι κάτι που δεν το βλέπεις πουθενά αλλού στον κόσμο. Ως λαός έχουμε την αρνητική αποκλειστικότητα στην κρίση αξιών. Έχουμε συνηθίσει εδώ και χρόνια να ζούμε έτσι.
Θα ήθελα να ζούσα σε έναν άλλο κόσμο. Δηλαδή μου αρέσει να βλέπω τον άλλον στα μάτια και να μπορώ να ανταλλάσσω τις ιδέες μου, να λέω τα πράγματα με το όνομά τους και να μη θεωρώ ότι απέναντί μου έχω κάποιον που μπορεί να με κοροϊδέψει. Δεν ξέρω αν θα ήταν το ιδανικό για όλους. Προφανώς για να μην προχωράει και να μην αλλάζει σημαίνει ότι δεν είναι το ιδανικό για όλους. Όποιος θέλει να αλλάξει κάτι, το αλλάζει. Άρα συμφέρει όλους και τους αρέσει να ζουν σε έναν τέτοιο κόσμο… αλαλούμ. Χωρίς κανόνες. Χωρίς αξίες. Χωρίς να αναγνωρίζουμε τη διαφορετικότητα του καθενός. Αυτό είναι ελληνικό φαινόμενο. Το βλέπεις από το πώς εκφράζονται για τον πρωθυπουργό μέχρι τον τελευταίο Έλληνα. Οποιονδήποτε πρωθυπουργό. Κάθε πρωθυπουργός που ανεβαίνει να πάρει το αξίωμα θεωρείται «άχρηστος» από την πρώτη μέρα που το ανέλαβε. Δεν έχω ακούσει για κανέναν να πουν «Άσε τον άνθρωπο να δούμε τι θα κάνει». Από την πρώτη μέρα να φύγει.
Πώς θα περιγράφατε τον εαυτό σας με λίγες λέξεις;
Ελεύθερο. Με μία λέξη. Μου αρέσει η ελευθερία και η ελευθερία έχει ένα συγκεκριμένο νόημα. Όχι η ελευθερία τύπου: «να έρθω να σου σπάσω το σπίτι».
Ποιος ή τι υπήρξε η μεγαλύτερη επιρροή στον τρόπο που σκέφτεστε, που λειτουργείτε;
Τη μεγαλύτερη επιρροή πάνω μου την άσκησε -με μία λέξη- ο πατέρας μου! Από εκεί και πέρα οι δάσκαλοι που είχα κατά καιρούς. Έχω ένα, να το πω προτέρημα; Όταν αποφασίσω να διαλέξω κάποιον να με διδάξει κάτι, καταρχήν τον έχω παραδεχτεί και εφόσον θεωρώ ότι έχει πετύχει στην ζωή του δέχομαι και παίρνω από αυτόν και με επηρεάζει. Δεν τον απορρίπτω. Αυτό ξεκινάει από τον πατέρα σου μέχρι οτιδήποτε. Γιατί αλλιώς δεν μπορείς να πάρεις τίποτα.
Σας παθιάζει κάτι άλλο εκτός από το επάγγελμά σας, την πλαστική χειρουργική;
Να ταξιδεύω. Η ωραιότερη στιγμή της ζωής μου είναι όταν βρίσκομαι σε λιμάνι, σταθμό, αεροδρόμιο…
Nα υποθέσω πως έχετε ταξιδέψει αρκετά.
Έχω ταξιδέψει πολλές φορές. Κλείνοντας τα μάτια μου θα ήθελα να έχω δει τον πλανήτη. Να έχω γνωρίσει τη σφαίρα πάνω στην οποία έζησα και πέρασα τη ζωή μου. Πιστεύω ότι η μεγαλύτερη πηγή γνώσης είναι να γνωρίζεις και άλλους χώρους. Όταν ζεις σε έναν μικρόκοσμο δεν μπορεί να ανοίξει το μυαλό σου. Νομίζεις ότι αυτό είναι το άλφα και το ωμέγα, εδώ είναι το κέντρο της Γης και όλα τα άλλα δεν υπάρχουν. Και δεν είναι απλώς να ταξιδεύεις, να πας τουριστικά. Το ταξίδι είναι ένας τρόπος να αποκομίσεις γνώση. Είναι να αναμειχθείς με τον κόσμο. Βέβαια αυτό προϋποθέτει να σου αρέσει να παίρνεις και λίγο ρίσκο στη ζωή σου…
Πιστεύετε πιο πολύ στο ταλέντο ή στη σκληρή δουλειά;
Και στα δύο. Δεν μπορείς να τα ξεχωρίσεις αυτά. Εάν έχεις το ταλέντο πρέπει να δουλέψεις πολύ για να το καλλιεργήσεις. Σκέτη δουλειά χωρίς ταλέντο, δύσκολο. Ειδικά σε επαγγέλματα που έχουν σχέση με την τέχνη, με το να παράγεις, με το να δημιουργείς κάτι. Το να είσαι απλώς ταλαντούχος δεν λέει τίποτα. Με τη δουλειά αποκτάς την πείρα. Αρχίζεις, ξεκινάς, σιγά σιγά χτίζεις και φτάνεις στο καλύτερο.
Αυτό θέλει πολλή δουλειά, πολλή σκληρή δουλειά.
Τι θα πει σκληρή; Σκληρή είναι να σπας πέτρες. Σκληρή είναι η δουλειά σου που έχεις διαλέξει να κάνεις; Να αφοσιωθείς με λίγα λόγια στη δουλειά σου. Σκληρό είναι κάτι που σε αναγκάζουν να κάνεις.
Αν εσύ ασχολείσαι 24 ώρες το 24ωρο με αυτό που σου αρέσει και σε γεμίζει δεν είναι σκληρή δουλειά. Ίσα ίσα σε ευχαριστεί. Συγκεντρώνεις σε ένα την απόλαυση και την εργασία ταυτόχρονα. Για να πούμε και τη σωστή λέξη, εργασία. Παράγω έργο. Δουλειά: δουλεία, δούλος.
Ποια είναι η χειρότερη συμβουλή που σας έχουν δώσει;
Η χειρότερη συμβουλή που μου έχουν δώσει είναι να κάνω απάτη. Απάτη με την κυριολεκτική σημασία της έννοιας. Απάτη θεωρώ, ας πούμε, ακόμα και να ρίξω κάποιον οικονομικά. Δεν το έχω κάνει ποτέ και δεν θα το έκανα ποτέ. Στην Ελλάδα είναι χόμπι. Σαν να είναι μέσα στο DNA αυτού του λαού. Ίσως φταίνε οι καταβολές.
Θεωρείτε τον εαυτό σας αυστηρό μπαμπά; Ποια είναι η βασική σας αρχή, αξία που προσπαθείτε να μεταδώσετε στα παιδιά σας;
Όχι. Είμαι πολύ προοδευτικός, ανοιχτός. Εφόσον είπα μια λέξη για τον εαυτό μου, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, δεν μπορώ να μην τη λέω για τα παιδιά μου και για όλους τους γύρω μου. Η ελευθερία για μένα είναι υπ΄αριθμόν ένα. Προσπαθώ να περάσω κάποια πράγματα στα παιδιά, κάποιες ιδέες, κάποιον τρόπο σκέψης. Να προσέχουν, να αποφύγουν κινδύνους και τα λοιπά. Αλλά πάντοτε τα παιδιά μου ήταν ελεύθερα να κάνουν ό,τι θέλουν.
Γιατί έτσι μεγάλωσα κι εγώ, γι’ αυτό το έχω μέσα μου. Οι γονείς μου δεν με καταπίεσαν ποτέ. Μπορεί να μου είπαν «μην το κάνεις αυτό γιατί…», αλλά δεν ήταν με την έννοια της καταπίεσης και αυτό το περνάω και εγώ.
Αυστηρότητα είναι το να ΄χεις κανόνες; Εγώ μίλαγα στον πληθυντικό στον πατέρα μου μέχρι να τελειώσω το πανεπιστήμιο. Δεν ένιωσα ποτέ ότι ήταν θέμα αυστηρότητας. Ήταν τρόπος ζωής. Έτσι έμαθα. Γιατί έβλεπα τον πατέρα μου και μίλαγε στον πληθυντικό στη μαμά του, που ήτανε αυτός 60 και η μαμά του 80. Δεν είναι θέμα αυστηρότητας, το θεωρείς το αυτονόητο, είναι το πώς το έμαθες..
Ο τρόπος που σήμερα μιλάνε τα παιδιά με ενοχλεί. Με ενοχλεί ας πούμε το ότι στο λεξιλόγιό τους χρησιμοποιούν λέξεις που για εμάς τότε ήταν αδιανόητο να τις χρησιμοποιήσουμε. Εμείς τώρα το βλέπουμε πρόοδο αυτό. Ότι είναι προοδευτικός ας πούμε να αποκαλεί μ@λ@κ@ τον άλλον. Τι είναι, προοδευτικό είναι; Μια μέρα ήμουν στον κινηματογράφο και μπροστά καθόντουσαν πέντε κοριτσάκια. Το λεξιλόγιο ήταν του λιμανιού. Ίσως στο λιμάνι δεν μιλάνε πια έτσι. Με εντυπωσίασε. Και λέω αυτά τα κοριτσάκια τώρα έτσι που μιλάνε μπορεί να γίνουν αρεστά σε ένα αγόρι; Χάνεται και το ερωτικό στοιχείο.
Πώς σας αρέσει να ξεφεύγετε από την πίεση της καθημερινότητας, της ρουτίνας;
Να μην ασχολούμαι με την Ιατρική. Σιχαίνομαι να φύγω από τη δουλειά μου, να πάω να κάτσω σε ένα τραπέζι και να μιλάω πάλι για την Ιατρική. Με χαλαρώνει οτιδήποτε δεν έχει σχέση με αυτό. Μου αρέσει να φεύγει το μυαλό, να πάει κάπου αλλού, να σκεφτεί άλλα πράματα. Γι΄ αυτό κάνω παρέα με ανθρώπους που έχουν ανοιχτά μυαλά, που μπορείς να συζητήσεις μαζί τους, να πεις και διαφορετικά πράγματα.
Υπάρχει κάτι που το θεωρείτε εσείς προσωπικά «πολυτέλεια» και το επιτρέπετε στον εαυτό σας;
Τι σημαίνει πολυτέλεια; Ο καθένας μας – και εγώ δεν αποτελώ εξαίρεση – θα ήθελε στη ζωή του όλα όσα τον ευχαριστούν.
Πολυτέλεια για εμένα δεν είναι τα αντικείμενα, ούτε το χρήμα. Δεν είναι υλική η πολυτέλεια. Πολυτέλεια για μένα είναι ο τρόπος ζωής που σε κάνει να νιώθεις καλά.
Για μένα πολυτέλεια είναι να κάνω ταξίδια, να βρίσκω τους φίλους που μου αρέσει να έχω δίπλα μου, να κάνω πράγματα τα οποία με ευχαριστούν.