Ξενοφών Βακάλης
Ακτινοθεραπευτής Ογκολόγος, Στρατιωτικός Ιατρός, τμήμα Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας/ Ιατρικό κέντρο Αθηνών
Πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Επιστημόνων-Εργαζομένων Ακτινοθεραπείας
Μέλος ΔΣ της Ελληνικής Εταιρείας Μαστολογίας
Εmail: fovakal@gmail.com
Η ακτινοθεραπεία είναι η χρήση ακτινοβολίας για να θανατωθούν καρκινικά κύτταρα χρησιμοποιώντας ακτινοβολία υψηλής ενέργειας, που παράγεται από ένα ακτινοθεραπευτικό μηχάνημα (συνήθως γραμμικό επιταχυντή). Σε γενικές γραμμές, τα καρκινικά κύτταρα είναι λιγότερο ικανά από τα φυσιολογικά κύτταρα να διορθώσουν τις βλάβες που προκαλεί η ακτινοβολία, οπότε πεθαίνουν όταν ακτινοβολούνται.
Η ακτινοθεραπεία αποτελεί βασικό κομμάτι της συμπληρωματικής θεραπείας στον καρκίνο του μαστού εδώ και δεκαετίες, μειώνοντας δραματικά τα ποσοστά τοπικής υποτροπής κατά 65 – 75% σε όλες τις περιπτώσεις. Μόλις όμως τα τελευταία χρόνια αποδείχθηκε ότι η συμβολή της δεν εξαντλείται στη βελτίωση του τοπικού ελέγχου αλλά και στην αύξηση της επιβίωσης των ασθενών, ανεξαρτήτως είδους χειρουργείου και χορήγησης ή μη συστηματικής θεραπείας. Το απόλυτο όφελος εξαρτάται από το στάδιο και την πρόγνωση της νόσου. H ακτινοθεραπεία μειώνει τον κίνδυνο θανάτου από τη νόσο σε γυναίκες με θετικούς λεμφαδένες κατά 8.5% στη 15ετία και κατά 3.3% περίπου σε αυτές με αρνητικούς λεμφαδένες.
ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΑΚΤΙΝΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ
Η ακτινοθεραπεία συνιστάται για σχεδόν όλους τους κακοήθεις όγκους του μαστού. Ένας περιορισμένος αριθμός ασθενών ωφελείται ελάχιστα από την ακτινοθεραπεία, η οποία θα μπορούσε ενδεχομένως σε αυτούς να παραληφθεί. Αυτό αφορά σε ασθενείς άνω των 70 ετών, οι οποίες έχουν ένα όγκο με διάμετρο μικρότερο των 2 cm και ο οποίος είναι ορμονοεξαρτώμενος. Επιπλέον, θα πρέπει να είναι κανείς σίγουρος ότι έχει αφαιρεθεί ολόκληρος ο όγκος, με αρνητικά όρια.
✤ Μετά από ένα χειρουργείο διατήρησης του μαστού η ακτινοθεραπεία έχει ένδειξη σε όλες τις ασθενείς.
✤ Η ακτινοθεραπεία μετά τη μαστεκτομή έχει ένδειξη σε ασθενείς με μεγάλους όγκους και/ή στις οποίες έχουν βρεθεί καρκινικά κύτταρα στους μασχαλιαίους λεμφαδένες. Η ακτινοθεραπεία στοχεύει στο θωρακικό τοίχωμα και μερικές φορές στους γειτονικούς λεμφαδένες.
Η δόση της ακτινοβολίας που λαμβάνεται είναι μεταξύ 50 και 60 Grays (Gy). Αυτή η συνολική δόση χωρίζεται σε κλάσματα. Κάθε κλάσμα χορηγείται κατά τη διάρκεια μίας συνεδρίας ακτινοθεραπείας. Για τον καρκίνο του μαστού, συνήθως, προγραμματίζονται 25 με 30 κλάσματα, αλλά έχει φανεί ότι μια βραχύτερη θεραπεία 16 κλασμάτων έχει την ίδια αποτελεσματικότητα, χωρίς αυξημένες παρενέργειες.
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΩΝ ΑΠΟ ΤΗ ΧΟΡΗΓΗΣΗ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ ΑΚΤΙΝΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΣΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ
Η εξωτερική ακτινοθεραπεία αποτελεί κρίσιμο μέρος του πολυσύνθετου σχεδίου θεραπείας για τον καρκίνο του μαστού. Αν και αποδεδειγμένα αποτελεσματική στον έλεγχο του καρκίνου, μπορεί να προκαλέσει παρενέργειες. Οι ασθενείς που υποβάλλονται σε ακτινοθεραπεία χρειάζονται ενημέρωση, σωστή διαχείριση και υποστήριξη για την αντιμετώπιση αυτών των παρενεργειών.
Η θεραπεία αυτή είναι ανώδυνη. Η ασθενής δεν εκπέμπει ραδιενέργεια οπότε δεν χρειάζεται να απομακρύνεται από τα παιδιά ή από εγκύους.
Επίσης δεν προκαλεί τριχόπτωση κεφαλής (αλωπεκία) όπως η Χημειοθεραπεία.
✤ Η ασθενής που υποβάλλεται σε Ακτινοθεραπεία θα εμφανίσει κάποια ερυθρότητα στο δέρμα του μαστού της η οποία αντιμετωπίζεται με ειδικά σκευάσματα(κρέμες ή gel). Απαγορεύεται το κολύμπι σε θάλασσα ή σε πισίνα.
✤ Μετά από το πλύσιμο στη μπανιέρα ή το ντουζ, το σκούπισμα πρέπει να γίνεται με μία μαλακή βαμβακερή πετσέτα και να δίνεται προσοχή ούτως ώστε να στεγνώσει καλά η περιοχή.
✤ Απαγορεύεται η χρήση αποσμητικών ή αρωματικής πούδρας ή μαντηλιού στην υπό θεραπεία περιοχή . Τελευταίες ιατρικές μελέτες επιτρέπουν τη χρήση αποσμητικών, αλλά καλό είναι πριν χρησιμοποιήσει κανείς οτιδήποτε στην Ακτινοβολούμενη περιοχή, να ρωτήσει πρώτα τον θεράποντα ιατρό.
✤ Καλό είναι να αποφεύγεται στηθόδεσμος από συνθετική ύλη και να προτιμάται στηθόδεσμος από φυσικές ίνες (βαμβάκι). Στο σπίτι, αν υπάρχει δυνατότητα, η ασθενής να μην φοράει στηθόδεσμο ώστε ο μαστός της να αερίζεται επαρκώς.
Μερικές φορές, όταν η αντίδραση είναι σοβαρή, ο ιατρός μπορεί να αποφασίσει τη διακοπή της αγωγής μέχρις ότου αποκατασταθεί η ανωμαλία. Αυτό είναι καλύτερο από τη συνέχιση της αγωγής ενώ έχει δημιουργηθεί σοβαρή αντίδραση, γιατί μπορεί έτσι να προκαλέσει περισσότερο κακό, παρά καλό.
Τις απορίες τους οι ασθενείς θα πρέπει να θέτουν υπόψη του θεράποντος ιατρού και όχι σε άλλες ασθενείς ή φίλες, ή ακόμη και σε άλλους ιατρούς, καθότι μόνο ο θεράπων ιατρός μπορεί να δώσει τις κατάλληλες πληροφορίες.
Η ασθενής µπορεί να εργάζεται, αλλά δεν θα πρέπει να κουράζεται ή να ταλαιπωρεί το χειρουργημένο χέρι της, γιατί αλλοιώς θα πρηστεί (λεμφοίδημα).
Όσον αφορά την διατροφή δεν υπάρχει ιδιαίτερος περιορισμός.
Η σύγχρονη τεχνολογία ελαχιστοποιεί τις πιθανότητες σοβαρών επιπλοκών χωρίς να είναι ικανή να τις μηδενίσει. Οι επιπτώσεις αφορούν στην καρδιά και στον πνεύμονα που είναι ακριβώς κάτω από τον µαστό. Οι σύγχρονες τεχνικές επιτρέπουν στον ιατρό να ακτινοβολήσει µε ακρίβεια χιλιοστού τον µαστό και να προστατεύσει παράλληλα τα όργανα που βρίσκονται από κάτω από αυτόν. Η πιθανότητα για κάποια βλάβη, πάντως, είναι μικρότερη από 2-3%.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Η αρχική σωστή σταδιοποίηση της νόσου, η συμβουλευτική επίσκεψη της ασθενούς σε Ακτινοθεραπευτή Ογκολόγο προ της έναρξης οπουδήποτε θεραπευτικού χειρισμού και η συνεργασία Ακτινοθεραπευτή Ογκολόγου, Χειρουργού Μαστολόγου Ογκολόγου για την από κοινού απόφαση για τη κατάλληλη εξατομικευμένη θεραπεία, κρίνονται απαραίτητα.