Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν το αλκοόλ για να αισθάνονται δυναμικοί, χαλαροί ή δημιουργικοί. Αυτό το απλό μόριο μειώνει το άγχος και προκαλεί ενθουσιασμό και ευχαρίστηση. Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά συμβάλλουν στον εθιστικό χαρακτήρα του αλκοόλ. Ταυτόχρονα, το αλκοόλ μειώνει τη μνήμη και την ικανότητά μας να ελέγξουμε τη συμπεριφορά μας. Η κατανάλωση αλκοόλ και ειδικότερα η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ προκαλεί λειτουργικές και δομικές αλλαγές στον εγκέφαλο. Συνδέεται με την απόσβεση της επικοινωνίας μεταξύ περιοχών του εγκεφάλου που ελέγχουν τα συναισθήματά μας, την ικανότητά μας να παρακολουθούμε αλλαγές στο περιβάλλον μας και να σχεδιάζουμε τις συμπεριφορές μας ανάλογα και τελικά βλάπτει τους νευρώνες σε αυτές τις περιοχές.
Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ αντιπροσωπεύει ένα πρότυπο πρόσληψης μεγάλων ποσοτήτων αλκοόλ, που ακολουθείται συχνά από επισόδεια
μέθης (συνήθως τα σαββατοκύριακα). Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ είναι ένα διαδεδομένο κοινωνικό πρόβλημα και είναι ιδιαίτερα διαδεδομένο
στους εφήβους και τον νεαρό ενήλικο πληθυσμό. Ορίζεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (2019) ως κατανάλωση περισσότερων από 60g καθαρής
αλκοόλης (δηλαδή περίπου τα τρία τέταρτα ενός μπουκαλιού κρασιού ή 1,5lt μπύρας) σε τουλάχιστον μία περίπτωση τις τελευταίες 30 ημέρες. Τα υψηλά επίπεδα της υπερβολικής κατανάλωσηςαλκοόλ είναι ιδιαίτερα επιζήμια για τους νεαρούς ενήλικες, καθώς ο προμετωπιαίος φλοιός (το τμήμα του εγκεφάλου
που ελέγχει τη συμπεριφορά) και ο ιππόκαμπος (η περιοχή του εγκεφάλου που υποστηρίζει τη μνήμη) δεν αναπτύσσονται πλήρως μέχρι την ηλικία των 20.
Θα ήθελα να αναφερθεί εδώ τι γράφειο Πλάτωνας στο «Νόμοι στην Πολιτεία»:“ἆρ’ οὐ νομοθετήσομεν πρῶτον μέν τούς παῖδας μέχρι ἐτῶν ὀκτωκαίδεκα τό παράπανοἴνου μὴγεύεσθαι, διδάσκοντες ὡς οὐ χρήπῦρ ἐπὶ πῦρ ὀχετεύειν εἴς τε τὸ σῶμα καὶ τὴν ψυχήν…., τὴν ἐμμανῆ εὐλαβουμένους ἕξιν τῶν νέων·
μετὰ δὲ τοῦτο οἴνου μὲν δὴ γεύεσθαι τοῦ μετρίου μέχρι τριάκοντα ἐτῶν, μέθης δὲ καὶ πολυοινίας τὸπαράπαντόν νέον ἀπέχεσθαι”.
Ο Πλάτωνας προτείνει σε αυτό το απόσπασμα να περάσει έναν νόμο που δεν επιτρέπει σε παιδιά κάτω των δεκαοκτώ να αγγίξουν το κρασί, υποδηλώνοντας
ότι είναι λάθος να ρίχνουμε φωτιά στη φωτιά, είτε στο σώμα είτε στην ψυχή … και, επομένως, προφυλάσσοντας από την ευχάριστη διάθεση τους νέους. Και στη
συνέχεια, προτείνει έναν κανόνα ότι οι νεαροί άνδρες κάτω των τριάντα ετών πρέπει να καταναλώνουν κρασί με μέτρο και να απέχουν εντελώς από τη μέθη
και τη βαριά κατανάλωση αλκοόλ.
Έρευνες έχουν δείξει ότι η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ σχετίζεται με την αδυναμία κατάλληλης αντίδρασης σε καταστάσεις που απαιτούν συναισθηματική απόκριση. Για παράδειγμα, οι νεαροί ενήλικες που κάνουν υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ δείχνουν δυσκολίες στην αναγνώριση της έκφρασης των συναισθημάτων του φόβου και της θλίψης σε άλλους. Η ενσυναίσθηση (η ικανότητα να αισθάνεται τον πόνο των άλλων) βρέθηκε επίσης μειωμένη σε νεαρούς ενήλικες ηλικίας 13 έως 20 ετών που κατανάλωναν υψηλές ποσότητες αλκοόλ. Σε μια πρόσφατη μελέτη διαπιστώθηκε ότι οι άνθρωποι που κάνουν υπερβολική
κατανάλωση αλκοόλ δυσκολεύονται να «νιώσουν» τον πόνο που μπορεί να βιώνει κάποιος άλλος σε σύγκριση με εκείνους που δεν πίνουν τακτικά. Η δυσκολία
που έδειξαν οι πότες στο να αισθάνονται ενσυναίσθηση για τους άλλους που βιώνουν πόνο αντανακλάται σε εικόνες που τραβήχτηκαν από τον εγκέφαλό τους.
Αξίζει να προστεθούν εδώ σχετικά πρόσφατα ευρήματα της μελέτης της Ευρωπαϊκής Σχολικής Έρευνας για το Αλκοόλ και άλλα ναρκωτικά (ESPAD) που δημοσιεύθηκαν μετά από έρευνες σε 96.000 μαθητές σχολείου σε 35 χώρες. Η μελέτη διαπίστωσε ότι το εφηβικό κάπνισμα και η χρήση του αλκοόλ μειώνονται αργά, ωστόσο, υπάρχουν προβλήματα σχετικά με τα νέα ψυχοδραστικά φάρμακα που παρουσιάζουν αύξηση. Στην Ελλάδα, ωστόσο, η κατανάλωση αλκοόλ εξακολουθεί να αποτελεί πρόβλημα με τα τρία τέταρτα των 3.323 μαθητών που ερωτήθηκαν να αναφέρουν ότι είχαν πιει αλκοόλ τις τελευταίες 30 ημέρες
πολύ πάνω από τον μέσο όρο για όλες τις χώρες (48%). Έτσι, η υπερβολικήκατανάλωση αλκοόλ, η οποία ξεκίνησε στο Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ
έχει πλέον διεισδύσει σε χώρες όπως η Ελλάδα.
