Πώς πρέπει να αντιδράσει κανείς όταν τα αποτελέσματα των αιματολογικών του εξετάσεων δείξουν υψηλές τιμές χοληστερίνης; Τι σημαίνουν αυτοί οι αριθμοί και ποια είναι τα ενδεικνυόμενα μέτρα για τη μείωσή τους;
Πρώτα από όλα δεν χρειάζεται πανικός!
Η χοληστερόλη είναι μία ουσία που απαντάται σε όλα τα τμήματα του οργανισμού, συμπεριλαμβανομένων της καρδιάς, του ήπατος, του εντέρου, του δέρματος και του νευρικού συστήματος. Παράγεται στο ήπαρ και είναι απαραίτητη για την παραγωγή και δράση πολλών ορμονών. Χωρίς χοληστερίνη η μεμβράνη των κυττάρων στο σώμα μας δεν θα μπορούσε να σχηματισθεί και να λειτουργήσει σωστά. Χωρίς μεμβράνη, το κύτταρο, και άρα ο οργανισμός, θα πέθαινε μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα! Χωρίς χοληστερίνη επομένως, δεν υπάρχει ζωή!
Επειδή ακριβώς η χοληστερίνη είναι τόσο σημαντική για την ύπαρξη της ζωής και τη σωστή λειτουργία του οργανισμού, η φύση προέβλεψε το σώμα μας να έχει πάντα στη διάθεσή του αρκετή χοληστερίνη και να μην εξαρτάται από τη χοληστερίνη που προσλαμβάνουμε μέσω της τροφής. Έτσι πάνω από τα 2/3 της χοληστερίνης που κυκλοφορεί στο αίμα μας παράγεται από τον ίδιο τον οργανισμό – το υπόλοπο 1/3 προέρχεται από την τροφή που τρώμε.
Έχει αποδειχτεί ότι η αύξηση της χοληστερόλης αυξάνει την πιθανότητα νόσησης από στεφανιαία νόσο, τη σύγχρονη μάστιγα του 20ού αιώνα που συνεχίζεται ακάθεκτα και στον 21ο. Η υπερχοληστερολαιμία, μαζί με το κάπνισμα, την υπέρταση και τον σακχαρώδη διαβήτη αποτελούν τους 4 μεγαλύτερους παράγοντες κινδύνου για τη στεφανιαία νόσο. Είναι το λεγόμενο «φονικό κουαρτέτο».
Η χοληστερόλη εναποτίθεται στα τοιχώματα των αγγείων, ιδίως των στεφανιαίων αγγείων της καρδιάς, σχηματίζοντας την αθηρωματική πλάκα, με συνέπεια:
- την ελάττωση του εύρους των αρτηριών,
- τη μείωση της παροχής αίματος στον μυϊκό ιστό της καρδιάς και το σχηματισμό θρόμβων και αποφράξεων των στεφανιαίων αγγείων, με αποτέλεσμα την εκδήλωση εμφράγματος του μυοκαρδίου.
Αντίθετα, η μείωση της χοληστερόλης κάτω από κάποια επίπεδα οδηγεί σε ελάττωση των εμφραγμάτων και των θανάτων από στεφανιαία νόσο. Τα επίπεδα χοληστερίνης προσδιορίζονται από την εξέταση αίματος, την οποία μπορεί να κάνει ο μικροβιολόγος σας. Τα αποτελέσματα υποδεικνύουν όχι μόνο την ποσότητα, αλλά και τον τύπο της χοληστερίνης στο αίμα. Επίπεδα ολικής χοληστερόλης μικρότερα από 200 mg/dL θεωρούνται φυσιολογικά, 200-239 mg/dL θεωρούνται οριακά υψηλά, ενώ υψηλά θεωρούνται επίπεδα μεγαλύτερα των 240 mg/dL. Ασθενείς με τιμές ολικής χοληστερόλης άνω των 240 mg/dL διατρέχουν τριπλάσιο κίνδυνο θανάτου από στεφανιαία νόσο σε σχέση με αυτούς που έχουν τιμές μικρότερες από 200 mg/dL.
Υπάρχουν συμπτώματα;
Πώς αναγνωρίζει κάποιος ότι έχει υψηλή χοληστερίνη; Δεν υπάρχουν συμπτώματα. Αυτό είναι και το μεγάλο πρόβλημα. Πρέπει να τη μετρήσεις για να τη βρεις αυξημένη. Όλες οι επιστημονικές εταιρίες συνιστούν να μετράμε τη χοληστερίνη από την ηλικία των 20 ετών. Όλοι οι ενήλικες πρέπει δηλαδή, σε κάποιον έλεγχο ρουτίνας να μετρούν τα λιπίδια, τη χοληστερίνη και τα τριγλυκερίδιά τους.
Στα παιδιά δεν συνιστάται να γίνεται έλεγχος. Αν όμως ένα παιδί έχει κληρονομικό επιβαρυμένο, δηλαδή γονείς με χοληστερίνη ή πρόβλημα στην καρδιά, πρέπει να ελεγχθεί.
Η χοληστερίνη μεταφέρεται στο αίμα συνδεδεμένη με ειδικές πρωτεΐνες (λιποπρωτεΐνες) για να χρησιμοποιηθεί απ’ όλα τα κύτταρα του οργανισμού. Το 20-25% της χοληστερόλης μεταφέρεται στο αίμα με την υψηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνη (ΗDL – High Density Lipoprotein), την καλούμενη και «καλή» χοληστερόλη, και περίπου το 60-75% της χοληστερόλης μεταφέρεται στο αίμα με τη χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνη (LDL – Low Density Lipoprotein), την καλούμενη και «κακή» χοληστερόλη.
Τι είναι η LDL χοληστερίνη (κακή χοληστερίνη);
Είναι ένα λιπιδαιμικό κλάσμα που δίνει καλύτερη εικόνα του κίνδυνου για στεφανιαία νόσο.
Οι περισσότερες θεραπευτικές επεμβάσεις σήμερα, γίνονται στηριζόμενες στην τιμή της LDL χοληστερίνης. Οι λιποπρωτεΐνες LDL μεταφέρουν τη χοληστερίνη στις αρτηρίες και, όταν οξειδώνονται, τείνουν να προσκολλώνται στα τοιχώματα των αρτηριών της καρδιάς, προωθώντας έτσι τη δημιουργία αθηρωματικών πλακών που συχνά οδηγούν στο έμφραγμα. Επίπεδα κάτω από 100 mg/dL αποτελούν την ιδανική τιμή. Σε ασθενείς που ήδη πάσχουν από στεφανιαία νόσο, αποφρακτική αρτηριοπάθεια ή σακχαρώδη διαβήτη και στεφανιαία νόσο, η LDL χοληστερόλη πρέπει να είναι σε ακόμη χαμηλότερα επίπεδα- κάτω από 70 mg/dL.
Τι είναι η HDL χοληστερίνη (καλή χοληστερίνη);
Είναι ένα λιπιδαιμικό κλάσμα που όσο μεγαλύτερα είναι τα επίπεδά τoυ τόσο μικρότερος είναι ο κίνδυνός σας να εμφανίσετε στεφανιαία νόσου. Αν ωστόσο η τιμή του είναι πολύ χαμηλή, κάτω από 35 mg/dl, αποτελεί έναν ανεξάρτητο παράγοντα κίνδυνου.
Οι HDL, οι «καλές» λιποπρωτεΐνες, μαζεύουν τη χοληστερίνη από την περιφέρεια και τη μεταφέρουν στο συκώτι, αποτρέποντας την εναπόθεσή της στα τοιχώματα των αρτηριών.
Οι γυναίκες έχουν κατά κανόνα υψηλότερες τιμές HDL χοληστερόλης σε σχέση με τους άνδρες, επειδή τα οιστρογόνα τείνουν να αυξάνουν την HDL χοληστερόλη. Αυτό μπορεί να εξηγήσει εν μέρει τη μικρότερη συχνότητα εμφάνισης στεφανιαίας νόσου στις γυναίκες της αναπαραγωγικής ηλικίας, διαφορά η οποία ωστόσο εξαφανίζεται μετά την εμμηνόπαυση. Σχετικά με τα προτεινόμενα επίπεδα της HDL-χοληστερίνης, οι συνιστώμενες τιμές για τους άνδρες είναι μεγαλύτερες του >40 mg/dL, ενώ για τις γυναίκες μεγαλύτερες του >45 mg/dL.
Τα τριγλυκερίδια
Είναι η πιο κοινή μορφή λίπους στον οργανισμό και προέρχονται κυρίως από τη διατροφή. Τα εξωγενή τριγλυκερίδια μεταφέρονται στο αίμα με τα χυλομικρά, ενώ τα ενδογενή με την πολύ χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνη (VLDL – Very Low Density Lipoprotein) και χρησιμεύουν κυρίως για την παραγωγή ενέργειας.
Υψηλές τιμές τριγλυκεριδίων απαντώνται σε διαβητικούς και παχύσαρκους, ενώ οι γυναίκες έχουν κατά κανόνα υψηλότερες τιμές σε σχέση με τους άνδρες. Τιμές μικρότερες των 150 mg/dL θεωρούνται φυσιολογικές, 150-199 mg/dL θεωρούνται οριακά υψηλές, ενώ τιμές μεγαλύτερες των 200 mg/dL θεωρούνται υψηλές και σε ορισμένες περιπτώσεις απαιτούν θεραπεία. Σε αντίθεση με τη χοληστερόλη, δεν έχει διευκρινιστεί πλήρως κατά πόσο τα τριγλυκερίδια αποτελούν ανεξάρτητο παράγοντα κινδύνου αθηροσκλήρωσης και στεφανιαίας νόσου.
Η μεταβολή των διαιτητικών συνηθειών κάτω από διαιτολογική παρακολούθηση [μείωση της πρόσληψης λιπαρών ουσιών, με τα κορεσμένα λίπη να αποτελούν λιγότερο από 7% των συνολικών θερμίδων και η χοληστερόλη από την τροφή να μην υπερβαίνει τα 200 mg ημερησίως], σε συνδυασμό με την καθημερινή μικρής έντασης άσκηση [γρήγορο περπάτημα τουλάχιστον μισής ώρας], αποτελεί σημαντικό παράγοντα για τη μείωση των λιπιδίων και υπάρχουν πολλές μελέτες που έχουν δείξει ότι ο συνδυασμός αυτός ελαττώνει τη θνητότητα από καρδιαγγειακά νοσήματα.
Ωστόσο, αν και η δίαιτα και η άσκηση βοηθούν σημαντικά, συχνά απαιτείται η χορήγηση φαρμάκων για την επίτευξη του στόχου της επιθυμητής τιμής της LDL χοληστερόλης.
Η επιλογή των ασθενών που χρειάζεται να λάβουν φαρμακευτική αγωγή, καθώς και το είδος του φαρμάκου που πρέπει να χορηγηθεί, θα πρέπει να αποφασίζεται από τον θεράποντα ιατρό. Η επιλογή βασίζεται στο συνολικό καρδιαγγειακό κίνδυνο, λαμβάνοντας υπόψη την παρουσία και των υπολοίπων παραγόντων κινδύνου, όπως το κάπνισμα, η υπέρταση, ο διαβήτης και το κληρονομικό ιστορικό.
Ι.Α. Κυριαζής MD, PhD, FNSCOPE
Παθολόγος – Διαβητολόγος
Διευθυντής ΕΣΥ
Παθολογική Κλινική & Ιατρείο Διαβήτη – Παχυσαρκίας ΓΝΑ ΚΑΤ
Πρόεδρος Δ.Σ. Εταιρείας Μελέτης Παραγόντων Κινδύνου Αγγειακών Νοσημάτων [www.empakan.gr]
Τηλ.: 6974122123, e-mail: ioanniskyriazis@yahoo.gr