Καθησυχαστικός για τα περιστατικά οξείας ηπατίτιδας στα παιδιά, ανήσυχος για την επιδημία της ευλογιάς των πίθηκων, αλλά βέβαιος ότι δεν θα προκαλέσει «μια πανδημία της έντασης και της πίεσης που προκάλεσε η COVID-19», εμφανίστηκε ο Καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (Εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής) κ. Γκίκας Μαγιορκίνης, μιλώντας στο περιοδικό ΔΥΟ. Ο ίδιος χαρακτήρισε πολύ σημαντική την επιχειρησιακή ετοιμότητα για επόμενες πανδημίες, σημειώνοντας ότι «οι πρώτες 90 ημέρες μίας επερχόμενης πανδημίας είναι πολύ κρίσιμες για την εκρίζωσή της, αλλά και τη σωστή προετοιμασία σε περίπτωση που η εκρίζωση δεν είναι εφικτή».
Οξεία ηπατίτιδα στα παιδιά: Πρέπει να μας ανησυχεί;
Η οξεία ηπατίτιδα άγνωστης αιτιολογίας στα παιδιά δεν είναι μία νέα νοσολογική οντότητα. Κάθε χρόνο υπάρχει ένας μικρός αριθμός παιδιών που εμφανίζουν οξεία ηπατίτιδα που δεν γίνεται εφικτό να αποδοθεί σε έναν από τους γνωστούς λόγους, είτε είναι μικροβιακοί είτε είναι περιβαλλοντικοί. Ο αριθμός αυτών των περιστατικών παρουσίασε μία σχετική αύξηση εντός του 2022 σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, κάτι που χτύπησε καμπανάκι στις υγειονομικές αρχές για διερεύνηση των αιτιών αυτής της αύξησης. Για αυτόν τον λόγο έχει ενισχυθεί η επιτήρηση των ηπατιτίδων στα παιδιά, ώστε κάθε πιθανό περιστατικό να διερευνάται ενδελεχώς, με σκοπό την κατανόηση του φαινομένου. Μέχρι στιγμής ο αριθμός αυτών των περιστατικών παραμένει πολύ χαμηλός, αν και υψηλότερος από προηγούμενα έτη, και συνεπώς πρόκειται για κάτι εξαιρετικά σπάνιο που δεν θα έπρεπε να ανησυχεί τον μέσο πολίτη.
Μια πιθανή αιτία, σύμφωνα με τα δεδομένα που έχουν συλλεχθεί ιδίως στο Ηνωμένο Βασίλειο, είναι ένας αδενοϊός. Έχει αλλάξει κάτι σε σχέση με αυτούς; Η πιο συστηματική διερεύνηση αυτών των ηπατιτίδων στα παιδιά έχει γίνει στο Ηνωμένο Βασίλειο. Ένα βασικό στοιχείο που έχει βρεθεί σε αυτές τις διερευνήσεις είναι η πολύ υψηλή συχνότητα απομόνωσης του Αδενοϊού 41 στα κρούσματα της οξείας ηπατίτιδας των παιδιών. Επίσης, φαίνεται ότι δεν έγινε η διερεύνηση στα βέλτιστα βιολογικά δείγματα σε όσα κρούσματα δεν έχει ανευρεθεί ο Αδενοϊός 41. Μέχρι στιγμής παραμένει το πιο πιθανό αίτιο. Ωστόσο, δεν είναι ακόμα κατανοητό γιατί ένας τόσο διαδεδομένος ιός ξαφνικά εμφανίζει αυτήν τη σπάνια επιπλοκή. Στα πιθανά σενάρια είναι και η αλληλεπίδραση του Αδενοϊού 41 με τον νέο κορωνοϊό, αλλά ακόμα δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για να στηριχθεί αυτή η υπόθεση.
Ποιος είναι ο ρόλος της κλιματικής αλλαγής στην ανάδυση νέων επιδημιών;
Δεν είναι πλήρως κατανοητός ο ρόλος της κλιματικής αλλαγής στην ανάδυση νέων επιδημιών. Ένα βασικό σενάριο είναι ότι λόγω της κλιματικής αλλαγής έχουν μετατοπισθεί πληθυσμοί ζώων, που είναι φορείς ζωονόσων, προς τα όρια του αστικού ιστού, και έτσι έχει αυξηθεί με αυτόν τον τρόπο η πιθανότητα μετάδοσης ενός νέου παθογόνου. Επίσης, έχει διευρυνθεί το περιβάλλον των πιθανών φορέων των παθογόνων (όπως π.χ. τα κουνούπια) με αποτέλεσμα να αυξάνονται οι πιθανότητες μετάδοσης νοσημάτων με φορέα (όπως π.χ. ο ιός του Δυτικού Νείλου ή ο Δάγγειος πυρετός). Μπορεί η ευλογιά των πίθηκων να μας φέρει αντιμέτωπους με μια νέα πανδημία; Η ευλογιά των πιθήκων είναι μια νόσος που γνωρίζουμε από το 1958. Ο τρόπος μετάδοσής της είναι κυρίως η πολύ στενή επαφή στη φάση του εξανθήματος, ενώ η νοσηρότητα και η θνητότητα του στελέχους που κυκλοφορεί αυτή τη στιγμή εκτός Αφρικής είναι αρκετά χαμηλή. Όντως, μέχρι στιγμής δεν έχουμε δει να δημιουργείται υγειονομική πίεση ούτε να ανεβαίνει ο αριθμός των κρουσμάτων με ανεξέλεγκτο ρυθμό. Δεν υπάρχει αμφιβολία, όμως, ότι πρόκειται για ένα ανησυχητικό γεγονός, καθότι είναι η πρώτη φορά που βλέπουμε παρατεταμένη μετάδοση του ιού εκτός της Αφρικής.
Από την άλλη, ένα ακόμα στοιχείο εξαιρετικά σημαντικό είναι ότι υπάρχει ένα αποτελεσματικό και ασφαλές εμβόλιο. Συνεπώς, με τα υπάρχοντα δεδομένα θεωρώ εξαιρετικά απίθανο να βιώσουμε μια πανδημία της έντασης και της πίεσης που προκάλεσε η COVID-19, αλλά είναι μια επιδημία που θα πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψιν και να την περιορίσουμε το συντομότερο δυνατόν.
Πρέπει -γενικά- να είμαστε έτοιμοι για μια επόμενη πανδημία;
Είναι εξαιρετικά σημαντικό να υπάρχει επιχειρησιακή ετοιμότητα για την αντιμετώπιση μιας πιθανής επερχόμενης πανδημίας και υπάρχει ήδη μεγάλη εμπειρία από την αντιμετώπιση της COVID-19 που δεν θα πρέπει να χαθεί. Οι περισσότεροι συμφωνούμε ότι οι πρώτες 90 ημέρες μιας επερχόμενης πανδημίας είναι πολύ κρίσιμες για την εκρίζωσή της, αλλά και τη σωστή προετοιμασία σε περίπτωση που η εκρίζωση δεν είναι εφικτή. Αξιοποιώντας τη γνώση που έχουμε αποκομίσει από την πανδημία, είναι σημαντικό να επενδύσουμε σε υποδομές και εξειδικευμένους ανθρώπους που θα μπορέσουν να αντιμετωπίσουν τις πρώτες 90 ημέρες μιας πιθανής επερχόμενης πανδημίας.
Πώς εξέρχονται τα συστήματα υγείας από την πανδημία; Λαβωμένα ή ενισχυμένα;
Τα συστήματα υγείας εξέρχονται από την πανδημία έχοντας να αντιμετωπίσουν ένα μεγάλο φόρτο χρόνιων ασθενών που δεν έχουν εξυπηρετηθεί επαρκώς εξαιτίας της προτεραιοποίησης των ασθενών με COVID-19. Συγχρόνως, όμως, έχουν αναπτυχθεί υποδομές που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν στη βελτίωση της Δημόσιας Υγείας. Υπάρχει, λοιπόν, μια ευκαιρία για βελτίωση των υποδομών υγείας, αλλά και μια πρόκληση ώστε να καλυφθούν τα κενά που δημιουργήθηκαν στην οξεία φάση της πανδημίας.
Τι άλλο πρέπει να γίνει στο σύστημα υγείας για να διατηρηθεί η βιωσιμότητά του;
Θεωρώ ότι τρία βασικά στοιχεία είναι σημαντικά για την ενίσχυση και βιωσιμότητα του συστήματος υγείας:
1) συστηματική και στοχευμένη επένδυση στο έμψυχο ιατρικό δυναμικό με μισθολογική ενίσχυση και κίνητρα, ώστε να παραμένουν εξειδικευμένα στελέχη στην Ελλάδα, πιθανώς με ευρύτερες και πιο εξειδικευμένες συμπράξεις του ΕΣΥ με τα Πανεπιστήμια,
2) αξιολόγηση και βελτίωση των ιατρικών υπηρεσιών, αναπτύσσοντας κουλτούρα αυτορρύθμισης με τη χρήση συστήματος κλινικής διακυβέρνησης (clinical governance), αλλά και συστήματος επαναξιολόγησης της άδειας ασκήσεως ιατρικού επαγγέλματος (appraisal, revalidation),
3) ενίσχυση και προάσπιση των ιατρικών εργαστηριακών ειδικοτήτων στον Δημόσιο τομέα, ώστε να παρέχονται υψηλής ποιότητας εργαστηριακές υπηρεσίες, καθότι κοιτώντας σε βάθος δεκαετίας βρίσκονται σε διαρκή πορεία εκφυλισμού και υποβάθμισης.
