Ο πυρετός είναι από τα συχνότερα συμπτώματα στα παιδιά, όμως αποτελεί επίπτωση υποκείμενης σοβαρής νόσου περίπου στο 1% των εξεταζόμενων παιδιών στις δομές πρωτοβάθμιας περίθαλψης και στο 7-8% στις μονάδες δευτεροβάθμιας φροντίδας.
Στην πραγματικότητα, πρόκειται για μια φυσιολογική και ωφέλιμη βιολογική αντίδραση του οργανισμού, τονίζει ο κ. Γεώργιος Τσόλας, Διευθυντής Παιδιατρικής του Μetropolitan Hospital.
O πυρετός είναι το συχνότερο σύμπτωμα στην παιδιατρική πράξη και όταν δεν υποδεικνύει κάποιο σοβαρό νόσημα, δεν είναι επικίνδυνος. Παρ’όλα αυτά, η πυρετοφοβία είναι ένα φαινόμενο που διαπερνά όλες τις κοινωνίες και η διαπίστωση πυρετού στο παιδί ενεργοποιεί «πυρετοφοβικά αντανακλαστικά» στους γονείς, οι οποίοι συνήθως παρεμβαίνουν με άμεση χορήγηση αντιπυρετικών, συχνά αδικαιολόγητα και άκαιρα, ακόμη και πριν επικοινωνήσουν με τον παιδίατρό τους. Η ευρέως διαδεδομένη αυτή πρακτική «γεννά» μερικές ερωτήσεις, για τις οποίες καλό θα είναι να δοθούν απαντήσεις, προκειμένου να ελεγχθεί αυτή η τακτική.
Είναι επικίνδυνος ο πυρετός βραχυπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα;
Είναι αλήθεια ότι ο πυρετός φοβίζει τους γονείς γιατί καταλαβαίνουν ότι η παρουσία του δηλώνει κάποια υποκείμενη νόσο εν εξελίξει. Τους φοβίζουν επίσης ο συνοδός βήχας τον οποίο συσχετίζουν με πνευμονία και η συνοδός κεφαλαλγία την οποία συσχετίζουν με τη μηνιγγίτιδα. Πολλοί γονείς πιστεύουν ότι ο πυρετός μπορεί να προκαλέσει εγκεφαλική βλάβη. Αυτό θα μπορούσε να συμβεί σε κυτταρικό επίπεδο σε θερμοκρασία >41,5° C, τιμή ασυνήθη επί πυρετού, αλλά πιθανή επί θερμοπληξίας, που δεν αποτελεί πυρετό αλλά υπερθερμία κατά την οποία το σημείο θερμορρύθμισης δεν μετακινείται. Επομένως ο πυρετός καθαυτός δεν είναι επικίνδυνος και οι όποιοι κίνδυνοι δεν απορρέουν από αυτόν αλλά ενδεχομένως από το υποκείμενο νόσημα.
Υπάρχουν ενδεχόμενα οφέλη από την επίμονη προσπάθεια ελέγχου του πυρετού με αντιπυρετικά;
Τα αντιπυρετικά δεν θεραπεύουν, χορηγούνται μόνο ως ανακουφιστική αγωγή.
Ήδη, όπως προαναφέρθηκε, ο πυρετός ως σύμπτωμα δεν είναι επικίνδυνος. Οι λόγοι που θα δικαιολογούσαν τη χορήγηση αντιπυρετικού είναι η διαπίστωση ότι στη διάρκεια του πυρετού υπάρχουν καταβολή με αλλαγή συμπεριφοράς, κακή διατροφή, ανεπαρκής ενυδάτωση, ανήσυχος ή και διακοπτόμενος ύπνος ή συνυπάρχουν δυσκαταποσία, ωταλγία, οδυνοφαγία, οπότε εκμεταλλεύεται κανείς την παυσίπονη ή και αντιφλεγμονώδη δράση του αντιπυρετικού.
Προλαμβάνει η χορήγηση αντιπυρετικών τους πυρετικούς σπασμούς;
Η αντιμετώπιση του πυρετού δεν προλαμβάνει την έκλυση των πυρετικών σπασμών, οι οποίοι είναι κατά κανόνα «εισαγωγικοί», δηλαδή συμβαίνουν συνήθως στο πρώτο πυρετικό κύμα της ασθένειας, πριν καν ο γονιός αντιληφθεί την παρουσία του πυρετού.
Όπως επίσης είναι χωρίς νόημα η προληπτική χορήγηση αντιπυρετικών πριν από τον εμβολιασμό, ενώ ενδέχεται να υπονομεύσει την ανοσολογική απάντηση στο εμβόλιο. Σε πρόσφατη μελέτη διαπιστώθηκε μειωμένη παραγωγή αντισωμάτων όταν συγχρόνως με τον εμβολιασμό χορηγούνταν συστηματικά παρακεταμόλη.
Ο πυρετός, ως απάντηση του οργανισμού στη λοίμωξη, είναι χρήσιμη διαδικασία;
Ο πυρετός, ως φυσική απάντηση του οργανισμού στη λοίμωξη, αποτελεί όντως ωφέλιμη βιολογική διαδικασία. Η ανάπτυξη και ο πολλαπλασιασμός των μικροοργανισμών επιβραδύνεται σημαντικά σε Θ> 37° C.
Η αντιμετώπιση του υψηλού πυρετού δεν βελτιώνει την πορεία της νόσου.
Αντιθέτως:
- Καθυστερεί η αποδρομή των εξανθηματικών δερματικών βλαβών της ανεμευλογιάς όταν χορηγείται συστηματικά παρακεταμόλη.
- Σε σοβαρές λοιμώξεις ενηλίκων παρατηρείται αυξημένη θνητότητα όταν χορηγούνται συστηματικά αντιπυρετικά.
Αυτό το οποίο έχει τη μεγαλύτερη σημασία είναι η σωστή αξιολόγηση του πυρετού. Κατά κανόνα, η πρώτη επαφή της οικογένειας του παιδιού που έχει πυρετό με τον παιδίατρο γίνεται τηλεφωνικά, για να ζητηθούν οδηγίες αντιμετώπισής του.
Οπότε, ο παιδίατρος θα προσπαθήσει, μέσα από την επικοινωνία αυτή, να εκμαιεύσει πληροφορίες για:
- Τη γενική κατάσταση του παιδιού,
- το χρώμα του δέρματος (ωχρό, γαιώδες, κυανωτικό),
- την αναπνοή (ταχύπνοια, γογγυσμός, εισολκή, αναπέταση ρινικών πτερυγίων),
- την ενυδάτωση / σίτιση,
- την τυχόν παρουσία ρίγους ή αν το παιδί έχει φρίκια (κρυάδες),
- τη δραστηριότητα (κλάμα, χαμόγελο, εύκολη αφύπνιση, λήθαργος, ευερεθιστότητα κ.λπ.),
- τυχόν εξάνθημα,
- το ύψος και τη διάρκεια του πυρετού,
- τυχόν αδυναμία βάδισης, χωλότητα,
- οίδημα σκέλους ή άλλα εμφανή στο γονιό σημεία φλεγμονής,
τυχόν παρουσία εμέτων και άλλα συμπτώματα.
Στόχος στην επικοινωνία αυτή πρέπει να είναι η κατά το δυνατόν ασφαλής εκτίμηση της σοβαρότητας της νόσου, ώστε να αποφασιστεί η μετάβαση ή μη στο νοσοκομείο, η επείγουσα ή μη εξέταση στο ιατρείο καθώς και το αν μπορεί το παιδί να μείνει στο σπίτι για παρακολούθηση. Εξυπακούεται ότι ποτέ δεν πρέπει να χορηγούνται αντιβιοτικά από τηλεφώνου, ούτε και να συστήνεται παρακλινικός και ιδίως απεικονιστικός έλεγχος, πριν τη διενέργεια κλινικής εξέτασης του ασθενούς, με μοναδική ίσως εξαίρεση τη σύσταση για γενική αίματος και καλλιέργεια ούρων σε βρέφη χωρίς συμπτωματολογία δηλωτική της εστίας της λοίμωξης.
Πότε υπάρχει κίνδυνος
Παιδί < 3 μηνών με πυρετό ≥38° C είναι εξ ορισμού υψηλού κινδύνου. Επίσης, ανεξαρτήτως ηλικίας, παιδί με πυρετό και προέχουσα πηγή, ή αυχενική δυσκαμψία, ή εστιακούς σπασμούς, ή μη εξαφανιζόμενο με την πίεση εξάνθημα, ή χρώμα δέρματος ωχρό, ή κυανωτικό, ή γαιώδες, ή μειωμένη σπαργή δέρματος, ή με ταχύπνοια, γογγυσμό, εισολκή μεσοπλευρίων, ή με ασθενές, υψίσυχνο, ή συνεχές κλάμα, ή παιδί που δεν ξυπνά, ή αν ξυπνήσει ξανακοιμάται αμέσως, είναι σαφώς παιδί υψηλού κινδύνου για σοβαρή ή και απειλητική για τη ζωή βακτηριακή λοίμωξη.
Κεφαλαιώδους σημασίας είναι η εντόπιση της εστίας της λοίμωξης και η αναγνώριση της κλινικής εικόνας που παραπέμπει σε συγκεκριμένη σοβαρή κατάσταση. Επειδή η θεραπεία συνδέεται ουσιωδώς με την ίδια τη νόσο, την εντόπιση και τη σοβαρότητά της, πρέπει να αξιολογούνται όλα τα σημεία, συμπτώματα και κλινικά χαρακτηριστικά που θα βοηθήσουν προς αυτή την κατεύθυνση.
Ιδιαίτερη διαγνωστική πρόκληση συνιστά η παρουσία εξανθήματος, τα χαρακτηριστικά του και η ενδεχόμενη συσχέτισή του με κάποιο πρόσφατο ταξίδι, με τη συμβίωση με κάποιους αρρώστους, τη συνύπαρξη με ζώα κ.λπ..
Επίσης, σημασία έχει η περιοδικότητα στην υποτροπή των εμπύρετων επεισοδίων σε μια κατηγορία νοσημάτων τα οποία φέρονται ως περιοδικά εμπύρετα σύνδρομα, τα οποία πρέπει να διαφοροδιαγιγνώσκονται από λοιμώξεις, νεοπλασίες, ανοσοανεπάρκειες, αιματολογικά και αυτοάνοσα νοσήματα. Ιδιαίτερα απασχολεί ο χαρακτηριζόμενος ως πυρετός άγνωστης αιτιολογίας και τούτο όχι διότι διαθέτει συγκεκριμένα και ειδικά γνωρίσματα, αλλά επειδή αποτελεί διαγνωστική πρόκληση.
