H Ψυχολόγος-Παιδοψυχολόγος, Σοφία Ανδρεοπούλου MSc μας μιλάει για τις υπερβολικές αντιδράσεις και τις επιπτώσεις τους στην καθημερινότητά μας.
Διάβασα πρόσφατα μια έρευνα που κατέληγε στο συμπέρασμα ότι μεγάλο ποσοστό των ανθρώπων που παίρνουν αντικαταθλιπτικά νιώθουν άσχημα χωρίς να τους συμβαίνει κάτι κακό. Γνωρίζω από πρώτο χέρι πόσο συχνά τα ζευγάρια τσακώνονται για ασήμαντους λόγους, αλλά και πόσο συχνά οι γονείς καταστρέφουν τη σχέση τους με τα παιδιά τους φωνάζοντας διαρκώς με ασήμαντες αφορμές. Πολλοί άνθρωποι ουσιαστικά δεν απολαμβάνουν τα καλά που έχουν στη ζωή τους επειδή εστιάζουν στα αρνητικά, τα κάνουν τεράστια μέσα στο μυαλό τους, και υποφέρουν για αυτά.
Άνθρωποι που παθαίνουν κρίσεις πανικού επειδή το αφεντικό τους τούς έκανε την παραμικρή παρατήρηση, που παθαίνουν κρίσεις οργής επειδή το ταίρι τους αγνόησε μια επιθυμία τους, που καταρρέουν επειδή το παιδί τους δεν διαβάζει, που νιώθουν αδικημένοι και «άτυχοι» επειδή έσκασε το λάστιχό τους.
«Πάλι πήγε για ύπνο και παράτησε τα πιάτα πάνω στο τραπέζι. Δεν αντέχω άλλο!» αναφώνησε κλαίγοντας μια θεραπευόμενή μου τις προάλλες.
«Πάλι άργησε να ετοιμαστεί για τα αγγλικά και όταν του το είπα με αγνόησε! Μου’ ρχεται να του δώσω μια και να τον κάνω χαλκομανία», φώναξε θυμωμένος την περασμένη βδομάδα ένας πατέρας για τον γιό του.
Στο μυαλό των ανθρώπων αυτών –και πάαααρα πολλών άλλων δυστυχώς- το γεγονός ότι ο σύντροφός τους δεν κάνει κάποια δουλειά ή το παιδί τους δεν ετοιμάζεται στην ώρα του φαντάζει ως κάτι τεράστιο, κάτι που δικαιολογεί να είναι συνέχεια θυμωμένοι, να γκρινιάζουν, να φωνάζουν, να «καταθλίβονται».
Μα, θα μου πείτε, αν ο σύντροφός μου ή το παιδί μου αγνοούν αυτό που τους ζητάω τότε αυτό δεν είναι σοβαρό; «Όταν ο άντρας μου παρατάει τα πιάτα και πάει για ύπνο, αυτό μου δίνει ένα μήνυμα για τη σχέση μας και αυτό είναι κάτι σοβαρό. Όταν λέω κάτι στο παιδί μου «ένα εκατομμύριο φορές» και εκείνο πάλι με αγνοεί, αυτό μου δίνει ένα μήνυμα που ίσως είναι σοβαρό.
Συμφωνώ, πίσω από όλα αυτά τα μικρά, ασήμαντα καθημερινά πράγματα ενδέχεται να κρύβεται κάτι πιο σοβαρό. Όμως:
- Συχνά δεν κρύβεται τίποτα άλλο και άδικα γινόμαστε χάλια
- Συχνά καταλαβαίνουμε λάθος αυτό που κρύβεται και βγάζουμε αυθαίρετα συμπεράσματα
- Συχνά, ακόμα κι αν καταλάβουμε ότι κάτι άλλο κρύβεται, δεν κάνουμε κάτι για αυτό αλλά μένουμε στην αντίδραση για την επιφανειακή κατάσταση – η οποία βέβαια είναι ασήμαντη.
Τελικά, η δική μας υπερβολική αντίδραση συνήθως κάνει χειρότερη την κατάσταση, τόσο σε βαθύτερο όσο και σε επιφανειακό επίπεδο. Αν ο άντρας μου άφησε τα πιάτα επειδή απλώς νύσταζε και σκέφτηκε ότι θα τα μαζέψει την άλλη μέρα, τότε η δική μου υπερβολική αντίδραση να θυμώσω ή να βάλω τα κλάματα και να είμαι χάλια για ώρες απλώς δημιουργεί ένα πρόβλημα εκεί που δεν υπήρχε. Αν πάλι, τα άφησε επειδή ήθελε να μου δείξει κάτι, πχ. ότι θεωρεί πως είναι δική μου δουλειά να τα μαζέψω ή ότι είναι θυμωμένος μαζί μου και δεν θέλει να βοηθήσει, τότε η δική μου υπερβολική αντίδραση δεν θα αντιμετωπίσει καθόλου το πραγματικό θέμα αλλά απλώς θα προσθέσει περισσότερα αρνητικά συναισθήματα στη σχέση μας.
Επιπλέον, η υπερβολική μου αντίδραση, με κάνει να υποφέρω και να κολλάω για ώρες ή ημέρες στο αρνητικό, ντύνοντας το αρχικό περιστατικό με όλων των ειδών τις αρνητικές ερμηνείες, αναμνήσεις και σκέψεις. Ξεκινάς από κάτι που πήγε στραβά και τελικά θυμάσαι όλων των ειδών τις αναποδιές που σου έχουν τύχει και καταλήγεις σε ένα υπερβολικό συμπέρασμα το οποίο όμως σε επηρεάζει μόνιμα και σε κάνει να νιώθεις άσχημα για τον εαυτό σου. Έτσι, το «φτου! Έσκασε το λάστιχο. Τι θα κάνω τώρα;» γίνεται «Όλο σε μένα συμβαίνουν αυτά. Πόσο άτυχη είμαι. Είναι άδικο….». Αν έχω μόνιμα τη στάση αυτή, ασφαλώς καταστρέφω τόσο τη διάθεσή μου όσο και τις σχέσεις μου αφού είναι δύσκολο οι άλλοι άνθρωποι να αντέξουν να είμαι συνέχεια δυσαρεστημένη με κάτι.
Αγαπητοί φίλοι, πρέπει να το αποδεχτούμε επιτέλους: η ζωή δεν είναι τέλεια, οι άλλοι άνθρωποι δεν είναι τέλειοι, ακόμα κι εμείς –που προφανώς είμαστε τέλειοι!- δεν τα κάνουμε όλα τέλεια. Πρέπει να αποδεχτούμε ότι κάθε μέρα κάτι θα πηγαίνει στραβά ή όχι όπως εμείς νομίζουμε ότι πρέπει να πάει.
Το ζήτημα είναι να μην το κάνουμε τεράστιο μέσα στο μυαλό μας αν δεν είναι πραγματικά τεράστιο. Να βλέπουμε τα πράγματα σε όσο το δυνατόν πιο ρεαλιστικές διαστάσεις και να τα αντιμετωπίζουμε ανάλογα. Και να το πετύχουμε αυτό, πρέπει να συνηθίσουμε να αξιολογούμε τα πράγματα.
Κάθε φορά, λοιπόν, που συμβαίνει κάτι που σας αναστατώνει, προτείνω να δίνετε στον εαυτό σας λίγα λεπτά για να το επεξεργαστείτε πριν αντιδράσετε ή καταλήξετε σε κάποιο αυθαίρετο συμπέρασμα.
- Κάντε στον εαυτό σας τη μαγική ερώτηση: Πόσο σοβαρό είναι αυτό που έγινε;
- Και προσπαθήστε να το αξιολογήσετε λαμβάνοντας υπόψη τις συνέπειές του.
Για παράδειγμα: ο διευθυντής μου μού έκανε μια παρατήρηση για ένα λάθος που έκανα και αυτό με πείραξε. Πόσο σοβαρό είναι; Πόσο κακές συνέπειες μπορεί να έχει; Μπορεί να οδηγήσει στην απόλυσή μου, ή να με εμποδίσει να προχωρήσω;
Αν το σκεφτώ και συμπεράνω ότι μπορεί να έχει σημαντικές συνέπειες, τότε είναι λογικό να ταραχτώ και πρέπει να κάνω κάτι για να το διαχειριστώ. Αν όμως συμπεράνω πως απλώς μου έκανε ένα σχόλιο και αυτό δεν θα έχει κάποια συνέχεια, ε, τότε δεν είναι κάτι σοβαρό και δεν αξίζει να γίνω χάλια και να το σκέφτομαι για μέρες. Τότε, πρέπει απλώς να πω στον εαυτό μου: «Δεν είναι σοβαρό – θα το αφήσω να φύγει» και να πάψω να ασχολούμαι με αυτό.
Η ικανότητα να διακρίνουμε τις πραγματικές διαστάσεις όσων μας συμβαίνουν, είναι εξαιρετικά πολύτιμη καθώς έτσι δεν θα υποφέρουμε για πράγματα για τα οποία δεν αξίζει να υποφέρουμε – και βέβαια θα έχουμε την ενέργεια και την ψυχραιμία να διαχειριστούμε αυτά που είναι πράγματι σοβαρά. Ας φυλάξουμε λοιπόν τις ψυχικές μας δυνάμεις για όταν πραγματικά χρειάζεται – και ας μη δίνουμε μεγάλη σημασία σε ασήμαντα πράγματα. Πιστέψτε με – έτσι θα γίνει πολύ καλύτερη η ζωή μας!