Οι πολυκυστικές ωοθήκες, που εμφανίζονται στο 5-15% των γυναικών, αποτελούν την πιο συνηθισμένη αιτία διαταραχών περιόδου στις γυναίκες που βρίσκονται σε αναπαραγωγική ηλικία.
Πέρα από την ακανόνιστη περίοδο και τον κύκλο που διαρκεί περισσότερο από 28 μέρες, οι γυναίκες με πολυκυστικές ωοθήκες εμφανίζουν εικόνα αυξημένης παραγωγής ανδρογόνων, δηλαδή τριχοφυΐα, τριχόπτωση, ακμή, λιπαρό δέρμα, ενώ, λόγω του μεγάλου σε διάρκεια κύκλου και της πιθανής απουσίας ωορρηξίας, δυσκολεύονται να αποκτήσουν παιδί.
Η τυπική εικόνα του υπερηχογραφήματος περιλαμβάνει πολλά μικρά ανώριμα ωοθυλάκια, δηλαδή κύστεις οι οποίες σε φυσιολογικές συνθήκες περιέχουν ωάρια. Χαρακτηριστικά, η εικόνα αυτή περιγράφεται σαν αλυσίδα μαργαριταριών.
Ωστόσο, ακόμη και αν λείπει αυτή η τυπική εικόνα, το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών αποτελείται από ένα φάσμα ενδοκρινικών και μεταβολικών συμπτωμάτων με διάφορες διαβαθμίσεις στην εκδήλωσή τους που μπορεί να περιλαμβάνουν μη σταθερή περίοδο, αύξηση τριχοφυΐας, υπογονιμότητα, επιπλοκές στην κύηση και μεταβολικό σύνδρομο, δηλαδή αύξηση βάρους και παχυσαρκία, δυσλιπιδαιμία, υψηλή αρτηριακή πίεση, κίνδυνο σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 ή αυξημένης ανοχής στην ινσουλίνη.
Υπογονιμότητα
Η υπογονιμότητα στις γυναίκες με πολυκυστικές ωοθήκες σχετίζεται με την αδυναμία απελευθέρωσης του ωαρίου της γυναίκας κάθε μήνα, λόγω αύξησης της παραγωγής ανδρογόνων από την ωοθήκη ή επειδή τα ωοθυλάκια στις ωοθήκες δεν ωριμάζουν. Αλλά και σε περίπτωση που εμφανιστεί ωορρηξία, αυξάνεται η πιθανότητα να μην προχωρήσει η εμφύτευση του γονιμοποιημένου ωαρίου, λόγω της πτωχής ποιότητάς του.
Η διαχείριση της υπογονιμότητας που σχετίζεται με πολυκυστικές ωοθήκες έχει ως επίκεντρο τις αλλαγές στον τρόπο ζωής και δευτερευόντως τη φαρμακοθεραπεία, τη χειρουργική θεραπεία και τις τεχνικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Αναλυτικότερα, αλλαγές στον τρόπο ζωής που περιλαμβάνουν συστηματική άσκηση, απώλεια βάρους, σωστή διατροφή και διαχείριση του στρες αποτελούν μία καλή βάση για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων.
Το επόμενο βήμα είναι η πρόκληση ωορρηξίας με χάπια κιτρικής κλομιφαίνης, που χορηγούνται για 5 ημέρες προκαλώντας μια ήπια διέγερση των ωοθηκών προκειμένου να αυξηθεί ο αριθμός των ωαρίων που θα απελευθερωθούν ανά κύκλο και να μεγιστοποιηθούν οι πιθανότητες σύλληψης. Έτσι, εξακριβώνεται η ανάπτυξή τους, προβλέπεται η ημέρα της επερχόμενης ωοθυλακιορρηξίας, καθώς και της καθοδηγούμενης σεξουαλικής επαφής. Αν η πρόκληση ωοθυλακιορρηξίας με κλομιφαίνη δεν οδηγήσει σε ικανοποιητικά αποτελέσματα, η χρήση των ενέσιμων γοναδοτροπινών (FSH, LH) θεωρείται θεραπεία δεύτερης γραμμής που συνοδεύεται με ιατρική παρακολούθηση της γυναίκας. Τις ενέσεις αυτές τις κάνει η ίδια η γυναίκα σε καθημερινή βάση. Ξεκινούν από τις πρώτες ημέρες, του κύκλου της και συνεχίζονται για 10-12 ημέρες, με παράλληλη μέτρηση της οιστραδιόλης στο αίμα, ορμόνης που παράγουν τα ωοθυλάκια όταν ωριμάζουν, καθώς και με υπερηχογραφικό έλεγχο του μεγέθους τους.
Στις γυναίκες με πολυκυστικές ωοθήκες στις οποίες, παρά την επιτυχή πρόκληση ωοθυλακιορρηξίας, δεν επιτυγχάνεται εγκυμοσύνη ή συνυπάρχουν και άλλοι παράγοντες που συμβάλλουν στην υπογονιμότητα, η εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF) με πρωτόκολλα μπορεί να είναι η λύση. Η ενδεδειγμένη θεραπεία θα αποφασισθεί με βάση το ορμονικό προφίλ, το ιστορικό, τα συμπτώματα και τις ανάγκες της κάθε γυναίκας.
Στο παρελθόν χρησιμοποιήθηκε και ο καυτηριασμός των ωοθηκών (drilling), στα πλαίσια λαπαροσκοπικής επέμβασης, με σκοπό να αποκατασταθεί η λειτουργικότητά τους και να μπορεί να προκληθεί ωορρηξία.
Σε γυναίκες που παρουσιάζουν αντίσταση στην ινσουλίνη ή υπερινσουλιναιμία ενδείκνυται η χρήση της μετφορμίνης, σε συνδυασμό με κιτρική κλομιφαίνη ή γοναδοτροπίνες, ως επικουρική θεραπεία στην εξωσωματική γονιμοποίηση και τη μικρογονιμοποίηση.
Συμπερασματικά, σημαντική κρίνεται η ανάγκη σωστής πληροφόρησης, έγκυρης και έγκαιρης διάγνωσης, εξατομικευμένης και ολιστικής ιατρικής παρακολούθησης και θεραπείας, ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής της γυναίκας, να προστατευτεί η υγεία της μακροπρόθεσμα και να επιτευχθεί χωρίς δυσκολία η πολυπόθητη κύηση.
