Με τη γήρανση του πληθυσμού, ο αριθμός των ατόμων που εμφανίζουν νόσο Πάρκινσον αυξάνεται και θα συνεχίσει να αυξάνεται. Το πέρασμα στην προχωρημένη φάση της νόσου σηματοδοτείται αφενός με την εξασθένηση της δράσης του φαρμάκου αναφοράς για την πάθηση (λεβοντόπα), αφετέρου με την εμφάνιση και μη κινητικών διαταραχών, όπως άνοια, κατάθλιψη, προβλήματα στη θερμορρύθμιση, απώλεια βάρους κ.ά. Η συνεχής, απευθείας χορήγηση του απόλυτα απαραίτητου φαρμάκου, της λεβοντόπα, στο λεπτό έντερο επιτρέπει σταθερές συγκεντρώσεις του φαρμάκου στον οργανισμό και οδηγεί σε εντυπωσιακή ελάττωση των συμπτωμάτων.
H νόσος Πάρκινσον είναι εξελισσόμενη, νευροεκφυλιστική νόσος, η 2η συχνότερη μετά τη νόσο Αλτσχάιμερ. Σύμφωνα με δεδομένα του 2015, εκτιμάται ότι πάσχουν περίπου 6,2 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως, με την προοπτική, με τη γήρανση του πληθυσμού, ο αριθμός των πασχόντων να φτάσει τα 13 εκατομμύρια το 2040. Η ακριβής αιτία της νόσου είναι άγνωστη, πιθανότατα όμως σχετίζεται με γενετικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Μέση ηλικία εμφάνισής της είναι τα 60 έτη.
Η θεραπεία αναφοράς για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της νόσου με 50 χρόνια κλινικής εφαρμογής είναι η λεβοντόπα, η οποία αποτελεί πρόδρομο ουσία της ντοπαμίνης. Τα νευρικά εγκεφαλικά κύτταρα χρησιμοποιούν τη χορηγούμενη από το στόμα λεβοντόπα για να φτιάξουν ντοπαμίνη, αναπληρώνοντας την ντοπαμίνη που χάνεται λόγω της νόσου. Η ντοπαμίνη δεν μπορεί να χορηγηθεί απευθείας, διότι δεν μπορεί να περάσει τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό.
Η λεβοντόπα είναι ένα φάρμακο με ιδιαίτερη φαρμακοκινητική και φαρμακοδυναμική. Χορηγείται από το στόμα αρχικά σε 3 δόσεις την ημέρα, όμως, καθώς η νόσος εξελίσσεται, οι δόσεις πρέπει να αυξηθούν και να γίνουν 4, 5 ή και 6, ανάλογα με τις ανάγκες του αρρώστου. Αυτό συμβαίνει γιατί με την πρόοδο της νόσου ο χρόνος δράσης της κάθε δόσης λεβοντόπα γίνεται όλο και μικρότερος, με άμεσο αποτέλεσμα την επανεμφάνιση των παρκινσονικών συμπτωμάτων μέχρι να δράσει η επόμενη δόση του φαρμάκου.
Το φαινόμενο αυτό της όλο και συχνότερα «εξασθένησης» της δράσης του φαρμάκου σηματοδοτεί την έναρξη της προχωρημένης φάσης της νόσου Πάρκινσον, η οποία χαρακτηρίζεται από τις αποκαλούμενες διακυμάνσεις της κλινικής εικόνας του ασθενούς, δηλαδή την ύφεση (όταν η λεβοντόπα δρα) και την επανεμφάνιση των παρκινσονικών συμπτωμάτων (όταν η λεβοντόπα δεν δρα).
Επίσης, ένα σημαντικό ποσοστό των ασθενών που λαμβάνουν από το στόμα για μεγάλο χρονικό διάστημα αγωγή με λεβοντόπα εμφανίζει ακούσιες κινήσεις, οι οποίες ονομάζονται υπερκινησίες και συμβαίνουν όταν η λεβοντόπα δρα, καθώς και άλλες ακούσιες στροφικού χαρακτήρα κινήσεις (κυρίως στα πόδια), οι οποίες συμβαίνουν όταν η λεβοντόπα δεν δρα και διαφέρουν από τα τυπικά παρκινσονικά συμπτώματα (τρέμουλο, δυσκαμψία, βραδυκινησία).
Είναι σημαντικό να επισημανθεί, επιπλέον, ότι σε κάθε φάση της νόσου Πάρκινσον ο χρόνος λήψης της λεβοντόπας σε σχέση με τα γεύματα, η περιεκτικότητα των τροφών σε πρωτεΐνες, η κατάσταση που βρίσκεται το πεπτικό σύστημα (π.χ. δυσκοιλιότητα), η συγχορήγηση με άλλα φάρμακα μπορούν να αυξήσουν ή να ελαττώσουν την αποτελεσματικότητα του φαρμάκου.
Στην όψιμη νόσο Πάρκινσον κάνουν την εμφάνισή τους και άλλου τύπου διαταραχές, ως αποτέλεσμα είτε της εξέλιξης της νόσου είτε της φαρμακευτικής αγωγής, και αποκαλούνται μη κινητικές διαταραχές. Τέτοιες είναι: διάφορα νευροψυχιατρικά προβλήματα όπως η άνοια, οι ψευδαισθήσεις, η κατάθλιψη, το άγχος, οι διαταραχές του αυτονόμου νευρικού συστήματος όπως η ορθοστατική υπόταση, η συχνοουρία, οι σεξουαλικές διαταραχές, η δυσκοιλιότητα, η δυσφαγία, η σμηγματόρροια, προβλήματα στη θερμορρύθμιση, απώλεια βάρους, διαταραχές ύπνου όπως η αϋπνία, η υπερυπνία και η υπνηλία κατά τη διάρκεια της μέρας, καθώς και οι εφιάλτες, και, τέλος, οι αισθητικές διαταραχές όπως ο πόνος.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στην προχωρημένη νόσο Πάρκινσον οι ασθενείς βιώνουν με δραματικό τρόπο διακυμάνσεις και των μη κινητικών συμπτωμάτων, με αποτέλεσμα την έξαρση ή ύφεση πολλών από τα παραπάνω συμπτώματα.
Λύση η συνεχής χορήγηση της λεβοντόπα
Προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι διακυμάνσεις, έγινε δυνατή η εφαρμογή επεμβατικών μεθόδων, όπως η εγκεκριμένη σε διεθνές επίπεδο, συνεχής, απευθείας χορήγηση του απόλυτα απαραίτητου φαρμάκου, της λεβοντόπα, στο λεπτό έντερο. Η συνεχής αυτή χορήγηση επιτρέπει σταθερές συγκεντρώσεις του φαρμάκου στον οργανισμό και άρα την εντυπωσιακή ελάττωση των διακυμάνσεων και των υπερκινησιών.
Η λεβοντόπα-καρβιντόπα που χορηγούμε είναι ένα υδατικό διάλυμα υπό μορφή γέλης (gel), κατάλληλο για εντερική απορρόφηση. Το διάλυμα βρίσκεται σε κασέτες των 100ml, που είναι μια επαρκής ημερήσια ποσότητα για την πλειονότητα των ασθενών. Η γέλη χορηγείται με τη βοήθεια φορητής αντλίας έγχυσης, στην οποία ενσωματώνεται η κασέτα με το φάρμακο από καθετήρα που εισάγεται διά μέσου του στομάχου στο λεπτό έντερο, μετά από γαστροστομία. Η έγχυση συνήθως είναι 16 ωρών.
Όλα τα αντιπαρκινσονικά φάρμακα που έπαιρνε από το στόμα ο ασθενής διακόπτονται και αντικαθίστανται με το διάλυμα γέλης λεβοντόπα-καρβιντόπα.
Πάντα προηγείται 48ωρος έλεγχος της αποτελεσματικότητας με έγχυση μέσω καθετήρα που μπαίνει από τη μύτη και φτάνει μέχρι το έντερο. Αυτό σημαίνει ότι ο ασθενής και το οικογενειακό του περιβάλλον έχουν την ευκαιρία να δοκιμάσουν προκαταρτικά τη μέθοδο στο σπίτι για 2-3 μέρες και μόνο αν υπάρξει αντικειμενική βελτίωση να προχωρήσουν στη γαστροστομία.
Τη βελτίωση αυτή πρέπει να τη διαπιστώσει ο ασθενής και η οικογένειά του, ο θεράπων νευρολόγος και η εξειδικευμένη νοσηλεύτρια, η οποία είναι ο καλός άγγελος του ασθενούς, αφού τον παρακολουθεί στενά σε όλη τη διάρκεια της διαδικασίας, αλλά και αργότερα.
