Τα γηρατειά είναι ο κοινός παράγοντας για την ανάπτυξη νόσων, όπως καρκίνου, καρδιαγγειακών, Alzheimer, οστεοπόρωσης κ.λπ. Είναι η μητέρα όλων των νοσημάτων. Για να γίνει πιο σαφές, ενώ το κάπνισμα αυξάνει την πιθανότητα καρκίνου πέντε φορές σε σχέση με τους νεαρούς μη καπνιστές, έτσι και αλλιώς, μετά τα 50 έτη η πιθανότητα για καρκίνο αυξάνει δεκάδες φορές σε σχέση με νεαρούς ενήλικές. Από την άλλη, μεγάλο ποσοστό των ηλικιωμένων που παθαίνουν κάταγμα μετά τα 65 πεθαίνουν μέσα σε μήνες, ενώ οι νέοι αναρρώνουν γρήγορα και εύκολα. Σήμερα οι άνθρωποι ζουν περισσότερο από παλιά, αλλά υποφέρουν από ασθένειες. Δεν έχει νόημα, λοιπόν, να ψάχνουμε τη μακροζωία, αν αυτή δεν συνοδεύεται και από υγεία.
1. Γιατί γεράζουμε; 4 εκατομμύρια χρόνια πριν η γη ήταν μία ηφαιστειακή μάζα, στην οποία προσγειώθηκαν οργανικά μόρια που σχημάτισαν το πρώτα RNA/DNA κύτταρα. Μετά σχηματίστηκαν οι πρώτοι μικροσκοπικοί οργανισμοί που ανέπτυξαν μηχανισμούς επιβίωσης (λειτουργία αναπαραγωγής σε ευνοϊκές συνθήκες και λειτουργία διατήρησης & επιδιόρθωσης σε αντίξοες συνθήκες). Τα ίδια γονίδια και μηχανισμούς επιβίωσης και μακροζωίας (sirtuins, TOR, AMPK κ.λπ.) έχουμε κληρονομήσει και εμείς. Καθημερινά το DNA μας δέχεται τρισεκατομμύρια προσβολές και η διαδικασία επιδιόρθωσης είναι απολύτως απαραίτητη για την επιβίωση, αλλά ταυτόχρονα εξαντλεί τους μηχανισμούς επιδιόρθωσης που δεν μπορούν να ασχοληθούν με τη σωστή έκφραση των γονιδίων και έτσι δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος που οδηγεί στη γήρανση. Υπάρχουν δύο είδη βιολογικής πληροφορίας στα κύτταρα: πληροφορία που μεταφέρεται με το DNA (γονιδίωμα) και πληροφορία πάνω στο επι-γoνιδίωμα (epigenome), δηλαδή το «software» που λέει στο DNA πώς να εκφραστεί και τι ακριβώς να κάνει, ποια γονίδια να λειτουργήσουν και ποια να σιωπήσουν. Με άλλα λόγια, ορίζει το πως ακριβώς θα λειτουργήσουν τα κύτταρα. Με το πέρασμα του χρόνου χάνεται η επιγενετική πληροφορία και, ως επακόλουθο, η λειτουργία των κυττάρων διαταράσσεται, ιστοί και όργανα ανεπαρκούν και βιώνουμε τη φθορά, τη νόσο και τη γήρανση.
2. Μπορούμε όμως να επηρεάσουμε τους επιγενετικούς παράγοντες κόντρα στη μοιρολατρική αντίληψη πως ό,τι είναι γραφτό να συμβεί θα συμβεί, γιατί δεν είναι απαραίτητο να συμβεί. Μέχρι ένα σημαντικό βαθμό υπάρχει ατομική ευθύνη για το πώς θα γεράσουμε. Πώς θέλουμε να είναι τα γηρατειά μας; Υγιή, ανώδυνα και ειρηνικά… χωρίς σωματική νόσο και ψυχικό stress… Η επιστήμη ερευνά εντατικά τις διαδικασίες της γήρανσης, προσπαθώντας να βρει λύσεις. Υπάρχουν πολλές θεωρίες και υποθέσεις, πειράματα σε ζώα και κλινικές μελέτες σε ανθρώπους (π.χ. ενεργοποίηση σιρτουινών, κυτταρικός επαναπρογραμματισμός, χρήση ενζύμων, βιταμινών, φαρμάκων, συμπληρωμάτων διατροφής, παράγοντες Yamanaka κ.λπ.), που όμως ακόμα χρήζουν περαιτέρω μελέτης για την ασφάλειά τους.
3. Τι μπορούμε να κάνουμε, λοιπόν, σήμερα χωρίς κανέναν κίνδυνο; Να ελαχιστοποιήσουμε το «κακό» stress (π.χ. ακτινοβολία, κάπνισμα, περιβαλλοντικά τοξικά χημικά, βλαβερή διατροφή κ.λπ.) και να ενεργοποιήσουμε τα γονίδια μακροζωίας και τους σχετικούς μηχανισμούς επιδιόρθωσης με το «καλό» stress: Με αλλαγές στη διατροφή μας και τη βελτίωση του τι, πόσο και πώς τρώμε: Για παράδειγμα, η μείωση της ποσότητας της τροφής (με τη βοήθεια ειδικού, ώστε να μην φτάσουμε σε υποθρεψία), η διαλειμματική διατροφή, η περιοδική νηστεία, αλλά και η αποφυγή επεξεργασμένων τροφών και κρεάτων, όπως και η αύξηση των λαχανικών στη διατροφή μας, έχει αποδειχθεί ότι συμβάλλει στην αποφυγή ασθένειας και στην υγιή γήρανση. Ταυτόχρονα, «καλό» stress προκαλείται και με άσκηση: π.χ. τα άτομα που αθλούνται με μέτρια άσκηση 30λεπτά Χ5 φορές την εβδομάδα, τα τελομερή τους προσομοιάζουν αυτών που είναι 10 χρόνια νεότεροι. Ακόμα και 10 λεπτά μέτριας άσκησης επιφέρει βελτίωση στη μακροζωία. Έντονη άσκηση (HIT) με συμβουλές ειδικού μπορεί να έχει ακόμα καλύτερα αποτελέσματα. Επιπρόσθετα, «καλό» stress προκαλεί η έκθεση σε θερμοκρασίες έξω από τις κανονικές μας: π.χ. ένας σύντομος περίπατος με ελαφρά ρούχα το χειμώνα ή η σύντομη έκθεση στη σάουνα ή η εναλλαγή κρύου-ζεστού είναι επίσης ευεργετικά.
4. Η γήρανση με νόσο δεν είναι αναπόφευκτη, αλλά είναι ασθένεια που εν μέρει μπορεί να προληφθεί. Θα μπορούσαμε στα 115 μας να αισθανόμαστε και να φαινόμαστε ακόμα νέοι. Ιδανικά όλες οι παραπάνω αλλαγές πρέπει να γίνουν νωρίς στη ζωή μας, πριν τα 40 μας, ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι βλάβες στο επιγονιδίωμα και να ενισχυθεί η άμυνα των κυττάρων. Το κλειδί είναι να ωθούμε τον οργανισμό μας τόσο με «καλό» stress, όσο να μην τον βλάπτουμε. Η θεραπεία μίας αρρώστιας κάθε φορά είναι συχνά αναποτελεσματική. Ούτε σταματάει τη γήρανση. Καλύτερα να στοχεύσουμε σε λύσεις προς την πρόληψη για όλες ταυτόχρονα τις ασθένειες, και σε αυτό ακριβώς στοχεύει η έρευνα για την υγιή γήρανση.
