Στο άρθρο με τίτλο «Επιτυχημένη Επικοινωνία Μέρος Ι», ορίσαμε την επιτυχημένη επικοινωνία ως μια διαδικασία κατά την οποία γίνεται ορθή και ολοκληρωμένη μετάδοση και λήψη ενός μηνύματος. Αυτό με απλά λόγια σημαίνει ότι το μήνυμα που θέλω να μεταδώσω εγώ (ο πομπός) το αντιλαμβάνεται όπως το εννοώ ο συνομιλητής μου (ο δέκτης). Θέλω να πω «είμαι έξαλλη γιατί άργησες» και ο συνομιλητής μου ακούει «η Σοφία είναι έξαλλη γιατί άργησα». Αυτή είναι μια επιτυχημένη επικοινωνία.
Δυστυχώς, φαίνεται πως η επιτυχημένη επικοινωνία είναι πολύ δύσκολη και συχνά στις σχέσεις μας δημιουργούνται προβλήματα επικοινωνίας: στέλνουμε μπερδεμένα ή αντιφατικά μηνύματα, παρερμηνεύουμε τα μηνύματα που μας στέλνει ο άλλος, ή/και στέλνουμε μηνύματα για τα οποία αργότερα μετανιώνουμε. Η κακή επικοινωνία οδηγεί σε παρεξηγήσεις, σε καυγάδες, χειροτερεύει την ποιότητα των σχέσεών μας και μας βυθίζει στη μοναξιά.
Το καλό νέο που έχω για εσάς σήμερα είναι ότι ο τρόπος που επικοινωνούμε μπορεί σχετικά εύκολα να βελτιωθεί. Δεν απαιτεί χρόνια ψυχοθεραπείας, ούτε ατελείωτα σεμινάρια και εκπαιδεύσεις. Απαιτεί μόνο να πάρουμε την συνειδητή απόφαση να βελτιώσουμε τον τρόπο με τον οποίο μιλάμε στους άλλους και τον τρόπο με τον οποίο τους ακούμε. Να το βάλουμε σαν στόχο και να κάνουμε συγκεκριμένα βήματα για να το πετύχουμε.
Το πρώτο βήμα είναι να αναλάβουμε την προσωπική μας ευθύνη για να επικοινωνούμε με καλό τρόπο – άσχετα πώς λειτουργεί ο συνομιλητής μας. Αυτό πρακτικά σημαίνει «τέρμα οι δικαιολογίες». Δεν θα λέμε πια «παρασύρθηκα από εκείνον που μου φώναζε και τον έβρισα». Ακόμα κι αν ο άλλος φέρεται λάθος, εμείς πρέπει να προσπαθούμε να φερόμαστε σωστά. Να λειτουργούμε ως ενήλικες που αναλαμβάνουν την ευθύνη για τη συμπεριφορά τους.
Το δεύτερο βήμα είναι να σεβόμαστε τον συνομιλητή μας και το δικαίωμα του να εκφράζει την άποψή του. Μιλάμε συνέχεια για αποδοχή της διαφορετικότητας αλλά στην καθημερινότητά μας δεν αποδεχόμαστε πραγματικά την διαφορετική άποψη των άλλων. Πόσο συχνά δεν θιγόμαστε, απογοητευόμαστε, θυμώνουμε, καυγαδίζουμε με τους συνομιλητές μας μόνο και μόνο επειδή έχουμε διαφορετικές απόψεις; Και δεν είναι τελείως παράλογο αυτό. Γιατί να ενοχληθώ από τη διαφορετική άποψη του άλλου;
Είμαστε διαφορετικοί άνθρωποι με διαφορετικές εμπειρίες και είναι λογικό να βλέπουμε διαφορετικά τα πράγματα. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο ένας από εμάς έχει άδικο και ο άλλος δίκιο. Σημαίνει απλώς ότι βλέπουμε κάτι από άλλη οπτική γωνία και πιθανώς καταλήγουμε σε διαφορετικό συμπέρασμα. Πρέπει να μάθουμε να αντέχουμε τα διαφορετικά αυτά συμπεράσματα, τις διαφορετικές απόψεις και ιδέες αν θέλουμε να ζούμε σε μια δημοκρατική κοινωνία.
Σημαντικό βήμα επίσης είναι να αλλάξουμε την στοχοθεσία μας: να μην έχουμε σαν στόχο να «νικήσουμε» τον άλλο στη συζήτηση. Όσο εστιάζουμε στο να δείξουμε πόσο δίκιο έχουμε, τόσο χάνουμε την επαφή με τον συνομιλητή μας και η επικοινωνία μας γίνεται όλο και χειρότερη. Στην επιτυχημένη επικοινωνία, ο στόχος είναι να μεταδοθεί και να ληφθεί σωστά ένα μήνυμα, και όχι να φανεί το δίκιο του ενός και το άδικο του άλλου. Στόχος μας δεν είναι να επικρατήσουμε αλλά να τον/την βοηθήσουμε να μας καταλάβει, και να τον/την καταλάβουμε εμείς.
Τα βήματα αυτά είναι απαραίτητες προϋποθέσεις προκειμένου να βελτιώσουμε τον τρόπο που επικοινωνούμε. Πέρα από αυτές τις προϋποθέσεις, είναι πολύ σημαντικό να αποφεύγουμε κάποιες κακές συνήθειες που δυσκολεύουν πολύ την επικοινωνία, όπως:
Τι να μην κάνουμε:
- Να μην κάνουμε αυθαίρετες ερμηνείες (πχ. «το λες αυτό επειδή κατά βάθος….,»). Το πιθανότερο είναι πως η ερμηνεία μας δεν είναι σωστή, αλλά ακόμα κι αν είναι, το μόνο που θα καταφέρουμε είναι να δημιουργήσουμε άσχημο κλίμα και ο άλλος να πάρει αμυντική στάση
- Να μην γενικεύουμε και να μην χρησιμοποιούμε μειωτικές εκφράσεις όπως: πάντα, ποτέ, δεν ξέρεις εσύ, δεν καταλαβαίνεις, εγώ ξέρω, εγώ θα σου πω, κα.
- Να μην κολλάμε ταμπέλες στον άλλο: είσαι τεμπέλης, είσαι φανατικός, είσαι πουλημένος, είσαι πρόβατο, κα.
- Να μην κάνουμε κριτική στον άλλον και ιδιαίτερα στα συναισθήματά του (πχ. «είναι παράλογο να αισθάνεσαι μόνη…»).
- Να μην απαντάμε με ερωτήσεις ή με υπεκφυγές. Η επιτυχημένη επικοινωνία απαιτεί να πάρουμε θέση και να αναλάβουμε την ευθύνη για τη θέση αυτή.
- Να μη διακόπτουμε. Δίνουμε στον συνομιλητή μας τον χρόνο να εκφραστεί και στον εαυτό μας τον χρόνο να τον κατανοήσουμε.
Παράλληλα, βοηθάει πολύ να ακολουθούμε κάποιες καλές συνήθειες που συμβάλλουν στην επιτυχημένη επικοινωνίας όπως:
Τι να κάνουμε;
- Να εκφράζουμε την άποψή μας ή την επιθυμία μας στο πρώτο ενικό σαν προσωπική μας θέση και όχι σαν μια ευρύτερα αποδεκτή αλήθεια (πχ. «πιστεύω ότι ισχύει αυτό» και όχι «αυτό ισχύει»).
- Να εκφραζόμαστε με μετριοπάθεια χωρίς υπερβολές και εντυπωσιασμούς.
- Να εστιάζουμε σε ένα συγκεκριμένο θέμα και να μιλάμε γι’ αυτό χωρίς να πολυλογούμε.
- Να ακούμε προσεκτικά τον συνομιλητή μας με πρόθεση να τον/την κατανοήσουμε.
- Να βεβαιωνόμαστε ότι έχουμε καταλάβει καλά αυτό που λέει είτε επαναλαμβάνοντας αυτό που είπε, είτε κάνοντάς του διευκρινιστικές ερωτήσεις (πχ. «εννοείς ότι…»).
Φυσικά, για να σταματήσουμε κάποιες κακές συνήθειες και να αποκτήσουμε κάποιες καλές χρειάζεται προσπάθεια και επανάληψη. Βοηθάει να γράψουμε ή να τυπώσουμε τη σχετική λίστα και να την κοιτάζουμε συχνά. Επίσης βοηθάει να κάνουμε αυτοκριτική μετά από μια συζήτηση/επικοινωνία για να εντοπίζουμε τι λάθη κάναμε και τι μπορούσαμε να είχαμε κάνει καλύτερα. Μπορούμε επίσης να μοιραστούμε τις σκέψεις αυτές με τα άτομα με τα οποία πιο συχνά συνομιλούμε για να προσπαθήσουμε μαζί να βελτιώσουμε την επικοινωνία μας. Χρειάζεται δουλειά – αλλά πραγματικά αξίζει τον κόπο!