ΜΑΓΔΑ ΜΑΝΩΛH,
Δερματολόγος – Αφροδισιολόγος,
Επιστημονική Συνεργάτης στην Α’ Πανεπιστημιακή Δερματολογική Κλινική ΑΠΘ Dermocosmetica,
συνεργάτης στη δερματολογική μονάδα Dermomedica www.dermocosmetica.gr
Θα ξεκινήσω το άρθρο μου δανειζόμενη κάτι που αναφέρει σε ένα από τα βιβλία του ο
Oscar Wild: «The soul is born old but grows young. That is the comedy of life. And the body is born young and grows old. That is life’s tragedy».
Κάθε γυναίκα, μεγαλώνοντας, παρατηρεί αύξηση στην αυτοπεποίθηση, τη γνώση και τη σοφία της. Δε συμβαίνει όμως το ίδιο και με τα επίπεδα των ορμονών της. Η εμμηνόπαυση είναι η περίοδος που σηματοδοτεί το τέλος της αναπαραγωγικής ικανότητας μιας γυναίκας. Ξεκινά 12 μήνες μετά την τελευταία έμμηνο ρύση και σε ηλικία συνήθως μεταξύ 45-55 ετών. Είναι η φάση στην οποία μειώνεται και τελικά παύει η παραγωγή οιστρογόνων και προγεστερόνης από τις ωοθήκες, ορμονών που ρυθμίζουν τον καταμήνιο κύκλο.
Για τις περισσότερες γυναίκες η εμμηνόπαυση συνοδεύεται από μια πλειάδα συμπτωμάτων, ποικίλης βαρύτητας και από διάφορα συστήματα, που μπορούν να επηρεάσουν την ποιότητα ζωής τους. Το δέρμα, ως καθρέπτης της γενικότερης υγείας του ανθρώπινου οργανισμού, και ως το μεγαλύτερο όργανο του ανθρώπινου σώματος, υφίσταται πολυάριθμες μεταβολές απότοκες της μείωσης των επιπέδων των οιστρογόνων κατά την περίοδο της εμμηνόπαυσης.
Ποιες είναι λοιπόν οι συχνότερες αλλαγές που παρατηρεί μια γυναίκα στο δέρμα της κατά την περίοδο της εμμηνόπαυσης;
Ξηρότητα και κνησμός: τα οιστρογόνα λειτουργούν ενισχυτικά στην ενυδάτωση του δέρματος, καθώς προάγουν την παραγωγή κεραμιδίων, υαλουρονικού οξέος και σμήγματος. Απουσία των παραπάνω στοιχείων, απαραίτητων για τη παγίδευση του νερού στην επιδερμίδα, αυτό εξατμίζεται, με αποτέλεσμα την ξηρότητα. Η ξηρή επιδερμίδα είναι πιο ευάλωτη σε ερεθισμούς και προκαλεί το αίσθημα του κνησμού.
Λεπτό δέρμα, ρυτίδες, επίταση φυσιολογικών αυλακώσεων, χαλάρωση: Με την πάροδο της ηλικίας έχει αποδειχθεί πως αυξάνεται ένα ενδοκυττάριο ένζυμο, υπεύθυνο για τη διάσπαση του κολλαγόνου. Έτσι παρατηρείται ελάττωση τόσο στο κολλαγόνο όσο και στην παραγωγή γλυκοζοαμινογλυκανών, με εκπρόσωπο αυτών το υαλουρονικό οξύ. Κατά τη διάρκεια των πρώτων 5 ετών της εμμηνόπαυσης παρατηρείται μείωση του κολλαγόνου κατά 30% ακολουθούμενη από μία πιο σταδιακή μείωση της τάξεως του 2% κάθε επόμενο μετεμμηνοπαυσιακό έτος. Αποτέλεσμα αυτών των μεταβολών είναι η απώλεια της ελαστικότητας και η μείωση του πάχους του δέρματος. Σταδιακά αρχίζουν να εγκαθίστανται ατροφία, ρυτίδες, επίταση των φυσιολογικών αυλακώσεων του προσώπου και πτώση των ιστών τόσο στο πρόσωπο όσο και στο σώμα.
Ξαφνικό ερύθημα στο πρόσωπο και έξαψη: Αποτελούν το πιο συχνό σύμπτωμα που συνοδεύει την εμμηνόπαυση. Οφείλεται στη διαστολή των αγγείων στο δέρμα και το υποδόριο, κυρίως σε περιοχές όπως είναι το πρόσωπο, ο λαιμός, το στήθος, οι παλάμες και τα πέλματα. Εμφανίζεται στο 75% των γυναικών κατά τα περιεμμηνοπαυσιακά χρόνια, ενώ ένα 25% συνεχίζει να έχει το σύμπτωμα για τουλάχιστον 5 χρόνια. Επίσης η ροδόχρους νόσος, ένα φλεγμονώδες νόσημα του δέρματος, που χαρακτηρίζεται από ερύθημα και καύσο του δέρματος του προσώπου, είναι επίσης συχνό στις περιεμμηνοπαυσιακές γυναίκες.
Μέλασμα: Κατά τη διάρκεια της εμμηνόπαυσης, τα σημάδια της χρόνιας, αθροιστικής ηλιοέκθεσης καθίστανται πιο εμφανή. Η επιδερμίδα σκουραίνει σε πολλά σημεία, δημιουργώντας καφέ κηλίδες και πλάκες που καλούνται μέλασμα. Γενικά το χρώμα του δέρματος γίνεται πιο ανομοιόμορφο και εμφανίζονται ηλιακές φακές.
Ακμή: Ενώ η ακμή είναι νόσημα που αφορά κυρίως το δέρμα των εφήβων, μπορεί να επηρεάσει επίσης και τις γυναίκες στην εμμηνόπαυση. Η παθογένεια της ακμής σε αυτή τη φάση είναι πολυπαραγοντική με προεξάρχουσα αιτία την αστάθεια στο ορμονικό προφίλ της γυναίκας.
Τριχόπτωση τριχωτού, δασυτριχισμός προσώπου: Έχει αποδειχθεί πως το μονοπάτι των οιστρογονικών υποδοχέων ρυθμίζει τα διάφορα στάδια του κύκλου της τρίχας μέσω της επίδρασης των οιστρογόνων. Η απώλεια τριχών συνδέεται με την περίοδο της εμμηνόπαυσης. Επίσης ένα τύπος αλωπεκίας που ονομάζεται πρόσθια ινωτική αλωπεκία και αποτελεί μορφή θυλακικού λειχήνα σχετίζεται επίσης με τη μετεμμηνοπαυσιακή περίοδο. Από την άλλη μεριά, μπορεί να παρατηρηθεί έκφυση νέων τριχών σε σημεία του προσώπου, που δεν υπήρχαν τρίχες. Χαρακτηριστικά το 40% των γυναικών ηλικίας άνω των 45 ετών, παρατηρεί εξεσημασμένη τριχοφυΐα στο πηγούνι. Οι μεταβολές αυτές εξηγούνται από τη διαταραχή της ισορροπίας μεταξύ των οιστρογόνων και της τεστοστερόνης.
Ακολουθούν κάποιες χρήσιμες συμβουλές που αφορούν στο σωστό τρόπο περιποίησης του δέρματος μιας μετεμμηνοπαυσιακής γυναίκας αλλά και στον τρόπο ζωής της γενικότερα:
Καθαρισμός προσώπου: θα πρέπει να διενεργείται 2 φορές την ημέρα με τη χρήση ενός ευγενούς καθαριστικού, το οποίο σε περίπτωση ακμής και λιπαρότητας μπορεί να περιέχει α- ή β-υδροξυοξέα, όπως το σαλικυλικό, ενώ σε περίπτωση ξηρότητας να μην περιέχει σάπωνα, καθώς επιδεινώνει την ξηρότητα της επιδερμίδας.
Ενυδάτωση του δέρματος: καθώς το δέρμα γίνεται πιο ξηρό απαιτείται εντατική ενυδάτωση αυτού, τόσο στο πρόσωπο όσο και στο σώμα. Καλό είναι να αποφεύγεται η παρατεταμένη επαφή με το νερό καθώς και η υψηλή θερμοκρασία νερού στο μπάνιο. Η ενυδάτωση του δέρματος θα πρέπει να γίνεται όσο είναι ακόμη λίγο υγρό.
Καθημερινή ρουτίνα περιποίησης προσώπου: δύο πολύ σημαντικά προϊόντα που συστήνεται να ενταχθούν στην καθημερινή ρουτίνα περιποίησης του προσώπου είναι η βιταμίνη C που εφαρμόζεται κυρίως το πρωί, πριν από το αντηλιακό και κάποιο παράγωγο ρετινοϊκού οξέος (ρετινόλη, ρετιναλδεύδη) που εφαρμόζεται το βράδυ.
Αντηλιακή προστασία: ακόμη και αν η καρκινογένεση αλλά και η φωτογήρανση σχετίζονται με την αθροιστική ηλιοέκθεση στην ηλικία των 20, 30 και 40 ετών, το δέρμα χρειάζεται πάντα αντηλιακό. Αυτό γιατί στη νεαρή ηλικία το δέρμα έχει μεγαλύτερη ικανότητα επιδιόρθωσης των βλαβών που προκαλεί στα κύτταρα του δέρματος ο ήλιος. Είναι απαραίτητο το αντηλιακό να έχει τουλάχιστον SPF 30, να εφαρμόζεται στα ηλιοεκτεθειμένα μέρη του σώματος, ακόμη και υπό συννεφιά, και να ανανεώνεται κάθε 2 ώρες.
Ύπνος: η έλλειψη ύπνου μπορεί να επιφέρει τις ίδιες αλλαγές στο μεταβολισμό και στα επίπεδα των ορμονών, όπως ακριβώς και η γήρανση. Συστήνεται διάρκεια ύπνου 7-9 ώρες καθημερινά, διότι κατά τη διάρκειά του αυξάνεται η παραγωγή κολλαγόνου καθώς και η ροή του αίματος στα αγγεία, τα κύτταρα αναγεννώνται γρηγορότερα και οι μύες του προσώπου χαλαρώνουν.
Άσκηση: μπορεί να βοηθήσει το δέρμα με 2 τρόπους: α) μειώνοντας το stress και β) ενισχύοντας την αιματική κυκλοφορία. Ο συνδυασμός καλύτερης οξυγόνωσης και αυξημένης αιματικής ροής κάνουν το δέρμα να φαίνεται πιο υγιές και λαμπερό.
Αναζήτηση της εσωτερικής ισορροπίας: το άγχος κάνει το δέρμα πιο ξηρό και ευαίσθητο. Μπορεί επίσης να πυροδοτήσει ή να επιδεινώσει πολλές δερματικές παθήσεις όπως είναι τα εκζέματα και η ψωρίαση. Αξίζει η αφιέρωση λίγου χρόνου από την καθημερινότητά στον εαυτό μας ή σε δραστηριότητες που οδηγούν σε χαλάρωση, όπως είναι η άσκηση, η συνάντηση φίλων, η μουσική.
Αποφυγή κακών συνηθειών: όπως καπνίσματος, υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ και καφεΐνης, τεχνητού μαυρίσματος (solarium) και ελαίων μαυρίσματος.