Tο διαδίκτυο όλοι γνωρίζουμε ότι είναι το εργαλείο που μας ανοίγει τις πύλες στη γνώση, στην ενημέρωση, στην επιστήμη, στην επικοινωνία και στην ψυχαγωγία.
Μας οδηγεί σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Είναι απαραίτητο σε όλους και φυσικά το χρησιμοποιούν και οι έφηβοι. Σύμφωνα με τα στοιχεία έρευνας (ΤΕΙ Θεσσαλονίκης) κάνουν καθημερινή χρήση του 7 στους 10 Έλληνες έφηβους.
Το διαδίκτυο είναι απαραίτητο στους έφηβους γιατί τους προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες και στοιχεία (π.χ. για εργασίες στο σχολείο) αλλά κυρίως γιατί είναι και ένας χώρος επικοινωνίας (facebook κ.λπ.) και χώρος παιχνιδιού online. Ο έφηβος θέλει σύνδεση στο διαδίκτυο επίσης για να «κατεβάζει» μουσική, video και παιχνίδια. Μέσα σε 5 λεπτά το «ποντίκι» μπορεί να τους πάει βόλτα σε ολόκληρο τον κόσμο. Αυτό είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον για έναν ενήλικα, αλλά στον έφηβο μπορεί να προκαλέσει σύγχυση και άγχος. Η ταχύτητα που έχει το μέσον πολλές φορές υποβιβάζει ή αντίθετα υπερτιμά την αξία των δεδομένων και ο καταιγισμός των πληροφοριών προκαλεί συχνά σύγχυση ακόμα και σε μία διαμορφωμένη προσωπικότητα όπως του ενήλικα.
Σε μια προσωπικότητα που είναι ακόμα υπό διαμόρφωση -όπως του παιδιού στην πρώιμη εφηβεία- αυτός ο βομβαρδισμός από πληροφορίες δεν είναι ό,τι καλύτερο. Το παιδί δεν μπορεί ακόμα να τις ελέγξει, να τις τακτοποιήσει, να τις αξιολογήσει, να τις χειριστεί κ.λπ.
Το διαδίκτυο δεν είναι μέσο που πρέπει να παίρνουμε αψήφιστα, ειδικά όσον αφορά τα παιδιά. Προκαλεί σε αυτά μια υπολογίσιμη σύγχυση σε μια περίοδο που αυτά ούτως ή άλλως δυσκολεύονται πολύ να τακτοποιήσουν τη σκέψη τους, γεγονός που ενέχει συγκεκριμένους κινδύνους.
Η ασφάλεια στο διαδίκτυο είναι ένα μεγάλο ζήτημα ακόμα και για τους ενήλικες. Όμως ειδικά για τα παιδιά, που τώρα ξεκινούν τις διαδικτυακές επαφές τους, πρέπει να έχουμε κατά νου μερικά σημεία που απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή, όπως οι συζητήσεις στα chat rooms. Τις περισσότερες φορές αυτές είναι αθώες. Σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα λειτουργούν θετικά, γιατί διευκολύνουν πολύ τα παιδιά που έχουν π.χ. κινητικές δυσκολίες και γενικά δυσκολεύονται στις μετακινήσεις. Η ηλεκτρονική επαφή τους προσφέρει λοιπόν μια διέξοδο. Εντούτοις η ανωνυμία του διαδικτύου είναι σημαντικό πρόβλημα τόσο όσον αφορά την ασφάλεια των εφήβων, όσο και τη διαμόρφωση της προσωπικότητάς τους.
Η ψευδαίσθηση της παντοδυναμίας
Μια άλλη δυνατότητα που έχει ο έφηβος είναι να συμμετέχει σε διάφορα παιχνίδια ρόλων του διαδικτύου. Αυτά τα παιχνίδια μπορούν κάποιες φορές να διευκολύνουν την επικοινωνία με άλλα άτομα ή να αποτελούν διέξοδο. Μπορεί όμως και να συμβάλλουν στο να κλειστεί ο έφηβος σε έναν εικονικό κόσμο και να αναβάλλει διαρκώς την ένταξή του π.χ. στην ομάδα των συμμαθητών του, προτιμώντας τη λιγότερο αγχώδη ένταξη σε μια ομάδα online παιχνιδιών.
Τρίτη δυνατότητα αλλά και πηγή πιθανών προβλημάτων είναι η ψευδαίσθηση της παντοδυναμίας που προσφέρει το διαδίκτυο. Στα online παιχνίδια ή συζητήσεις έχεις ένα ψευδώνυμο και «μπαινοβγαίνεις» όποτε θέλεις. Είσαι βέβαιος ότι έχεις απεριόριστες δυνατότητες και την επιλογή να σταματήσεις ανά πάσα στιγμή χωρίς να δώσεις αναφορά σε κανένα. Αυτή η ψευδαίσθηση παντοδυναμίας άλλοτε λειτουργεί εκτονωτικά λυτρωτικά, άλλοτε όμως παγιδεύει.
Εξάλλου όποιος από εσάς έχει τύχει να παρενοχληθεί διαδικτυακά γνωρίζει πολύ καλά ότι η προσβολή ή ενόχληση που έρχεται γραπτά, στην οθόνη του δικού σου υπολογιστή, μέσα στο ίδιο σου το σπίτι, δηλαδή στο άσυλό σου, έχει πολύ μεγαλύτερη επίπτωση από άλλες, χειρότερες προσβολές που μπορεί να εισπράξεις οδηγώντας π.χ. στον δρόμο ή στην αυλή του σχολείου.
Πρόβλημα εξάρτησης
Τα παιχνίδια γενικά προσφέρουν μια χαλάρωση, χωρίς υψηλό κόστος, και τα παιδιά τα παίζουν με τις ώρες. Πολλές φορές παίζουν παιχνίδια που οι γονείς δεν θα ενέκριναν ποτέ αν γνώριζαν το περιεχόμενό τους. Όμως αυτή ακριβώς η πολύωρη ενασχόληση μπορεί και να αποτελέσει πρόβλημα εξάρτησης.
Ένα άλλο θέμα είναι οι διάφορες πιθανόν επικίνδυνες ιστοσελίδες που το παιδί μπορεί να επισκέπτεται. Ο γονιός ελέγχει ελάχιστα τις πληροφορίες που έτσι κι αλλιώς δέχεται ο έφηβος έξω από το σπίτι στις συντροφιές του. Το διαδίκτυο μπορεί να εντείνει το πρόβλημα ακόμα περισσότερο. Κανείς δεν μπορεί να ξέρει με σιγουριά αν το παιδί του πήγε σε ιστοσελίδα που εξηγεί πώς ακριβώς φτιάχνεται μια βόμβα μολότοφ. Δεν ξέρει αν πήγε σε ιστοσελίδα με προτάσεις για τρόπους αυτοκτονίας ή σε ιστοσελίδα με περιεχόμενο πορνό.
Καλό θα ήταν λοιπόν ο γονιός να σκεφτεί πολύ καλά το όλο ζήτημα και να μην το δει σαν ένα απλό «χατίρι» του παιδιού, αλλά ούτε και να αισθάνεται οπισθοδρομικός επειδή δεν εγκρίνει την εγκατάσταση υπολογιστή στο δωμάτιο ενός 13χρονου.
H Αλεξάνδρα Καππάτου είναι συγγραφέας αρκετών βιβλίων μεταξύ των οποίων τα «Οι γονείς κάνουν τη διαφορά», «Μεγαλώστε ευτυχισμένα παιδιά», «Οι γονείς χωρίζουν» και «Παιδιά στην εφηβεία, γονείς σε κρίση».
Αλεξάνδρα Καππάτου, Ψυχολόγος – Παιδοψυχολόγος, Συγγραφέας