Ο ζωοδότης ήλιος, τόσο πολύτιμος και απαραίτητος για τη ζωή στον πλανήτη μας, λίγες ευεργετικές επιδράσεις έχει στο δέρμα του ανθρώπου και πολλές και δυνητικά επικίνδυνες ανεπιθύμητες παρενέργειες.
Η κα Μαρία Καρδάση Δερματολόγος, Αφροδισιολόγος Antiaging Dr. και Πρόεδρος Ελληνικής Ακαδημίας Αντιγήρανσης μας βοηθάει να αποκωδικοποιήσουμε τα συν και κυρίως τα πλην της έκθεσης στον ήλιο.
– Γιατρέ, oι Έλληνες αγαπάμε τον ήλιο. Πρέπει, όμως, και να τον φοβόμαστε;
Ζούμε σε μια χώρα με αρκετή ηλιοφάνεια. Έχουμε ζυμωθεί με τον ήλιο, από τον οποίο εξαρτάται άμεσα και η διάθεση μας. Ελλάδα σημαίνει ήλιος και θάλασσα. Πως θα πρέπει τώρα να αλλάξουμε άποψη και ν’ αρχίσουμε να φοβόμαστε και να αποφεύγουμε το ζωοδότη μας, αυτόν που συντρόφευε όλα τα παιχνίδια μας στις ακρογιαλιές απο την παιδική μας ηλικία; Κι ύστερα τι θα γίνει με το μαύρισμα; Είμαστε πολύ γοητευτικότερες μαυρισμένες τα καλοκαίρια. Δυστυχώς, όμως, ο ήλιος εκτός από την ευχάριστη πλευρά έχει και μια δυσάρεστη, γι’ αυτό και θα πρέπει να τον θεωρούμε ένα αγαθό που μπορούμε να απολαμβάνουμε με μεγάλη προσοχή , αν δεν θέλουμε να υποστούμε τις άσχημες συνέπειες του στο δέρμα μας.
– Ποιές είναι οι άμεσες δυσμενείς επιδράσεις του ήλιου στην επιδερμίδα;
Η πιο άμεση είναι το ηλιακό έγκαυμα. Πολύ συνηθισμένο ακόμα και τους χειμερινούς μήνες αν κάποιος υπερεκτεθεί χωρίς προστασία.
Τα αλλεπάλληλα ηλιακά εγκαύματα έχουν ως αποτέλεσμα την πρόωρη γήρανση του δέρματος, γνωστή και ως φωτογήρανση. Η επιδερμίδα χάνει την ενιαία χρώση της, γεμίζοντας ηλιακές κηλίδες, πανάδες, στατική ρυτίδωση (κάθετες ρυτίδες), σμηγματορροικές και ακτινικές υπερκερατώσεις.
– Μιλήστε μας λίγο για τις πιο συνηθισμένες φωτοδερματοπάθειες και πώς προλαμβάνονται;
Οι πιο συνηθισμένες φωτοδερματοπάθειες είναι οι ηλιακές φακές, γνωστές και ως ηλιακοί λεκέδες, οι πανάδες, οι φωτοευαισθησίες και βέβαια οι αντιαισθητικές σμηγματορροικές υπερκερατώσεις και οι προκαρκινικές ακτινικές. Τέλος τα καρκινώματα βασικοκυτταρικό και ακανθοκυτταρικό. Το κακοήθες μελάνωμα ευτυχώς δεν είναι ιδιαίτερα συχνό.
Τις πιο πάνω διαταραχές τις συναντάμε σε ανθρώπους υπερεκτεθειμένους στην ηλιακή ακτινοβολία είτε για εργασιακούς λόγους, είτε για λόγους καλαισθησίας.
Ο τρόπος πρόληψης, βέβαια, είναι ένας και μοναδικός. Αποφυγή της αλόγιστης έκθεσης τις ώρες του μεσημεριού και βέβαια χρήση αντηλιακών κρεμών.
– Και για τις φωτοαλλεργικές- φωτοτοξικές αντιδράσεις τι πρέπει να γνωρίζουμε;
Οι φωτοαλλεργίες ή φωτοευαισθησίες είναι μια δυσάρεστη για τα μέρη μας νοσηρή κατάσταση κατά την οποία παρουσιάζονται εξανθήματα στα εκτεθειμένα μέρη του σώματος των ασθενούντων. Συνήθως τα εξανθήματα εμφανίζονται στα νεοαποκαλυπτόμενα μέρη του σώματος τους πρώτους καλοκαιρινούς μήνες και εξαφανίζονται όταν ο ασθενής μαυρίσει.
Φωτοξικές αντιδράσεις συνήθως παρατηρούμε όταν υπάρχει κάποια ουσία στην επιδερμίδα. Υπεύθυνα για αυτού του τύπου τις αντιδράσεις είναι τα αιθέρια έλαια. Το συνηθέστερο είναι το έλαιο περγαμόντου. Απαγορεύεται, λοιπόν, η έκθεση στον ήλιο σε αρωματισμένα ( με κολώνιες, αρώματα, καλλυντικές κρέμες με αιθέρια και αρωματικά έλαια) σημεία του σώματος
Επίσης τέτοιου τύπου αντιδράσεις μπορούν να παρατηρηθούν και σε άτομα που κάνουν χρήση φαρμάκων. Θα πρέπει πάντα εφ’ όσον είμαστε σε φαρμακευτική αγωγή να χρησιμοποιούμε αντηλιακή προστασία και να είμαστε ενήμεροι για το αν επιτρέπεται να παραμένουμε στον ήλιο.
– Ποιες ομάδες πληθυσμού είναι ακόμη πιο ευάλωτες στην «επίθεση» της ηλιακής ακτινοβολίας; (Παιδιά, ηλικιωμένοι; Άνθρωποι κάτω από συγκεκριμένες φαρμακευτικές αγωγές; έγκυες;)
Η παιδική ηλικία είναι η πλέον ευάλωτη διότι τίθενται τα θεμέλια της μελλοντικής υγείας του δέρματος. Είναι δε αποδεδειγμένο ότι το παιδί που μέχρι την ηλικία των 15 χρόνων δεν υπέστη ηλιακό έγκαυμα έχει μηδαμινές πιθανότητες ανάπτυξης κακοήθους μελανώματος στην ενήλικο ζωή του.
Θέλω να τονίσω ότι ο χρόνος έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία, για την ημερήσια ανάγκη σε Vit D3 στην πάντα ηλιόλουστη χώρα μας, είναι η έκθεση επιφάνειας δέρματος ενός χεριού για ένα τέταρτο της ώρας
Κι ας μην ξεχνάμε ότι ο δείκτης προστασίας που μας παρέχουν τα ρούχα μας είναι μόνο SPF 5, πράγμα που σημαίνει ότι η παραμονή μας στον ήλιο με ρούχα είναι κανονική έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία, η οποία θα πρέπει να προσμετράται τόσο σαν ευεργεσία όσο και σαν καταστροφή.
Ευάλωτοι στις συνέπειες του ήλιου είναι επίσης οι ηλικιωμένοι, των οποίων το δέρμα βρίσκεται πια σε οριακό σημείο ανοχής του ηλιακού φωτός, λόγω της φθοράς από τα χρόνια έκθεσης. Σ’ αυτό το σημείο θέλω να τονίσω ότι ο εκφυλισμός του δέρματος από τον ήλιο έχει αθροιστικό χαρακτήρα. Με την πάροδο του χρόνου οι βλάβες στην αναπαραγωγική δυνατότητα των κυττάρων του αυξάνονται και το δέρμα των ηλικιωμένων χάνει την αντοχή του. Γι’ αυτό σ’ αυτές κυρίως τις ηλικίες παρατηρούμε την εμφάνιση προκαρκινικών και καρκινικών αλλοιώσεων.
Τέλος δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι ο ηλικιωμένος πληθυσμός συνήθως βρίσκεται υπό φαρμακευτική αγωγή για διάφορες παθολογικές καταστάσεις και όπως έχουμε ήδη πει τα φάρμακα μπορεί να έχουν φωτοτοξικές ιδιότητες.
Ευάλωτες στην αρνητική επίπτωση του ήλιου είναι επίσης οι έγκυες γυναίκες λόγω της ανοσοκαταστολής στην οποία έχουν περιέλθει από την κύηση. Δεν θα πρέπει επίσης να υποβαθμίζουμε τη δημιουργία πανάδων, πράγμα, πολύ συνηθισμένο στην κύηση. Συνιστούμε καθημερινή χρήση αντηλιακού στις έγκυες, ακόμα και τους χειμερινούς μήνες.
Τέλος άτομα υπό συγκεκριμένες φαρμακευτικές αγωγές με φωτοτοξικό ή ανοσοκατασταλτικά χαρακτήρα όπως πχ χημειοθεραπευόμενοι, θα πρέπει να αποφεύγουν την έκθεση τις μεσημεριανές ώρες και θα πρέπει επίσης να χρησιμοποιούν αντηλιακή προστασία στις ακάλυπτες περιοχές του σώματος καθημερινά.
– Tι είναι η φωτογήρανση και πώς μπορούμε να προστατευτούμε από αυτήν;
Φωτογήρανση ονομάζουμε μια συγκεκριμένη εικόνα δέρματος με κηλίδες, κάθετη στατική ρυτίδωση, ηλιακούς φαγέσωρες, απώλεια σπαργής ( σαθρότητα δέρματος ) , πάχυνση της νεκρής στοιβάδας και λέπτυνση των λειτουργικών στοιβάδων του δέρματος , ακτινικές και σμηγματορροικές υπερκερατώσεις και τέλος καρκινώματα.
Υπάρχουν διαβαθμίσεις στη φωτογήρανση, όπως αντιλαμβανόμαστε ανάλογες με τον αριθμό των εκδηλώσεων της στο δέρμα. Όλο αυτό το φαινόμενο δημιουργείται λόγω της αρνητικής επίπτωσης του ηλιακού φωτός στο αναπαραγωγικό σύστημα του δέρματος. Η καθυστέρηση της αναπαραγωγής νέων κυττάρων όπως και η εσφαλμένη αναπαραγωγή δημιουργούν την εικόνα του γηρασμένου, φωτοκατεστραμένου δέρματος.
– Αν σας ζητούσαμε μία μόνο συμβουλή για την έκθεση στον ήλιο -ειδικά τώρα που πλησιάζει το καλοκαίρι- ποιά θα ήταν αυτή;
« Παν μέτρον άριστον!», αυτή είναι η συμβουλή μου. Αν εκτιθέμεθα με προστασία και μέτρο, ώστε να μη μας δημιουργηθεί ποτέ, σε καμιά ηλικία ηλιακό έγκαυμα (το κοκκίνισμα για παράδειγμα είναι ηλιακό έγκαυμα πρώτου βαθμού) είμαστε βέβαιοι ότι δε θα μας συμβεί κανένας βαθμός φωτογήρανσης.
– Πώς επιλέγουμε το σωστό αντηλιακή κρέμα (προσώπου) και γαλάκτωμα σώματος ανάλογα με τον τύπο της επιδερμίδας μας
Η σωστή επιλογή της υφής του αντηλιακού προιόντος είναι το σημαντικότερο όλων. Είναι απαραίτητο τα λιπαρά δέρματα να επιλέγουν μη λιπαρές υφές, διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος της ακμής εκ καλλυντικών ουσιών. Είναι επίσης πολύ σημαντική η σωστή επιλογή προιόντος κατά την προεφηβική, εφηβική και πρώτη νεανική ηλικία, όπου και ο κίνδυνος εμφάνισης του ακμοειδούς εξανθήματος είναι μεγαλύτερος.
Ο δείκτης προστασίας είναι σχετικός. Θα πρέπει να επαναλαμβάνουμε τη χρήση ανά δίωρο περίπου εφόσον είμαστε εκτεθειμένοι, ανεξάρτητα από το πόσο υψηλός αναγράφεται ότι είναι ο δείκτης προστασίας. Αυτό είναι σημαντικό να λαμβάνεται υπόψη σε ότι αφορά την ενδεχόμενη χρήση άλλων προϊόντων πριν το αντηλιακό. Αλλές φορές συνιστούμε να χρησιμοποιείται μόνο το αντηλιακό και να αποφεύγεται η χρήση ενυδατικών παραγόντων πριν η μετά απ’ αυτό.
Στο σώμα είναι σκόπιμο να αποφεύγεται η χρήση λιπαρών υφών για την αποφυγή του ακμοειδούς εξανθήματος της ράχης. Τα ξηρά και κανονικά δέρματα έχουν να επιλέξουν μέσα από μια πιο πλούσια γκάμα προϊόντων.
Ευτυχώς τα τελευταία χρόνια οι εταιρείες καλλυντικών ασχολήθηκαν και με την παραγωγή μη λιπαρών αντηλιακών, πράγμα ιδιαίτερα σημαντικό για εμάς τους Μεσογειακούς λαούς με τα λιπαρότερα από τους βόρειους δέρματα.