Η αίσθηση του άγχους βιώνεται αρκετά συχνά από όλους τους ανθρώπους. Χαρακτηρίζεται από μια δυσάρεστη και ασαφή αίσθηση αμηχανίας και συνοδεύεται συχνά από σωματικά συμπτώματα.
Μια τέτοια αντίδραση συνιστά έναν προσαρμοστικό μηχανισμό επιβίωσης, όταν υπάρχει πραγματική απειλή, επιτρέποντας στο άτομο να αποφύγει την υπάρχουσα στρεσογόνο κατάσταση καθώς και μελλοντικούς κινδύνους.
Όταν όμως η αντίδραση εμφανίζεται χωρίς να υπάρχει πραγματική απειλή, τότε δεν εξυπηρετεί κάποιο συγκεκριμένο σκοπό, αλλά αντίθετα μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την ικανότητα του ατόμου να λειτουργήσει σωστά, προκαλώντας μια αγχώδη διαταραχή.
Φυσιολογικό και παθολογικό άγχος
Θα μπορούσαμε να διακρίνουμε το άγχος σε φυσιολογικό και μη φυσιολογικό ή παθολογικό. Για παράδειγμα, το άγχος είναι φυσιολογικό στο βρέφος που απειλείται με αποχωρισμό από τους γονείς του ή με στέρηση αγάπης, στο παιδί την πρώτη μέρα στο σχολείο, στον έφηβο στο πρώτο ραντεβού, στον ενήλικο που σκέφτεται τα γεράματα και το θάνατο και τέλος σε οποιονδήποτε αντιμετωπίζει μια αρρώστια.
Αντίθετα, το παθολογικό άγχος είναι μια απρόσφορη απάντηση σε ένα ερέθισμα, είτε ως προς την ένταση είτε ως προς τη διάρκειά της.
Μορφές άγχους
Οι αγχώδεις διαταραχές διακρίνονται σε διαταραχή γενικευμένου άγχους, σε διαταραχές φοβικού άγχους (ειδική φοβία, κοινωνική φοβία, αγοραφοβία) και τη διαταραχή πανικού.
Οι διαταραχές αυτές εμφανίζουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά όσον αφορά την κλινική εικόνα και την αιτιολογία, υπάρχουν όμως και κάποιες διαφορές:
✤ Στη διαταραχή γενικευμένου άγχους, το άγχος είναι συνεχές και η έντασή του εμφανίζει διακυμάνσεις.
✤ Στις φοβικές διαταραχές άγχους, το άγχος είναι διαλείπον και εκλύεται σε συγκεκριμένες συνθήκες
✤ Στη διαταραχή πανικού το άγχος είναι διαλείπον αλλά η εμφάνισή του δεν σχετίζεται με κάποια συγκεκριμένη συνθήκη.
Τι προκαλεί το άγχος
Η αίσθηση του άγχους βιώνεται αρκετά συχνά από όλους τους ανθρώπους. Χαρακτηρίζεται από μια δυσάρεστη και ασαφή αίσθηση αμηχανίας και συνοδεύεται συχνά από σωματικά συμπτώματα (συμπτώματα του Αυτόνομου νευρικού συστήματος).
Επίσης, μπορεί το αίσθημα άγχους να εκδηλωθεί ως αδυναμία να καθίσει ή να μείνει ακίνητο ένα άτομο για πολλή ώρα.
Τα συμπτώματα που συνοδεύουν το άγχος διαφέρουν από άτομο σε άτομο. Οι αγχώδεις διαταραχές που προαναφέραμε εμφανίζουν υψηλή συννοσηρότητα με τις συναισθηματικές διαταραχές (κυρίως με τη μείζονα κατάθλιψη), τις διαταραχές χρήσης ουσιών και την κατάχρηση αλκοόλ.
Επιδημιολογία – Αιτιολογία του άγχους
Ο συνολικός επιπολασμός αγχωδών διαταραχών σε διάστημα δώδεκα μηνών διατυπώνεται στον παρακάτω πίνακα:
Ο κίνδυνος για τις γυναίκες είναι διπλάσιος εκείνου των ανδρών.
Η πανδημία Covid-19 έχει σίγουρα αυξήσει τα ποσοστά ανάπτυξης οποιασδήποτε διαταραχής, καθώς επίσης και τις οφειλόμενες σε αυτή συννοσηρές καταστάσεις.
Οι πάσχοντες από διαταραχές άγχους παρουσιάζουν χαμηλότερη ποιότητα ζωής, μικρότερη ικανοποίηση από τη ζωή τους, έκπτωση στη λειτουργικότητά τους και μια σειρά από άλλες σημαντικές παθήσεις, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, το πεπτικό έλκος και το άσθμα.
Βέβαια, η έκπτωση της λειτουργικότητας δεν περιορίζεται μόνο στον τομέα των κοινωνικών ή διαπροσωπικών σχέσεων, αλλά επεκτείνεται στον ακαδημαϊκό και επαγγελματικό τομέα.
Η αιτιολογία εμφάνισης μια αγχώδους διαταραχής οφείλεται σε ένα συνδυασμό γενετικών παραγόντων και περιβαλλοντικών αντιδράσεων.
1. Τα στρεσογόνα γεγονότα ζωής που χαρακτηρίζοναται από απώλεια ή κίνδυνο (απειλή)
2. Οι πρώιμές εμπειρίες όπως η αδιαφορία των γονέων, η σωματική ή σεξουαλική κακοποίηση, γονεϊκά πρότυπα που χαρακτηρίζονται από υπερβολική προστασία και έλλειψη συναισθηματικής ζεστασιάς.
3. Στοιχεία της προσωπικότητας, όπως ο νευρωτισμός.
Όλα τα παραπάνω καθιστούν σημαντικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση μιας αγχώδους ή καταθλιπτικής διαταραχής στη μετέπειτα ενήλικη ζωή του ατόμου.
Πορεία – Πρόγνωση
Η πορεία και πρόγνωση των αγχωδών διαταραχών εξαρτάται από την ηλικία έναρξης, τη διάγνωση και τη βαρύτητα των συμπτωμάτων, την παρουσία συννοσηρότητας, το οικογενειακό περιβάλλον και τη λειτουργία της οικογένειας, καθώς και την παροχή της κατάλληλης θεραπείας.
Ιδιαίτερη σημασία έχουν η έγκαιρη διάγνωση, η ενδεδειγμένη θεραπευτική αντιμετώπιση και η ανάπτυξη στρατηγικών πρόληψης.
Θεραπεία
Πέραν των υποστηρικτικών μέτρων και της βοήθειας σε προβλήματα ζωής που μπορεί να δρουν εκλυτικά, η θεραπεία στηρίζεται στην ψυχοθεραπεία (γνωσιακή – συμπεριφορική ψυχοθεραπεία) σε συνδυασμό με φαρμακευτική αγωγή (θεραπεία εκλογής για όλες τις αγχώδεις διαταραχές είναι η λήψη αντικαταθλιπτικής αγωγής).
Οι στόχοι της θεραπείας επικεντρώνονται:
✤ Στη μείωση των συμπτωμάτων και ανακούφιση από την αγωνία.
✤ Πρόληψη των εποπλοκών που συνδέονται με την διαταραχή και την εκτίμηση των ενδεχόμενων συννοσηρών καταστάσεων.
✤ Ελαχιστοποίηση της δυσλειτουργείας σε όλα τα επίπεδα που είναι συνέπεια της διαταραχής.
