Τα τελευταία δύο χρόνια λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού δεν υπάρχει κάποιος που να μην άκουσε ή να μην γνώρισε τον εμβολιασμό. Ξαφνικά όλες οι αμφιβολίες για τα «παλαιότερα» εμβόλια έναντι της γρίπης και του πνευμονιόκοκκου φαίνεται να έσβησαν, καθότι πια θεωρούνται ασφαλή και αποτελεσματικά.
Όντως, ο εμβολιασμός είναι μια από τις σημαντικότερες πράξεις πρόληψης νόσησης και θανάτου, που λύτρωσε γενιές ανθρώπων από άλλοτε κοινές και δυνητικά θανατηφόρες ασθένειες. Τα εμβόλια έχουν σώσει εκατομμύρια ζωές, αποτελώντας μια από τις πλέον επιτυχημένες και αποδοτικές από άποψη κόστους παρεμβάσεις στον τομέα της δημόσιας υγείας.
Είναι σαφές ότι τα εμβόλια είναι ισχυρά εργαλεία για να βοηθήσουν στην πρόληψη των ασθενειών και στη βιωσιμότητα των συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης και η δύναμή τους είναι μεγαλύτερη όταν είναι μια συλλογική πρακτική. Όταν εμβολιάζονται αρκετοί άνθρωποι σε μια κοινότητα, μπορεί να αναπτυχθεί ανοσία αγέλης, πράγμα που σημαίνει ότι προστατεύονται ακόμη και αυτοί που δεν μπορούν ή δεν έχουν εμβολιαστεί.
Πιο συγκεκριμένα, σκοπός των εμβολίων είναι να ισχυροποιήσουν το ανοσοποιητικό μας σύστημα απέναντι σε συγκεκριμένα μικρόβια ή ιούς, έτσι ώστε ο οργανισμός να είναι ικανός να αντιδράσει γρήγορα όταν ξαναέλθει σε επαφή μαζί τους. Το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών στη χώρα μας είναι προωθημένο, πολύ περισσότερο από άλλων κρατών, παρέχοντας δωρεάν σε όλες τις ομάδες υψηλού κινδύνου το εμβόλιο της γρίπης και τα δύο εμβόλια έναντι του πνευμονιόκοκκου (13δύναμο και 23δύναμο). Αυτό δεν είναι δεδομένο σε όλα τα κράτη, ακόμη και τα ευρωπαϊκά. Επιπρόσθετα, το εμβόλιο έναντι του πνευμονιόκοκκου χορηγείται δωρεάν σε όλους τους καπνιστές ανεξαρτήτως ηλικίας, ακόμη και αν δεν έχουν αναπτύξει κάποιο νόσημα.
Ιδιαίτερη προσοχή οφείλουμε να δώσουμε, όπως έχει επισημάνει και ο ΠΟΥ, στο ότι το πρόγραμμα των εμβολιασμών για τα λοιμώδη νοσήματα, και εν προκειμένω για τη γρίπη και τον πνευμονιόκοκκο, οφείλει να μην παρεμποδίζεται και να καθυστερεί από την πανδημία. Έτσι, ενώ τον πρώτο χρόνο της πανδημίας τα κρούσματα της γρίπης είχαν ελαττωθεί σημαντικά έως και εξαφανιστεί, κυρίως λόγω του lockdown και της τήρησης των μέτρων, τον δεύτερο χρόνο επανεμφανίστηκαν.
Και στη χώρα μας έχουμε εδώ και ένα μήνα περιστατικά γρίπης. Τα περιστατικά αυτά εμφανίστηκαν αργότερα από τα τέλη Δεκεμβρίου, που αποτελούσε την καθιερωμένη ημερομηνία εμφάνισης της γρίπης στη χώρας μας. Δυστυχώς φέτος ο εμβολιασμός έναντι της γρίπης μειώθηκε. Σε αυτό το σημείο αξίζει να τονιστεί ότι υπάρχουν περιστατικά συλλοίμωξης γρίπης με κορωνοϊό. Επιπλέον, η γρίπη συχνά ακολουθείται από πνευμονιοκοκκική λοίμωξη. Και στις δύο περιπτώσεις αυξάνεται σημαντικά τόσο η νοσηρότητα, όσο και η θνητότητα. Επιπρόσθετα, μαζί με τη γρίπη ενδημούν και άλλοι αναπνευστικοί ιοί, όπως ο RSN και ο κοκκύτης.
Ομάδες υψηλού κινδύνου
Πρόσφατα οι ομάδες υψηλού κινδύνου, σύμφωνα με τις διεθνείς οδηγίες, θα πρέπει να εμβολιάζονται με αναμνηστική δόση έναντι του κοκκύτη, καθώς φαίνεται ότι ο εμβολιασμός που έχει γίνει στην παιδική ηλικία χρειάζεται ενίσχυση.
Δεν υπάρχει λόγος να ανησυχούμε για τους πολλαπλούς εμβολιασμούς που καλούμαστε να κάνουμε για να προφυλάξουμε το αναπνευστικό μας, καθώς δεν υπάρχει αθροιστική επιβάρυνση, παρά μόνο αθροιστικό όφελος και προστασία. Αυτό που χρειάζεται να γίνει είναι απλά προγραμματισμός, ώστε να εμβολιαζόμαστε όταν είμαστε ελεύθεροι συμπτωμάτων λοίμωξης του αναπνευστικού και να προτιμούμε, αν δεν υπάρχει ανάγκη, να εμβολιαζόμαστε με απόσταση ενός μηνός (το ένα εμβόλιο από το άλλο).
Ευτυχώς στην Ελλάδα οι εμβολιασμοί για την πρόληψη σοβαρών λοιμωδών νοσημάτων, όπως ο πνευμονιόκοκκος και η γρίπη, είναι ενταγμένοι στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών (ΕΠΕ), συστήνονται κι αποζημιώνονται πλήρως είτε λόγω ηλικίας (άνω των 60 για τη γρίπη και άνω των 65 για τον πνευμονιόκοκκο) είτε λόγω χρόνιων υποκείμενων παθήσεων ανεξαρτήτως ηλικίας, όπως οι ασθενείς με χρόνια καρδιακά και αναπνευστικά νοσήματα, με σακχαρώδη διαβήτη, οι ανοσοκατεσταλμένοι ασθενείς, αλλά και οι συστηματικοί καπνιστές.
Διστακτικότητα
Ακόμη και σήμερα όμως που χάρη στους εμβολιασμούς σώζονται εκατομμύρια ζωές τον χρόνο, ενώ το προσδόκιμο ζωής έχει αυξηθεί κατά δύο δεκαετίες, υπάρχουν πολλοί που αμφισβητούν την αξία και την ασφάλειά τους.
Οι παγκόσμιες στρατηγικές εμβολιασμού έχουν οδηγήσει σε μείωση έως εξαφάνιση πολλών λοιμωδών νοσημάτων.
Αυτό το σημαντικό επίτευγμα έχει όμως κάνει κάποιους να υποτιμούν αυτές τις ασθένειες, καθώς δεν γίνονται αντιληπτές όπως συνέβαινε στο παρελθόν.
Παρ› όλα αυτά, είναι επιτακτική η ανάγκη να συνεχιστεί η πρόληψή τους μέσω του εμβολιασμού, τόσο στα παιδιά, όσο και στους ενηλίκους (π.χ. γρίπη, πνευμονιόκοκκος, ηπατίτιδα, τέτανος, ερυθρά κ.ά.).
Δεδομένης μάλιστα της συνεχούς αύξησης του μέσου όρου ηλικίας του γενικού πληθυσμού, ο κίνδυνος για πολλές ασθένειες γίνεται ολοένα και μεγαλύτερος.
Επιπρόσθετα, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η μείωση του ποσοστού της εμβολιαστικής κάλυψης ενός πληθυσμού μπορεί να οδηγήσει στην επανεμφάνιση και εξάπλωση μεταδοτικών νοσημάτων, όπως η ιλαρά, ο κοκκύτης, η διφθερίτιδα, ακόμη και η πολιομυελίτιδα.
Αυτό έγινε πρόσφατα, καθώς στις 29 Αυγούστου 2019 σε 4 χώρες επανεμφανίστηκε η ιλαρά (Αλβανία, Τσεχία, Ελλάδα, Ηνωμένο Βασίλειο) -ανάμεσά τους και στη χώρα μας.