Σοφία Ανδρεοπούλου, MSc, Ψυχολόγος-Παιδοψυχολόγος
Δεν σας κρύβω ότι πάντα αντιπαθούσα την υπομονή.
Εκ φύσεως είμαι ανυπόμονο άτομο και όταν άκουγα κάποιον να μου λέει «κάνε υπομονή», μόνο που δεν έβαζα τις φωνές. Εκείνη την εποχή, για μένα «κάνω υπομονή» σήμαινε «περιμένω παθητικά να συμβεί κάτι που θέλω να συμβεί» – και αυτό μου ήταν αδύνατο να το αντέξω. Η έμφυτη τάση μου πάντα ήταν να παίρνω τα πράγματα στα χέρια μου και να κάνω ενεργητικά ό,τι μπορώ για να πετύχω αυτό που θέλω, και όχι να κάθομαι παθητικά και να το περιμένω να γίνει από μόνο του. Μέσα στο μυαλό μου, η υπομονή συνδεόταν με την παθητικότητα, τη δουλικότητα, την μιζέρια.
Και προφανώς δεν είμαι μόνο εγώ ανυπόμονη. Η υπομονή ως ιδιότητα δεν είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στην εποχή μας. Σήμερα κυριαρχεί μια στάση ανυπομονησίας του τύπου «θέλω αυτό και πρέπει να γίνει ΤΩΡΑ». Ο τρόπος που λειτουργεί το διαδίκτυο ενισχύει την ανυπομονησία αυτή και έχουμε όλοι συνηθίσει να γίνονται όλα γρήγορα: γρήγορα δημιουργούνται σχέσεις, γρήγορα διαλύονται σχέσεις, γρήγορα στήνονται δουλειές, γρήγορα καταρρέουν δουλειές, γρήγορα αποκτώνται χρήματα, γρήγορα χάνονται χρήματα. Όλα γίνονται γρήγορα, επιπόλαια, και επιφανειακά – και ίσως γι’ αυτό συχνά δεν έχουν ποιότητα και διάρκεια.
Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, έχω αρχίσει να βλέπω λίγο διαφορετικά την υπομονή. Σε αυτό έχει συμβάλλει πολύ η δουλειά μου με οικογένειες. Καθημερινά βλέπω ανυπόμονους, αγχωμένους γονείς που βιώνουν πολύ αρνητικά τις αναμενόμενες δυσκολίες ή δυσλειτουργίες των παιδιών τους. Και όλο και πιο συχνά πιάνω τον εαυτό μου να τους λέει «κάντε υπομονή – το παιδί θέλει τον χρόνο του!»
Αυτή η συνειδητοποίηση, πώς όλα «θέλουν τον χρόνο τους» είναι που με έχει κάνει να βλέπω πιο θετικά την υπομονή. Η αλήθεια είναι πως πράγματι όλα –οι σχέσεις, οι δουλειές, τα παιδιά, ακόμα και η κοινωνική πρόοδος και η ωρίμανση της κοινωνίας μας- όλα θέλουν τον χρόνο τους. Η επιθυμία μας να γίνει κάτι, η προσπάθεια που πιθανώς καταβάλλουμε, δεν φτάνουν. Χρειάζεται και ο κατάλληλος χρόνος. Κι αυτό σημαίνει πρώτα απ’ όλα η υπομονή.
Υπομονή για μένα σημαίνει ότι δίνω σε μένα ή στους άλλους τον χρόνο που χρειαζόμαστε για να φτάσουμε σε κάποιο στάδιο, για να πετύχουμε κάποιο στόχο. Υπομονή σημαίνει ότι κατανοώ πως τα περισσότερα πράγματα σε αυτή τη ζωή εκτυλίσσονται σταδιακά, με βήματα, και πως χρειάζεται να σεβαστώ τον ρυθμό κάθε ανθρώπου, κάθε σχέσης, κάθε κατάστασης αν θέλω να υπάρξει εξέλιξη.
Υπομονή σημαίνει επίσης ότι έχω καλή στάση ενώ περιμένω/προσπαθώ να γίνει κάτι. Δεν απογοητεύομαι, θυμώνω, ξεσπάω – αντίθετα, διατηρώ την ψυχραιμία μου, τη συγκέντρωσή μου, και τη θετική μου στάση. Αποδέχομαι το γεγονός ότι δεν μπορεί πάντα να γίνονται τα πράγματα όπως τα θέλω όταν τα θέλω, και ότι αυτό δεν είναι καταστροφή. Αντέχω την προσωρινή ματαίωση ή αναβολή, διατηρώντας την ελπίδα ότι μελλοντικά η κατάσταση θα βελτιωθεί και πιθανώς ο στόχος θα επιτευχθεί.
Αντίθετα μάλιστα με την εντύπωση που είχα εγώ παλιότερα, ότι η υπομονή είναι παθητικότητα, φαίνεται πως η υπομονή κάνει τους ανθρώπους περισσότερο ενεργητικούς. Και αυτό επειδή ο άνθρωπος που δεν έχει υπομονή βιώνει πολύ αρνητικά το γεγονός πως δεν γίνεται αυτό που θέλει όταν το θέλει – επομένως, δαπανά πολλή ψυχική ενέργεια για να διαχειριστεί αυτή την αρνητική συναισθηματική κατάσταση και έτσι δεν έχει την ενέργεια που απαιτείται για να συνεχίσει να προσπαθεί. Αντίθετα, το άτομο που έχει υπομονή, αντιμετωπίζει καλύτερα την δυσάρεστη κατάσταση που βιώνει, και επομένως έχει περισσότερη ψυχική ενέργεια για να προσπαθήσει να την αλλάξει.
Επιπλέον, φαίνεται πως η υπομονή έχει θετικά αποτελέσματα στην υγεία μας. Προφανώς, αν έχω θετική στάση όταν δεν συμβαίνει αυτό που θέλω να συμβεί, βιώνω λιγότερο άγχος και αρνητικά συναισθήματα και επομένως και λιγότερα σωματικά προβλήματα. Πράγματι, διάφορες έρευνες συνδέουν την υπομονή με λιγότερες πιθανότητες για ψυχοσωματικά συμπτώματα, καλύτερη σωματική υγεία, και μεγαλύτερη ψυχική ευεξία.
Παράλληλα, η υπομονή μειώνει τις πιθανότητες να πάρουμε βεβιασμένες αποφάσεις και να κάνουμε ενέργειες για τις οποίες θα μετανιώσουμε αργότερα. Η υπομονή μας δίνει τον χρόνο να επεξεργαστούμε ψύχραιμα την κατάσταση και να επιλέξουμε πιο συνειδητά και ορθολογικά πώς θα προχωρήσουμε τόσο στον επαγγελματικό όσο και στον προσωπικό στίβο.
Πραγματικά, η υπομονή είναι πολύτιμη τόσο στη δουλειά όσο και στις σχέσεις. Στο γραφείο μου βλέπω συχνά ζευγάρια που μαλώνουν διαρκώς, γονείς που τσακώνονται με τα παιδιά τους, οικογένειες που βασανίζονται – και πολλές φορές, τα προβλήματα τους δεν είναι τόσο σοβαρά, είναι πράγματα που θα μπορούσαν να βελτιωθούν. Ωστόσο, δεν βελτιώνονται επειδή οι εμπλεκόμενοι απαιτούν η βελτίωση να γίνει ΤΩΡΑ.
«Δεν έχω άλλη υπομονή», λένε συχνά. «Και η υπομονή έχει τα όρια της».
Ασφαλώς, αυτό ισχύει. Η υπομονή από μόνη της δεν φτάνει για να βελτιωθεί τίποτα. «Συν Αθηνά και χείρα κίνει», έλεγαν οι αρχαίοι. Προφανώς δεν κάθομαι και περιμένω ότι με έναν μαγικό τρόπο θα γίνουν όλα όπως τα θέλω. Δίνω τον χρόνο και παράλληλα ενεργώ. Η υπομονή προσφέρει το υπέδαφος, το περιβάλλον που χρειάζεται για να βλαστίσει ο καρπός της προσπάθειας.
Και όταν η προσπάθεια βλαστίσει, τότε θα μπορώ να απολαύσω περισσότερο τον καρπό της επειδή θα έχω δουλέψει αλλά και θα έχω περιμένει γι’ αυτό. «Η υπομονή είναι πικρή αλλά ο καρπός της είναι γλυκός», όπως έλεγε και ο φιλόσοφος Ζαν-Ζακ Ρουσσώ.