Dr. Δημήτρης Τσουκαλάς, MD
Πρόεδρος του European Institute of Nutritional Medicine
Η ΑΣΘΕΝΕΙΑ:
Αυτοάνοσα νοσήματα: Τα αυτοάνοσα νοσήματα είναι χρόνιες -με διάρκεια πάνω από 3 μήνες- δυσλειτουργικές καταστάσεις του ανθρώπινου οργανισμού. Προκύπτουν όταν το ανοσοποιητικό μας σύστημα δεν αναγνωρίζει τα δικά του κύτταρα και όργανα και τα “βλέπει” ως ξένα, με αποτέλεσμα να τους επιτίθεται και να τα καταστρέφει. Υπάρχουν καταγεγραμμένα πάνω 80 διαφορετικά αυτοάνοσα νοσήματα, μερικά εκ των οποίων είναι η σκλήρυνση κατά πλάκας, η ρευματοειδής αρθρίτιδα, η νόσος του Chron, ο ερυθηματώδης λύκος, ο αυτοάνοσος διαβήτης, η κοιλιοκάκη, η ψωρίαση και η αυτοάνοση ηπατίτιδα.
Στο σύνολο τους οι ασθενείς που νοσούν από κάποιο αυτοάνοσο νόσημα είναι πολύ περισσότεροι από όσους νοσούν από καρδιά ή καρκίνο. Σύμφωνα με τον Αμερικάνικο Οργανισμό Αυτοάνοσων Ασθενειών (AARDA), 50 εκατομμύρια άτομα στις ΗΠΑ πάσχουν από αυτοάνοσα, 22 εκατομμύρια από καρδιολογικά νοσήματα και 9 εκατομμύρια από καρκίνο. Οι αριθμοί είναι αντίστοιχοι και για τον Ευρωπαϊκό πληθυσμό.
Οι περισσότερες ιατρικές μελέτες επιβεβαιώνουν ότι τα αυτοάνοσα νοσήματα προκαλούνται τόσο από κληρονομική προδιάθεση όσο και από παράγοντες που επηρεάζουν τη λειτουργία του οργανισμού από τη γέννηση και μετά, όπως η διατροφή, ο τρόπος ζωής, η άσκηση που έκανε ή δεν έκανε ένα άτομο, το ψυχογενές στρες που βίωσε ή βιώνει, τους τοξικούς παράγοντες που έχει εκτεθεί, την επιρροή του περιβάλλοντος που ζει, τις ελλείψεις σε συστατικά απαραίτητα για τη λειτουργία και την ανάπτυξη του οργανισμού του, την επίδραση των φαρμάκων που έχει λάβει και την επίδραση ιών ή άλλων μικροοργανισμών.
Αναφορικά με το σημείο της κληρονομικής προδιάθεσης γνωρίζουμε πλέον ότι το DNA ενός οργανισμού δεν είναι στατικό, αλλά προσαρμόζεται στο περιβάλλον και στις συνθήκες που ζει και αναπτύσσεται ένας οργανισμός. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι τα γονίδια εμπλέκονται στο 20% περίπου των αιτιών των κοινών ασθενειών, ενώ οι παράγοντες που επηρεάζουν τη λειτουργία του οργανισμού από τη γέννηση και μετά, εμπλέκονται κατά 80%. Αυτή η γνώση μας δίνει μια νέα, πρωτοποριακή προοπτική στους τρόπους αντιμετώπισης των αυτοάνοσων νοσημάτων, μέσω της Μεταβολικής Επιστήμης.
Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ
Μεταβολομική: Η Μεταβολομική Επιστήμη είναι ένας καινοτόμος κλάδος της ιατρικής που ασχολείται με τη βαθύτερη κατανόηση και θεραπεία των αιτιών πίσω από τις αυτοάνοσες ασθένειες και μας επιτρέπει να αναπτύξουμε νέες πιο αποτελεσματικές προσεγγίσεις και θεραπείες για τα αυτοάνοσα νοσήματα.
Η Μεταβολομική λαμβάνει τις πληροφορίες που χρειάζεται για να διαγνώσει και να προτείνει την καταλληλότερη θεραπεία ανά περίπτωση αυτοάνοσου νοσήματος, από τα μικρά μόρια που λαμβάνουν μέρος στις χημικές αντιδράσεις μέσα στον ανθρώπινο οργανισμό. Αυτά τα μικρά μόρια, που ονομάζονται μεταβολίτες, ακολουθούν συγκεκριμένες διαδρομές στον οργανισμό μας (τα μεταβολικά μονοπάτια) και μας δίνουν πληροφορίες για το πώς επηρεάζεται η λειτουργία των γονιδίων, για τους μηχανισμούς των ασθενειών και για την επίδραση που έχουν διαφορετικοί τρόποι ζωής, διατροφικοί παράγοντες, ελλείψεις σε βιταμίνες και άλλα συστατικά αλλά και το περιβάλλον σε διαφορετικά άτομα.
Τα πιο κοινά μεταβολικά μονοπάτια που εμπλέκονται είναι:
- Ο μεταβολισμός των λιπιδίων
- Ο μεταβολισμός της γλυκόζης
- Ο μεταβολισμός των αμινοξέων
- Η ανοσολογική απάντηση του οργανισμού
- Οι αντιφλεγμονώδεις μηχανισμοί
- Η οξειδωτική βλάβη
Όπως καταλαβαίνετε, ο ανθρώπινος οργανισμός είναι ένα πολύπλοκο βιολογικό σύστημα και πρέπει να το διαχειριστούμε συνολικά ώστε να δώσουμε αποτελεσματικές απαντήσεις και λύσεις.
Η Μεταβολομική χρησιμοποιείται σήμερα ευρέως:
- στη διάγνωση ασθενειών
- στον εντοπισμό των μεταβολικών αιτιών των ασθενειών
- στον εντοπισμό αποτελεσματικών θεραπειών που αφορούν τη διατροφή, τον τρόπο ζωής, τις ελλείψεις του οργανισμού και τη φαρμακευτική έρευνα και θεραπεία.
Η ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Συνδυαστικές θεραπείες, το επόμενο βήμα: Μέσα στα τελευταία 50 χρόνια οι αλλαγές που επιφέραμε στο οικοσύστημα του πλανήτη, η μείωση της θρεπτικής αξίας των τροφών έως και 20 φορές και η επιβάρυνση της τροφικής αλυσίδας με τοξικά στοιχεία, οδήγησαν στην ουσιαστική αλλαγή της ισορροπίας του ανθρώπινου οργανισμού ως βιολογικό σύστημα. Το αποτέλεσμα ήταν ότι, ενώ οι μηχανισμοί επούλωσης επαρκούν ώστε να διορθώσουν βλάβες μικρής διάρκειας (πνευμονία, γρίπη, διάστρεμμα κ.λπ.), αυτό δεν αρκεί στα χρόνια προβλήματα υγείας.
Πλέον δεν αρκεί να ελέγχουμε έναν οργανισμό απλά για συμπτώματα ασθενειών, αλλά να στοχεύουμε στην επαναφορά του οργανισμού στη φυσιολογική του ισορροπία με συνδυαστικές θεραπείες. Δηλαδή, να υλοποιούμε μια συνολική μεταβολική προσέγγιση όπου παράλληλα με την ενδεικνυόμενη φαρμακευτική αγωγή σε έναν ασθενή θα πρέπει να διορθώνουμε και τις μεταβολικές διαταραχές που αρχικά προκάλεσαν τη νόσο. Η συνολική μεταβολική προσέγγιση έχει δείξει εντυπωσιακά αποτελέσματα σε χρόνια νοσήματα, όπως για παράδειγμα στη νόσο Alzheimer.
Η ΜΕΘΟΔΟΣ
Μεταβολομική και Εξατομικευμένη Ιατρική: Όπως είπαμε παραπάνω, οι παράγοντες που εμπλέκονται στην ανάπτυξη κάθε ασθένειας είναι πολυάριθμοι και μπορούν να διαφέρουν από άτομο σε άτομο. Κάθε ασθενής έχει διαφορετικά γονίδια, έχει ζήσει σε διαφορετικό περιβάλλον, είναι μια μοναδική προσωπικότητα που αντιμετωπίζει διαφορετικά κάθε κατάσταση, αντιδρά διαφορετικά στις φαρμακευτικές αγωγές και έχει συσσωρεύσει διαφορετικές ελλείψεις και τοξικό φορτίο κατά τη διάρκεια της ζωής του. Η θεραπεία κάθε ασθενή πρέπει να λαμβάνει υπόψη όλους αυτούς τους διαφορετικούς παράγοντες και να είναι εξατομικευμένη.
Η έμφαση της ιατρικής σήμερα βρίσκεται στην εξατομίκευση της αντιμετώπισης για κάθε ασθενή και η Μεταβολομική είναι το πιο σημαντικό εργαλείο στην εφαρμογή της εξατομικευμένης ιατρικής.
Η διενέργεια Μεταβολομικών Αναλύσεων επιτρέπει στο γιατρό να διαμορφώσει εξατομικευμένη αγωγή με στόχο τη:
- βέλτιστη διαχείριση των συμπτωμάτων
- επαναφορά του οργανισμού στη φυσιολογική του κατάσταση
- βελτιστοποίηση των αποτελεσμάτων και ελαχιστοποίηση των παρενεργειών της φαρμακευτικής αγωγής
Μέσα από την κλινική μας εμπειρία από την εφαρμογή της μεταβολομικής σε χιλιάδες ασθενείς την τελευταία δεκαετία, τόσο στα αυτοάνοσα νοσήματα όσο και στην πρόληψη, έχουμε δει ότι η εξατομικευμένη ιατρική μπορεί να προσφέρει σημαντικά οφέλη σε κάθε ασθενή επιπλέον των μεμονωμένων συμπτωματικών θεραπειών.
Στην Υγειά Σας!
Βιβλιογραφία
- Application of metabolomics in autoimmune diseases: Insight into biomarkers and pathology. J. Kang et al. / Journal of Neuroimmunology 279 (2015) 25–32
- Epigenetic Influences and Disease. Nature Education. Simmons, D. (2008) Epigenetic influence and disease. Nature Education 1(1):6
- The Effect of Infections on Susceptibility to Autoimmune and Allergic Diseases Jean-François Bach, M.D., D.Sc. N Engl J Med 2002; 347:911-920 September 19, 2002
- Reversal of cognitive decline: A novel therapeutic program Dale E. Bredesen. AGING, September 2014, Vol. 6 No.9
- Plasma metabolomic profiles enhance precision medicine for volunteers of normal health. Lining Guo , Thomas Caskey et. al. PNAS E4901–E4910, doi: 10.1073/pnas.1508425112
- The Epigenetic Basis of Common Human Disease. Andrew P. Feinberg, MD, MPH. Trans Am Clin Climatol Assoc. 2013; 124: 84–93. PMCID: PMC3715917
- The treatment strategies of autoimmune disease may need a different approach from conventional protocol: A review. S. Chandrashekara Indian J Pharmacol. 2012 Nov-Dec; 44(6): 665–671. doi: 10.4103/0253-7613.103235 PMCID: PMC3523489
- Metabolomics in rheumatic diseases: desperately seeking biomarkers. Monica Guma, Stefano Tiziani & Gary S. Firestein. Nature Reviews Rheumatology 12, 269–281 (2016) doi:10.1038/nrrheum.2016.1
- Potentially modifiable classic risk factors and their impact on incident myocardial infarction: results from the EPIC-Potsdam study. Heidemann C1, Hoffmann K, Klipstein-Grobusch K, Weikert C, Pischon T, Hense HW, Boeing H. Eur J Cardiovasc Prev Rehabil. 2007 Feb;14(1):65-71.