Σοφία Ανδρεοπούλου
Ψυχολόγος – Παιδοψυχολόγος
Η νέα σχολική χρονιά έχει ήδη αρχίσει και χωρίς αμφιβολία φέρνει μαζί της μπόλικα άγχη. Για όλους μας ο Σεπτέμβριος σηματοδοτεί μια νέα αρχή και απαιτεί μια δύσκολη προσαρμογή μετά τις διακοπές. Αλλά για τις οικογένειες που έχουν παιδιά, η αλλαγή αυτή είναι συχνά ακόμα πιο δύσκολη. Ειδικά μάλιστα όλες τις «πρώτες φορές»: την πρώτη φορά που το παιδί πηγαίνει παιδικό σταθμό ή προνήπιο, και κάθε φορά που αλλάζει εκπαιδευτική βαθμίδα, ειδικά μάλιστα στην πρώτη δημοτικού, στην πρώτη γυμνασίου, αλλά και όταν πια έχει τελειώσει το σχολείο και αρχίζει κάποιες σπουδές ή μια δουλειά.
Όλες αυτές οι μεταβάσεις προξενούν πολλά άγχη τόσο στους γονείς όσο και στα παιδιά καθώς όλοι έχουν να αντιμετωπίσουν το «άγνωστο»: μια νέα πραγματικότητα με νέες απαιτήσεις και δυσκολίες. Παράλληλα, μια τέτοια μετάβαση απαιτεί να σχηματίσει το άτομο (γονιός και παιδί) μια νέα αντίληψη για τον εαυτό του. Το παιδί της πρώτης δημοτικού καλείται να νιώσει ότι δεν είναι πια το μικρούλη προστατευμένο παιδάκι του νηπιαγωγείο και ότι πλέον πρέπει να βλέπει τον εαυτό του ως ένα μεγαλύτερο παιδί,με υποχρεώσεις και δυσκολίες που πρέπει να διαχειριστεί μόνο του. Ο/η έφηβος της πρώτης γυμνασίου καλείται να δει τον εαυτό του ως έφηβο, με περισσότερες υποχρεώσεις αλλά και περισσότερες ελευθερίες. Ο νέος ή η νέα των 18 χρονών καλούνται να δουν πλέον τον εαυτό τους ως ενήλικο, που μπορεί να πατήσει στα πόδια του και να διαχειριστεί όλη την πολυπλοκότητα της ζωής.
Την ίδια στιγμή, και οι γονείς καλούνται να δουν διαφορετικά τόσο το παιδί τους (που μεγαλώνει και αλλάζει) όσο και τον εαυτό τους και ταυτόχρονα να λειτουργήσουν διαφορετικά ως γονείς. Κάθε μια από τις μεταβάσεις αυτές, απαιτούν από τους γονείς να αναγνωρίσουν ότι το παιδί τους περνάει σε ένα άλλο στάδιο της ζωής του και χρειάζεται διαφορετική αντιμετώπιση. Αλλιώς θα πρέπει να φερθεί ο γονιός σε ένα παιδί 6 χρονών, και πολύ διαφορετικά σε έναν έφηβο 12 χρονών ή σε έναν νέο ενήλικο 18 χρονών.
Και αυτό ακριβώς είναι το μεγάλο πρόβλημα: οι περισσότεροι γονείς αργούν πολύ να το συνειδητοποιήσουν αυτό. Τους παίρνει πολύ καιρό να αποδεχτούν ότι το παιδάκι τους,έγινε παιδί μετά έφηβος, μετά ενήλικος – και έτσι φέρονται για πολύ καιρό (ή μόνιμα) λάθος, φέρονται όπως είχαν συνηθίσει να φέρονται τα προηγούμενα χρόνια. Και όταν οι γονείς φέρονται λάθος, κρατάνε πίσω και μπλοκάρουν το παιδί τους συχνά με ολέθρια αποτελέσματα.
Είναι λοιπόν σπουδαίο για εμάς τους γονείς, αν θέλουμε να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να αναπτυχθούν σωστά, να προσαρμοζόμαστε εγκαίρως και να βοηθάμε το παιδί μας να προσαρμόζεται στις μεταβάσεις αυτές. Τι μπορούμε να κάνουμε;
✤ Να διαχειριζόμαστε μέσα μας (χωρίς να τα πετάμε πάνω στα παιδιά μας) τα όποια αρνητικά ή δύσκολα συναισθήματα μπορεί να έχουμε σε σχέση με το γεγονός ότι το παιδί μας μεγαλώνει και περνάει σε άλλο στάδιο της ζωής του. Είναι πολύ φυσικό να νιώθουμε έτσι, αλλά αυτό δεν είναι ένα βάρος που πρέπει να σηκώσει το παιδί μας. Είναι κάτι που μπορούμε να μοιραστούμε με φίλους, τον/την σύντροφό μας, τον/την θεραπευτή/τρια μας – αλλά οφείλουμε να αποδεχτούμε ότι το παιδί μας περνάει σε άλλη φάση της ζωής του και να το τακτοποιήσουμε κάπως μέσα μας. Το παιδί μας μεγαλώνει και όσο κι αν μας λείπει το μικρότερο παιδάκι μας, είναι πολύ ωραίο ότι προχωρεί και θα ήταν πολύ βοηθητικό να καμαρώνουμε γι’ αυτό.
✤ Να αναγνωρίζουμε εγκαίρως ότι πλησιάζει μια μετάβαση σε άλλο στάδιο του παιδιού μας, και να προετοιμαζόμαστε για την μετάβαση αυτή τόσο πρακτικά όσο και συναισθηματικά. Για παράδειγμα, να έχουμε σκεφτεί από πριν πώς θα φτιάξουμε το πρόγραμμα μας για να μπορούμε να είμαστε με το παιδί κάποιο απόγευμα στο δημοτικό, ή πού θα βρούμε λεφτά για ιδιαίτερα στο γυμνάσιο, ή πώς θα γεμίσουμε τον άδειο χρόνο μας όταν τελειώσει το σχολείο.
✤ Να προετοιμάζουμε το παιδί μας για την μετάβαση αυτή, εξηγώντας από λίγο νωρίτερα πώς θα είναι τα πράγματα και ότι θα είμαστε κοντά του για να το στηρίξουμε και θα τα καταφέρει. Να εξηγούμε στο παιδί τι θα αντιμετωπίσει στη συνέχεια και πώς θα προχωρήσει – αλλά πάντα με θετικό τρόπο.
✤ Να στηρίζουμε το παιδί μας να διαχειριστεί τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει με ψυχραιμία και θετική στάση. Αυτό σημαίνει πως το παιδί μας (σε όποια ηλικία κι αν είναι) πρέπει να ξέρει ότι μπορεί να μας μιλήσει για μια δυσκολία του ή ένα δυσάρεστο συναίσθημα του και δεν θα καταρρεύσουμε, δεν θα το κατηγορήσουμε, δεν θα το καπελώσουμε. Αντ’ αυτών, θα το ακούσουμε με προσοχή, θα προσπαθήσουμε να το καταλάβουμε, και θα προσπαθήσουμε να βρούμε λύση μαζί του.
✤ Να θυμίζουμε στον εαυτό μας και στο παιδί μας ότι η δύσκολη αυτή φάση της μετάβασης και της προσαρμογής θα περάσει – και αν τη διαχειριστούμε λειτουργικά, τότε το μέλλον θα είναι πολύ καλύτερο για όλους μας!