Βιταμίνη Α: προστασία & ανάπλαση του δέρματος

Η βιταμίνη Α αποτελεί τη σημαντικότερη βιταμίνη του δέρματος και κατέχει θεμελιώδη ρόλο στον έλεγχο των βασικών λειτουργιών του. Έχει τεράστια σημασία στον έλεγχο των λειτουργιών του  DNA στον πυρήνα των κυττάρων και των μιτοχονδρίων.

Πώς λειτουργεί  η βιταμίνη Α

Κατά το 1930 έγινε αποδεκτό, ότι το δέρμα που είναι εκτεθειμένο στον ήλιο, γερνά πιο γρήγορα από το δέρμα που προστατεύεται. Το 1935 ανακαλύφθηκε, ότι η ανεπάρκεια βιταμίνης Α στο δέρμα συμβαίνει στις περιοχές εκείνες του δέρματος που εκτίθενται στον ήλιο. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η βιταμίνη Α είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη στο φως του ήλιου και ειδικά στην ακτινοβολία UVA, που την καταστρέφει ακόμα και αν στο δέρμα έχει εφαρμοστεί αντιηλιακό προϊόν με δείκτη προστασίας 30, 40, 60 ή και υψηλότερο λόγω του σχηματισμού ελευθέρων ριζών.

Κατά το 1955 ανακαλύφθηκε, ότι η εφαρμογή βιταμίνης Α με τη μορφή παλμιτικού εστέρα του ρετινοϊκού οξέος (retinyl palmitate) σε γηρασμένο δέρμα, ανανεώνει το δέρμα. Η χρονική περίοδος που διήρκησε το συγκεκριμένο τεστ ήταν έξι εβδομάδες.

Επίσης, ο Sigmund Berg έδειξε, ότι άτομα που έπαθαν σοβαρά ηλιακά εγκαύματα, μπόρεσαν να βελτιώσουν σημαντικά το πρόβλημα λαμβάνοντας από το στόμα υψηλές δόσεις βιταμίνης A.

Έρευνες που πραγματοποιήθηκαν από την ερευνητική ομάδα του Τμήματος Δερματολογίας του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου της Γενεύης (2003, J. Invest. Dermatol. 121(5): 1163-7) έδειξαν ότι η βιταμίνη Α με τη μορφή παλμιτικού εστέρα του ρετινοϊκού οξέος έχει, εκτός των άλλων, και φωτοπροστατευτικές ιδιότητες, αντίστοιχες με εκείνες του αντιηλιακού με δείκτη προστασίας SPF20. Προστατεύει καθημερινά το DNA στα κύτταρα του δέρματος από την καταστροφή που προκαλούν οι ελεύθερες ρίζες, αλλά συγχρόνως καταστρέφεται από την ακτινοβολία UVA.

Σήμερα, έχει πλέον αναγνωριστεί ότι μπορεί να γίνει ανάπλαση του δέρματος και με τοπική εφαρμογή βιταμίνης Α. Έρευνες που πραγματοποιήθηκαν στα Πανεπιστήμια του Στάνφορντ στην Καλιφόρνια και του Μίσιγκαν (Arch Dermatol. 2007), έδειξαν ότι η τοπική εφαρμογή βιταμίνης Α ακόμα και σε ήδη γηρασμένο δέρμα, προκαλεί την αύξηση της παραγωγής γλυκοζαμινογλυκάνων και προκολλαγόνου που αποτελούν βασικά δομικά συστατικά του δέρματος, ελαττώνοντας φανερά τις ρυτίδες και την τραχύτητα και ενισχύοντας τις διαδικασίες ανάπλασης του δέρματος.

Μορφές & χρήσεις βιταμίνης Α

Οι διάφορες μορφές της βιταμίνης Α ταξινομούνται στην οικογένεια των ρετινοειδών (retinoids) και είναι σκόπιμο να ξεκαθαριστεί ποια είναι η πιο κατάλληλη για το δέρμα:

1. Ο παλμιτικός εστέρας του ρετινοϊκού οξέος (retinyl palmitate) είναι η πιο συνηθισμένη μορφή βιταμίνης Α. Είναι η μορφή που βρίσκεται στο συκώτι και αποτελεί το 80% της βιταμίνης Α που υπάρχει στο δέρμα.
2. Η Ρετινάλη (Retinal ή retinyl aldehide) είναι η μορφή, η οποία είναι απολύτως απαραίτητη για την ομαλή λειτουργία της όρασης. Η ανεπάρκεια αυτής οδηγεί αρχικά σε μερική τύφλωση.
3. Η Ρετινόλη (Retinol) είναι η μορφή αλκοόλης της βιταμίνης Α που χρησιμοποιείται κυρίως για τη μεταφορά της βιταμίνης από το συκώτι στους ιστούς. Δεσμεύεται από συγκεκριμένες πρωτεΐνες στην κυκλοφορία του αίματος και μεταφέρεται στα διάφορα όργανα και ειδικά το δέρμα. Είναι επίσης σημαντικό, ότι η βιταμίνη Α είναι απαραίτητη για τη δημιουργία υγιών αιμοκυττάρων στο μυελό των οστών.
4. Το Ρετινοϊκό οξύ (Retinoic acid) είναι η μορφή οξέος της βιταμίνης Α. Είναι ιδιαίτερα δημοφιλής, αν και έχει κακή φήμη. Είναι η μορφή που ερεθίζει περισσότερο το δέρμα και συνήθως διατίθεται μόνο με συνταγή γιατρού. Είναι γνωστή και ως Τρετινοΐνη (tretinoin).

Η φυτική μορφή της βιταμίνης Α είναι η β-καροτίνη που ανήκει στην οικογένεια των καροτενοειδών. Υπό κανονικές συνθήκες, η β-καροτίνη αποθηκεύεται με αυτή τη μορφή στο δέρμα και συνήθως σε υψηλά επίπεδα. Λόγω της ιδιότητάς της να χωρίζεται σε δύο μόρια ρετινάλης, δεν παρατηρείται έλλειψη βιταμίνης Α σε χορτοφάγους.

Οι περισσότερο συνηθισμένοι εστέρες της βιταμίνης Α είναι ο παλμιτικός εστέρας (retinyl palmitate) και ο οξεϊκός εστέρας (retinyl acetate) του ρετινοϊκού οξέος. Η βιταμίνη A αποθηκεύεται κατά 80% στο δέρμα με τη μορφή του παλμιτικού εστέρα του ρετινοϊκού οξέος. Οι εστέρες της βιταμίνης Α ερεθίζουν λιγότερο και είναι περισσότερο κατάλληλοι για το δέρμα, ενώ παράλληλα προσφέρουν τα ίδια αποτελέσματα με τις πιο ισχυρές μορφές της.

Αυτό συμβαίνει γιατί στο δέρμα υπάρχουν ένζυμα που μετατρέπουν τον παλμιτικό και οξεϊκό εστέρα του ρετινοϊκού οξέος σε ρετινόλη, τη ρετινόλη σε ρετινάλη (retinyl aldehide) και κατόπιν σε ρετινοϊκό οξύ. Το ρετινοϊκό οξύ προκαλεί τις διαφοροποιήσεις στο DNA (αναπαραγωγή κυττάρων) και τις κυτταρικές δομές. Παρόλα αυτά, μόνο μία πολύ μικρή ποσότητα ρετινοϊκού οξέος συνήθως υπάρχει στο δέρμα. Επιπλέον, φαίνεται ότι η φυσική ικανότητα του δέρματος να αποθηκεύει τη βιταμίνη Α σε μορφή παλμιτικού εστέρα του ρετινοϊκού οξέος, καθορίζει το επίπεδο του ρετινοϊκού οξέος που βρίσκεται στα κύτταρα. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, μπορούμε να αυξήσουμε την ποσότητα του ρετινοϊκού οξέος στα κύτταρα, αυξάνοντας με τοπική εφαρμογή την ποσότητα του παλμιτικού εστέρα του ρετινοϊκού οξέος και των άλλων εστέρων στο δέρμα.

Ανεπάρκεια βιταμίνης Α στο δέρμα σημαίνει ότι το δέρμα δεν έχει τη σημαντικότερη βιταμίνη που χρειάζεται. Η έλλειψή της είναι ιδιαίτερα συνηθισμένη στον κόσμο σήμερα, αφενός μεν λόγω της φτωχής σε θρεπτικά συστατικά διατροφής και αφετέρου δε, λόγω της καταστροφής της από τις ελεύθερες ρίζες, που προκαλούν η ατμοσφαιρική ρύπανση, το κάπνισμα και κυρίως η έκθεση του δέρματος στην ηλιακή ακτινοβολία.

Επειδή δεν μπορούμε να εμποδίσουμε την καθημερινή καταστροφή της βιταμίνης Α, είναι σημαντικό να την αντικαθιστούμε τοπικά κάθε μέρα, πρωί και βράδυ, για να αποφύγουμε τα σημάδια της φωτογήρανσης, τα οποία είναι ουσιαστικά ενδείξεις ανεπάρκειας βιταμίνης Α στο δέρμα. Θα πρέπει να χρησιμοποιείται οπωσδήποτε σε συνδυασμό με τις βασικές αντιοξειδωτικές βιταμίνες C, E και β-καροτίνη και ένα αξιόπιστο αντηλιακό προϊόν (SPF 15-20), για την αποτελεσματική της προστασία από την υπεριώδη ακτινοβολία UVA, UVB και τις ελεύθερες ρίζες.

Dr. Des Fernandes, Επανορθωτικός Πλαστικός Χειρουργός, M.B., B.Ch., F.R.C.S.(Edin.),
Ιδρυτής και Επιστημονικός Διευθυντής της Environ® Skin Care.
Μετάφραση – Επιμέλεια: Κατερίνα Μιχαήλ