Για μια ακόμα φορά, εμείς οι Έλληνες πολίτες και καταναλωτές, γινόμαστε στο «ίδιο έργο θεατές» και βέβαια χωρίς χειροκρότημα.
Αναφέρομαι, αν δεν το καταλάβατε ήδη, στις τελευταίες αγροτικές κινητοποιήσεις, με την συνηθισμένη εδώ και δεκαετίες εικόνα των τρακτέρ, τα μπλόκα σε περιφερειακούς δρόμους αλλά και κεντρικές αρτηρίες και πλατείες πόλεων, το ξεφόρτωμα αγροτικών προϊόντων μπροστά στις εισόδους διοικητικών κτιρίων και περιφερειών, τις οργισμένες δηλώσεις εκπροσώπων των συνδικάτων για τα προβλήματα των αγροτών και την αδιαφορία του κράτους, για απαίτηση λύσεων εδώ και τώρα από την εκάστοτε κυβέρνηση σε δίκαια ή «δίκαια», αιτήματα τους και άλλα πολλά.
Η κυβέρνηση, ή αν θέλετε η εκάστοτε κυβέρνηση, από το κίνημα του Κιλελέρ το 1910 μέχρι σήμερα, ισχυρίζεται ότι έχει εξαντλήσει την υποστήριξη της προς τους αγρότες, παρ΄όλα αυτά σε κάθε κινητοποίηση δίνει κάτω από την πίεση, το «κατιτίς», επέρχεται έτσι προσωρινή εκεχειρία, για ένα χρόνο το πολύ, και άντε πάλι από την αρχή.
Όλα αυτά θα μπορούσαν, μετά τόσες επαναλήψεις, να εκληφθούν από τον ελληνικό λαό σαν ένα επαναλαμβανόμενο, για κάποιους «φυσικούς λόγους» φαινόμενο, όπως ο ερχομός της άνοιξης, η πληρωμή του φόρου εισοδήματος σε οκτώ δόσεις, η συνεχής αύξηση των τιμών σε όλα τα αγαθά και τις υπηρεσίες κλπ., κλπ.
Δυστυχώς δεν είναι τόσο απλό αυτό το φαινόμενο. Ο αγροτοδιατροφικός τομέας είναι για την Ελλάδα, αλλά και παγκοσμίως, πολύ πιο σύνθετος παράγοντας για την ευημερία αλλά και την υγεία των πολιτών.
Είναι η βάση της ίδιας της επιβίωσης μας, αλλά και της ευημερίας ενός λαού, γεγονός που αναγνωρίστηκε και από όλους τους κλασικούς πατέρες της οικονομικής θεωρίας.
Χώρα που δεν έχει εύρωστο πρωτογενή τομέα, δεν θεωρείται χώρα με στέρεα οικονομική βάση και ανάπτυξη, πίστευαν όλοι σχεδόν οι οικονομολόγοι από τον18ο αιώνα και όχι άδικα.
Η χώρα μας, από την αρχαιότητα, στήριζε την ανάπτυξη της στο εμπόριο αγροτικών προϊόντων, και στην νεότερη ιστορία της, ήταν αυτός ο τομέας που αμέσως μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, συνεισέφερε σχεδόν πάνω από το 30% του τότε Ελληνικού Ακαθάριστου Προϊόντος. Έκτοτε όμως, άρχισε και η συνεχής κατρακύλα, με αποτέλεσμα μέσα σε λίγες δεκαετίες, σχεδόν πέντε, ο πρωτογενής τομέας, σήμερα, αποτελεί μόλις το 4-5% του ελληνικού Α.Ε.Π.
Οι αιτίες; πολλές. Η βασικότερη όμως, χωρίς αμφιβολία, η έλλειψη στρατηγικής από την πλευρά των κυβερνήσεων. Συνέβαλαν στην ερημοποίηση της επαρχίας, στο φαινόμενο της αστυφιλίας, στην εγκατάλειψη των αγροτών στις νέες συνθήκες των αγορών στα αγροτικά και κτηνοτροφικά προϊόντα, στην αδιαφορία μπροστά στα επερχόμενα καταστροφικά προβλήματα της κλιματικής αλλαγής και της υπογεννητικότητας. Σαν αποτέλεσμα, που αγγίζει καθοριστικά την καθημερινότητα και του τελευταίου Έλληνα πολίτη, ακόμα και όταν ο ίδιος δεν το αντιλαμβάνεται, τουλάχιστον στο πραγματικό της μέγεθος, είναι η αδυναμία της ελληνικής συνολικής παραγωγής, να καλύψει την εγχώρια ζήτηση. Οι εισαγωγές προϊόντων του τομέα αυξάνονται συνεχώς και πιέζουν όχι μόνο το συνεχώς αυξανόμενο εμπορικό έλλειμμα της χώρας αλλά και ενδεχομένως και την υγεία του ελληνικού λαού, αφού συχνά τα εισαγόμενα τρόφιμα, επεξεργασμένα ή μη, είναι αμφιβόλου ποιότητας και τουλάχιστον κατώτερα των προϊόντων που παράγει η ελληνική γη. Το τεράστιο εμπορικό έλλειμμα που έφτασε εφέτος, συνολικά βέβαια, τα 35 δισεκατομμύρια ευρώ και συνεχίζει ακατάπαυστα την ανηφόρα, αναγκάζει το κράτος να δανείζεται ακριβά και κατά ακολουθία και οι πολίτες και οι επιχειρήσεις να δανείζονται με τα υψηλότερα σχεδόν επιτόκια στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με ότι αυτό συνεπάγεται. Συνακόλουθα, συνεχίζεται η ερήμωση της ελληνικής επαρχίας, η εγκατάλειψη της καλλιεργήσιμης γης και της κτηνοτροφίας, και η μείωση της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών προϊόντων τόσο στην ελληνική αγορά όσο και στο διεθνή στίβο. Προσθέστε, όπως προαναφέραμε, τα διαρκώς επιδεινούμενα προβλήματα της κλιματικής αλλαγής και της έλλειψης ανθρώπινου δυναμικού, λόγω του δημογραφικού, και έχετε μπροστά σας την ολοκληρωμένη εικόνα του προβλήματος όχι μόνο αυστηρά στον πρωτογενή τομέα, αλλά όπως εξηγήσαμε παραπάνω, σε ολόκληρη την ελληνική οικονομία αλλά και στην ποιότητα της καθημερινής ζωής των Ελλήνων, όπως αυτή καταγράφεται, ειδικότερα, μέσα στα ράφια των ελληνικών super markets.
Μιλήσαμε ήδη για τις ευθύνες και των νυν αλλά και των προηγούμενων κυβερνήσεων, κυρίως στην έλλειψη στρατηγικής, άγνοιας αλλά και αδιαφορίας για την σημασία του πρωτογενή τομέα για την ελληνική οικονομία και την ευημερία του ελληνικού λαού.
Ώρα να μιλήσουμε και για τα λάθη και τις αδυναμίες, αλλά και τις ευθύνες, των ίδιων των αγροτών μας. Δυστυχώς δεν είναι άμοιροι της κατάστασης τους.
Πρώτον και κύριον, δεν έχουν οι ίδιοι κατανοήσει πόσο σημαντικός οικονομικός αλλά και ζωτικός, εν γένει, παράγοντας είναι ο αγροδιατροφικός τομέας. Το αναφέρουν βέβαια και το χρησιμοποιούν σαν μοχλό πίεσης, όταν διεκδικούν προνόμια από το κράτος, αλλά κατά βάθος πιστεύουν ότι κάνουν μια δουλειά που δεν έχει «prestige», είναι οικονομικά και κοινωνικά υποτιμημένη, και βεβαίως δεν συγκρίνεται με άλλα επαγγέλματα όπως των δικηγόρων των γιατρών κλπ. Την κάνουν δε, κατά ανάγκη, γιατί την κληρονόμησαν ή δεν κατάφεραν να σπουδάσουν κάτι άλλο. Και εγώ να συμφωνήσω καταρχήν μαζί τους. Και να ρωτήσω ακολούθως όμως: ποιος φταίει για αυτήν την εικόνα; πέρα από το κράτος; Έχετε διαβάσει ότι σύμφωνα με έρευνες στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οι Έλληνες αγρότες είναι οι πλέον αμόρφωτοι και ανενημέρωτοι; χρειάζεται να σπουδάσετε σε πανεπιστήμια για να ενημερώνεστε για τις εξελίξεις στον κλάδο σας; όχι βέβαια. Μεράκι, αγάπη και όρεξη για πρόοδο χρειάζεται. Όσοι αγρότες μας είχαν και έχουν αυτά τα χαρακτηριστικά, όχι μόνο πέτυχαν αλλά και αποτελούν σήμερα την αιχμή της σύγχρονης εξέλιξης στον τομέα της αγροδιατροφής και της κτηνοτροφίας.
Ναι, θα συμφωνήσω ακόμα μαζί σας, ότι ο πρωτογενής τομέας είναι ιδιαίτερα ευαίσθητος σε απροβλέπτους παράγοντες αλλά και εσείς θα πρέπει να παραδεχθείτε ότι η εξέλιξη της τεχνολογίας έχει βοηθήσει απίστευτα το έργο σας, τόσο στην αντιμετώπιση των καιρικών φαινομένων, όσο και στις βέλτιστες συνθήκες σποράς και αποκομιδής των προϊόντων σας.
Ακόμα και έξυπνα τρακτέρ υπάρχουν σήμερα, με ελληνική μάλιστα καινοτομία, που σκανάροντας το έδαφος, ρυθμίζουν την απαιτούμενη ποσότητα και ποιότητα λιπασμάτων που απαιτούνται για την δική σας παραγωγή. Για να εφαρμοστούν όμως αυτά απαιτούνται δραστικές αποφάσεις όπως:
α)Συνεργασία μεταξύ 2 ή ακόμα καλύτερα περισσότερων μικροκαλλιεργητών ώστε να αυξηθεί η καλλιεργούμενη γη και να επιτευχθούν οικονομίες κλίμακας ώστε να αυξηθεί η παραγωγικότητα. Αυτό όμως προσκρούει στο πρώτο κακό της μοίρας μας, εν γένει των Ελλήνων, που αδυνατούμε να προχωρήσουμε σε συνεργασίες ακόμα και αν τα οφέλη είναι τεράστια και προφανή.
β) Τα πλάνα μας, και σε ατομικό αλλά και σε κρατικό επίπεδο, είναι πάντα σε βραχυπρόθεσμο επίπεδο, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει κανένα σχέδιο για το μέλλον, έστω και μετά από δύο χρόνια. Για παράδειγμα, ακούω όλον αυτό τον καιρό, τους αγρότες μας, να παραπονούνται ότι δεν υπάρχουν εργάτες για να μαζέψουν τους καρπούς τους, ή να καλλιεργήσουν τα χωράφια τους. Και ρωτώ, αυτό δεν μπορούσαν να το προβλέψουν 3-4 χρόνια πριν; και θα μου πείτε τι θα κάναμε; Η λύση και στον τομέα σας αλλά και σε άλλους τομείς της ελληνικής οικονομίας ήταν απλή, αλλά χρειαζόταν τόλμη και ικανότητα χάραξης μεσοπρόθεσμου σχεδίου και από την κυβέρνηση και από εσάς τους ίδιους. Τα τελευταία χρόνια πέρασαν από την Ελλάδα εκατοντάδες χιλιάδες δυστυχείς μετανάστες που εκλιπαρούσαν για άσυλο και έστω προσωρινή διαμονή και εργασία στην Ελλάδα. Οι περισσότεροι από αυτούς εξειδικευμένοι επαγγελματίες και οικογενειάρχες με παιδιά. Οι πλειονότητα για παράδειγμα Σύριοι ανήκουν σε αυτήν την κατηγορία. Πότε λοιπόν αντιπροσωπείες σας πήραν την πρωτοβουλία να ζητήσουν από την κυβέρνηση «υιοθέτηση» τέτοιων ανθρώπων που θα κάλυπταν σε μεγάλο βαθμό τις σημερινές σας ελλείψεις; απ’ όσο ξέρω ποτέ. Έκανα πριν από 2 χρόνια αυτό το ερώτημα στο πλαίσιο ενός Συνεδρίου του economist, στον κο.Χατζηδάκη, και έλαβα με αφοπλιστική ειλικρίνεια, από μέρους του, την απάντηση «δεν ξέρω γιατί δεν το κάναμε». Εγώ όμως ξέρω. Γιατί το κράτος όπως και εσείς αγαπητοί αγρότες και όλοι εμείς οι Έλληνες, δεν βλέπουμε και δεν σχεδιάζουμε το μέλλον. Ζούμε μόνο για το σήμερα. Είναι το δεύτερο κακό της μοίρας μας. Ίσως απότοκο της τουρκοκρατίας που ζούσαμε για το σήμερα χωρίς ελπίδα για το αύριο. Ωστόσο έχουν περάσει από τότε πάνω από 200 χρόνια. Καιρός να το αποβάλουμε.
Και τέλος, πρέπει επιτέλους να μάθουμε να στηριζόμαστε κυρίως στις δικές μας δυνάμεις. Οι κινητοποιήσεις, με στόχο την πίεση της κυβέρνησης για παραχωρήσεις και επιδόματα, μόνο περιπτωσιακό και πρόσκαιρο αποτέλεσμα μπορούν να επιφέρουν. Κάθε φορά που προχωράτε σε κινητοποιήσεις, η εκάστοτε κυβέρνηση, προβαίνει σε κάποιες παραχωρήσεις με μικρό ουσιαστικά γι’αυτήν κόστος, όπως για παράδειγμα τώρα με την διευθέτηση των κόκκινων δανείων σας, εσείς φεύγετε υποτίθεται ικανοποιημένοι, μέχρι να αντιληφθείτε τον επόμενο χρόνο, ότι τίποτα δεν έχει βελτιωθεί στην ζωή σας και άντε πάλι από την αρχή.
Όσο συνεχίζετε να κάνετε τα ίδια πράγματα, τόσο θα αποκομίζετε τα ίδια αποτελέσματα. Είναι απαράβατος φυσικός νόμος. Και εδώ έγκειται το τρίτο κακό της μοίρας μας, που είναι η έλλειψη αυτοπεποίθησης και η εξάρτηση από το κράτος και τους πολιτικούς, που βέβαια αδυνατούν και αντικειμενικά και υποκειμενικά να λύσουν τα προβλήματα μιας ολόκληρης οικονομίας και κοινωνίας. Το μόνο που συχνά καταφέρνουν είναι να στηρίζουν την πολιτική τους καριέρα, με υποσχέσεις και βραχυπρόθεσμες λύσεις, και τα προβλήματα «κάτω από το χαλί», μέχρι να ξαναπροκύψουν.
Συμπεράσματα: Ο πρωτογενής τομέας χρειάζεται νέα γενιά παραγωγών με αγάπη, δεξιότητες και νέα σχέση με το κράτος και την πολιτική. Σ’ αυτό καταλήγει και η Νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που σύντομα θα γίνει νόμος και στα κράτη μέλη. Εύχομαι να πετύχει και στην Ελλάδα.
Οι αγρότες μας πρέπει να βλέπουν, στο πλαίσιο των απαιτήσεων τους από την πολιτεία, όχι το «δέντρο αλλά το δάσος». Μικροκατακτήσεις τύπου μείωση του ειδικού φόρου κατανάλωσης, χάρισμα η διευθέτηση δανείων δεν λύνουν τα σοβαρά προβλήματα του κλάδου μεσομακροπρόθεσμα. Χρειάζονται τομές, όπως σύγχρονες γνώσεις στην παραγωγή, το μάρκετινγκ, την διακίνηση των τελικών προϊόντων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, στα χρηματοοικονομικά εργαλεία, και τέλος στην αντιμετώπιση των νέων συνθηκών που ήλθαν για να μείνουν όπως είναι οι νέες κλιματολογικές συνθήκες. Καταλαβαίνω ότι δεν είναι δυνατόν ένας αγρότης να είναι γνώστης και καλός διαχειριστής όλων αυτών των απαιτητικών συνεργειών.
Η λύση είναι απλή: προσλαμβάνουμε ειδικούς επαγγελματίες και συστήνουμε ομάδες επιστημόνων που στέκονται δίπλα στους παραγωγούς, προσφέροντας τους την αναγκαία τεχνογνωσία. Αυτό κανονικά θα έπρεπε να είναι αποστολή της πολιτείας, αλλά και να το κάνει σίγουρα δεν θα έχει αποτέλεσμα, δημόσιοι υπάλληλοι γάρ. Άρα η λύση είναι συνένωση των δυνάμεων ώστε να καταστεί οικονομικά δυνατή η σύσταση τέτοιων ομάδων επιστημόνων με ευεργετικά χωρίς αμφιβολία αποτελέσματα, τόσο για τους αγρότες και κτηνοτρόφους μας, όσο και για ολόκληρη την ελληνική οικονομία και τους Έλληνες καταναλωτές. Και επειδή δεν μου αρέσουν τα λόγια και οι θεωρίες, απευθύνω σε κάθε ενδιαφερόμενο του χώρου, την διάθεση του περιοδικού ΔΥΟ και του ομίλου ΖΙΤΑ, αλλά και εμού του ιδίου προσωπικά, στο να συμβάλουμε αφιλοκερδώς σ΄αυτές τις αλλαγές και προσπάθειες για ανάταξη του κλάδου στις σύγχρονες απαιτήσεις. Θα το κάνουμε με πολύ χαρά, και να είστε σίγουροι στο ότι η δομή μας αλλά και η φιλοσοφία μας αγγίζουν όλα σχεδόν τα στοιχεία που ανέφερα παραπάνω.
Στην διάθεση σας λοιπόν και στο email : z.ka@zita-congess.gr.
Καλή δύναμη και καρποφόρα χρονιά