ΖΉΣΗΣ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣIΟΥ
Σεξολόγος, Επ. Καθηγητής Γυναικολογiας ΑΠΘ, Διευθυντής Ελληνικoύ Σεξολογικoύ Ινστιτoύτου
Email: info@sexmedic.gr
Είναι σαφές ότι η πρόοδος της ιατρικής τις τελευταίες δεκαετίες βελτίωσε ουσιαστικά την πρόγνωση στο μέγιστο ποσοστό των ασθενειών, επιτρέποντας πολύ συχνά την επανένταξη των ασθενών στο χώρο των υγιών ανθρώπων.
Η πρόοδος αυτή αφορά σαφώς και στον καρκίνο του μαστού, παρά το γεγονός ότι παραμένει το φόβητρο των γυναικών όχι μόνο λόγω του κινδύνου θανάτου, αλλά και λόγω των πολλαπλών προεκτάσεων στην ψυχολογία τους, που επηρεάζουν αρνητικά την ποιότητα ζωής τους. Γιατί εκείνο που αναμφισβήτητα πλήττεται είναι η ίδια η θηλυκότητα της γυναίκας λόγω του ακρωτηριαστικού χαρακτήρα στο κύριο όργανο έκφρασης της γυναικείας σεξουαλικότητας το στήθος, το οποίο συμβολίζει τη διττή φύση, αφενός τη γυναίκα και τη θηλυκότητα αφετέρου δε την ιδιότητα της μητρότητας.
Παράλληλα η παροδική απώλεια των μαλλιών, επίσης στοιχείου γοητείας και ερωτικής έκφρασης για το γυναικείο φύλο αποτελεί ένα από τα πλέον ευαίσθητα ζητήματα για τις γυναίκες. Τα μαλλιά λειτουργούσαν ανέκαθεν ως ένα παντοδύναμο εξωτερικό χαρακτηριστικό που μπορεί να περάσει μηνύματα για την υγεία, το στυλ, την οικονομική κατάσταση ή την κοινωνική θέση και να αποκαλύψει ή να κρύψει στοιχεία της προσωπικότητας. Δεκάδες μύθοι αναφέρονταν σε άνδρες και γυναίκες που αντλούσαν δύναμη από τα μαλλιά τους. Κι αν για κάποιο λόγο τα έχαναν, βρίσκονταν στο έλεος του αντιπάλου τους.
Οι γυναίκες με καρκίνο του μαστού καθ’ όλη τη διάρκεια, από τη διάγνωση μέχρι και μετά την ίαση, βιώνουν εσωτερικές συγκρούσεις και πλήθος αρνητικών συναισθημάτων, καθώς καλούνται να διαχειριστούν τη νέα συνθήκη της ασθένειας μέσα από ψυχοκοινωνικές δυσκολίες οι οποίες προκύπτουν τόσο σε οικογενειακό, συζυγικό, εργασιακό και κοινωνικό περιβάλλον.
Η μεγάλη χρονική διάρκεια της περιπέτειας υγείας επιβάλλει έγκαιρη και μακροχρόνια στήριξη σε επίπεδο ψυχολογικό, τουλάχιστο μέχρι το χρόνο επαναφοράς της γυναίκας στον κόσμο των υγιών ανθρώπων. Ο ρόλος του οικογενειακού και του φιλικού περιβάλλοντος είναι καθοριστικός και οφείλει να της δημιουργεί αίσθημα ασφάλειας και υποστήριξης, με προτεραιότητα τις δικές της ανάγκες κατανοώντας το στρες, τις ανασφάλειες, τους φόβους, το θυμό και τη θλίψη της.
Είναι γνωστό ότι σημαντικό ποσοστό των γυναικών με καρκίνο του μαστού αναφέρουν κακές ερωτικές επιδόσεις με τον σύντροφο. Όμως η παρουσία ερωτικού συντρόφου είναι κριτικής σημασίας για την ψυχολογία της γυναίκας, υπό την προϋπόθεση και καλής συναισθηματικής κάλυψης.
Η ελάττωση της ερωτικής επιθυμίας και η δυσκολία να μπουν οι γυναίκες στη φάση ερωτικής διέγερσης είναι αναμενόμενες, αλλά αναστρέψιμες στη συνέχεια. Η ευκολία επαναφοράς σε καλή σεξουαλική ζωή σχετίζεται άμεσα με την ποιότητα ερωτικής ζωής πριν από τον καρκίνο και από το επίπεδο εμπειρίας. Αν για παράδειγμα, προϋπήρχαν προβλήματα στην επικοινωνία ή και στη σεξουαλική ζωή του ζευγαριού είναι πιθανά αρνητικοί προγνωστικοί παράγοντες για τη σχέση του ζευγαριού στο πλαίσιο των επιπτώσεων και των αλλαγών στη ζωή της γυναίκας εξαιτίας της διάγνωσης της ασθένειας.
Θα πρέπει επίσης να τονιστεί ότι η σεξουαλικότητα δεν ταυτίζεται με τη δυνατότητα διείσδυσης του άνδρα και την επίτευξη οργασμού. Η δε συντροφικότητα κρίνεται μεγαλύτερου ενδιαφέροντος από την ίδια τη σεξουαλικότητα σ’ αυτή την χρονική περίοδο. Ο σύντροφος καλείται να δώσει συναισθηματική υποστήριξη, χρόνο και χώρο να επανέλθει η σύντροφος σωματικά και ψυχολογικά από την τραυματική εμπειρία του καρκίνου του μαστού, συμβάλλοντας με αυτή τη στάση καθοριστικά στη βελτίωση της ψυχολογίας της.
Τα ψυχολογικά και σεξουαλικά προβλήματα συσχετίζονται πλέον αιτιολογικά με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού. Το μεγαλύτερο ποσοστό γυναικών με καρκίνο του μαστού και κακή ερωτική ζωή επιβάλλει στο μέλλον την αναζήτηση συσχετίσεων ανάμεσα στις δύο παραμέτρους, στο πλαίσιο της αξιολόγησης των ψυχολογικών προβλημάτων στη δημιουργία καρκίνου του μαστού, πέρα από τους γνωστούς σήμερα προδιαθεσικούς παράγοντες. Το σύγχρονο μοντέλο υγείας αποδέχεται την σχέση και την αλληλεπίδραση ψυχής-σώματος. Αυτό επιβεβαιώνει ότι το άγχος, τα αρνητικά συναισθήματα και η παραίτηση εξασθενούν το ανοσοποιητικό σύστημα και το καθιστούν ανίκανο να νικήσει την ασθένεια. Όσο περίεργο δηλαδή και αν ακούγεται η σωματική ασθένεια δίνει την «ευκαιρία» να επεξεργαστούμε τα συναισθήματα και να φέρουμε στην επιφάνεια τον ψυχικό πόνο ο οποίος έβαλε το σώμα σε διαδικασία να υποφέρει.
Ακόμα όμως και μια δύσκολη εμπειρία όπως αυτή του καρκίνου του μαστού, που αφήνει ανεξίτηλο το αποτύπωμα της στην ψυχική υγεία, επιδρά με διαφορετικό τρόπο σε κάθε γυναίκα. Δεν είναι λίγες οι γυναίκες που έδωσαν χρόνο στον εαυτό τους και κατάφεραν μετά συνήθως από μια 5ετία από την εμφάνιση της νόσου να ανασυγκροτηθούν, να μαζέψουν δυνάμεις, να ενεργοποιηθούν να αλλάξουν τη ζωή τους ανακαλύπτοντας τη σημασία της, το εφήμερο της ύπαρξης και την αξία του να ζουν την κάθε στιγμή στο έπακρο.
Ο καρκίνος του μαστού είναι μία νόσος που μπορεί ν’ ανιχνευτεί έγκαιρα αλλά και να αντιμετωπιστεί με επιτυχία. Η σύγχρονη και ολοκληρωμένη χειρουργική αντιμετώπιση μπορεί να συμβάλλει στην αυτοπεποίθηση και την αποκατάσταση της θηλυκότητας της γυναίκας. Συνήθως η πλήρης αποκατάσταση της σεξουαλικότητας ταυτίζεται χρονικά με την απομάκρυνση της αγωνίας επιβίωσης.
Τέλος, καθώς το κόστος απόκτησης περούκας από φυσική τρίχα είναι απαγορευτικό για τις οικονομικά ασθενέστερες γυναίκες που νοσούν, η δωρεάν χορήγηση περούκας από την πολιτεία επιβάλλεται ως ένας εύκολος τρόπος ανακούφισης από τις αρνητικές επιπτώσεις στην ψυχολογία της σύγχρονης γυναίκας που πάσχει από καρκίνο του μαστού.