Πυρετός που σταματάει: H αυτοθεραπεία και που ξενικά η επίσκεψη στον ιατρό για βαθύτερη διερεύνηση αιτιών

Χρήστος Γ. Σαββόπουλος
Καθηγητής Παθολογίας Α.Π.Θ.,
Δ/ντης Α’ Προπαιδευτικής Παθολογικής Κλινικής & Μονάδας Αυξημένης Φροντίδας (Stroke Unit), Κέντρο Αριστείας Υπέρτασης (Excellence Center of Hypertension), Πανεπιστημιακό Νοσ/μείο ΑΧΕΠΑ, Θεσσαλονίκη

Γενικά συμπτώματα ονομάζονται ορισμένα από τα συμπτώματα των αρρώστων αδυναμία, εύκολη κόπωση, καταβολή, απώλεια σωματικού βάρους, κεφαλαλγία), τα οποία εμφανίζονται κατά την πορεία πολλών νοσημάτων, διαφορετικής αιτιολογίας. Ο πυρετός αποτελεί ένα από τα πιο συχνά γενικά συμπτώματα.
Ως πυρετός καθορίζεται η αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος πάνω από τους 37⁰C, που θεωρείται ως το ανώτερο όριο της φυσιολογικής θερμοκρασίας, αλλά στο όριο αυτό υπάρχουν μικρές φυσιολογικές ημερήσιες διακυμάνσεις. Για το λόγο αυτό, ορθότερο είναι να ονομάζεται πυρετός η αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος πάνω από τα όριο των φυσιολογικών διακυμάνσεων της.
Στα υγιή φυσιολογικά άτομα η θερμοκρασία παραμένει σταθερή, περί τους 37⁰C, με μικρές όπως προαναφέρθηκε διακυμάνσεις στη διάρκεια της ημέρας. Η σταθερότητα αυτή της θερμοκρασίας του ανθρώπου εξασφαλίζεται και ρυθμίζεται από ένα ειδικό θερμορυθμιστικό μηχανισμό από δύο θερμορυθμιστικά κέντρα του κεντρικού νευρικού συστήματος, τα οποία βρίσκονται στον εγκέφαλο και συγκεκριμένα στον πρόσθιο υποθάλαμο. Ο μηχανισμός αυτός εξασφαλίζει την ισορροπία μεταξύ της παραγόμενης και της αποβαλλομένης από τον οργανισμό θερμότητας.
Το ένα κέντρο έχει την ικανότητα να ρυθμίζει τη συντήρηση της θερμοκρασίας του σώματος, προκαλώντας συστολή των αγγείων (αγγειοσύσπαση) και ρίγος, ενώ το άλλο κέντρο έχει την ικανότητα να ρυθμίζει την αποβολή θερμότητας από το δέρμα, προκαλώντας αγγειοδιαστολή και εφιδρώσεις. Τα δυο αυτά κέντρα φαίνεται ότι βρίσκονται σε σχέση αλληλεπίδρασης (παλίνδρομης ρύθμισης) με τη θερμοκρασία του σώματος. Δηλαδή, η άνοδος της θερμοκρασίας του σώματος διεγείρει το κέντρο που ρυθμίζει την αποβολή θερμότητας, ενώ η πτώση της θερμοκρασίας διεγείρει το κέντρο που ρυθμίζει τη συντήρηση της θερμοκρασίας. Συνεπώς η θερμοκρασία του ανθρώπινου σώματος παραμένει σε γενικές γραμμές σταθερή, ωστόσο διαφέρει ανάλογα με το σημείο-μέρος που γίνεται η θερμομέτρηση. Στη μασχάλη 36.6 ⁰C (+ 0.2 ⁰C), στο στόμα 37 ⁰C (+ 0.2 ⁰C) και στο ορθό 37.4 ⁰C (+ 0.2 ⁰C)

Σε παθήσεις του κεντρικού νευρικού συστήματος, όπως π.χ. σε όγκους ή σε αιμορραγίες, είναι δυνατόν να προκληθεί απορρύθμιση των θερμορρυθμιστικών κέντρων, με αποτέλεσμα την εμφάνιση πυρετού. Ο πυρετός αυτός ονομάζεται πυρετός κεντρικής αιτιολογίας.

Οι αιτίες που προκαλούν τον πυρετό είναι: τα μικρόβια, οι ιοί, διάφορες εξωγενείς πυρετογόνες ουσίες, αλλά και άλλες, άγνωστες επί του παρόντος ουσίες, οι οποίες παράγονται από τον οργανισμό ανθρώπων που πάσχουν από κακοήθη συνήθως νοσήματα και ονομάζονται εξωγενή πυρετογόνα.
Η πορεία του πυρετού διακρίνεται σε τρία στάδια: το στάδιο ανόδου, το στάδιο πτώσης και το στάδιο ακμής. Ενίοτε μπορεί να προηγηθεί πρόδρομο στάδιο, που χαρακτηρίζεται από εκδήλωση άτυπων γενικών συμπτωμάτων όπως καταβολή, κακουχία, μυαλγίες, οσταλγίες, ανορεξία κ.ά.

Με βάση το ύψος της θερμοκρασίας οι διάφοροι πυρετοί χαρακτηρίζονται ως:
✤ Δεκατική πυρετική κίνηση ή πυρέτιο (ανέρχεται το μέγιστο έως 37.5 ⁰C)
✤ Ελαφρός πυρετός
(δεν υπερβαίνει τους 38 ⁰C)
✤ Μέτριος πυρετός
(έως 38.5 ⁰C)
✤ Υψηλός πυρετός
(έως 40.5 ⁰C)
✤ Υπερπυρεξία
(υπερβαίνει τους 40.5 ⁰C)
✤ Βέβαια με βάση τη διάρκεια και τη διακύμανση του πυρετού, παρατηρούνται διάφοροι τύποι πυρετού: ο συνεχής, ο υφέσιμος, ο διαλείπων, ο υπόστροφος, ο κυματοειδής και ο ακανόνιστος πυρετός. Και βέβαια υπάρχει και ο Πυρετός Aγνώστου Aιτιολογίας που χαρακτηρίζεται ως εμπύρετη κατάσταση >38,3°C (σε επαναλαμβανόμενες μετρήσεις) που διαρκεί τουλάχιστον 3 εβδομάδες και δεν έχει τεθεί αιτιολογική διάγνωση μετά από τουλάχιστον μιας εβδομάδος νοσηλεία στο Νοσοκομείο. Συνήθη αίτια οι Λοιμώξεις, τα Νεοπλάσματα (καρκίνος σε διάφορα όργανα), Μη λοιμώδη φλεγμονώδη νοσήματα (αυτοάνοσα), Διάφορα άλλα νοσήματα, αλλά και Αδιάγνωστα νοσήματα σε περίπου 13% των περιπτώσεων.

Κατά συνέπεια για να απαντηθεί που σταματάει η αυτοθεραπεία (αναφορά σε τρόπους αυτοθεραπείας) και που ξενικά η επίσκεψη στον ιατρό για βαθύτερη διερεύνηση αιτιών, αντιλαμβάνεται ο καθένας ότι δεν υπάρχει απάντηση σε πάγια βάση και σε γενικό επίπεδο, αλλά εξατομικευμένα, δηλαδή ανάλογα με τον ασθενή που εκδηλώνει πυρετό, την ηλικία του, το εάν εμφανίζει ή όχι συννοσηρότες όπως τα χρόνια νοσήματα διαβήτης, υπέρταση, καρδιακή ανεπάρκεια, χρόνια αναπνευστική ανεπάρκεια, νεφρική νόσος, κακοήθεια και γενικά ανοσοκαταστολή και φυσικά ανάλογα και με τον τύπο και τη διάρκεια του πυρετού. Επομένως τα μικρά παιδιά και οι ηλικιωμένοι συνήθως χρειάζονται εκτίμηση ιατρική από τον προσωπικό τους οικογενειακό ιατρό ή από ιατρούς νοσηλευτικών ιδρυμάτων (αρχικά σε επίπεδο πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας – π.χ Κέντρα Υγείας και εάν απαιτηθεί και παραπομπή σε Δευτεροβάθμια και Τριτοβάθμια νοσοκομεία), όπως και όσοι έχουν κάποιο από τα προαναφερόμενα χρόνια υποκείμενα νοσήματα. Σε διαφορετική περίπτωση και ειδικά όταν συνυπάρχουν και γενικά συμπτώματα που να παραπέμπουν σε κάποια εμπύρετο ιογενή λοίμωξη θα μπορούσε μια αυτοθεραπεία 2-3 ημερών με ξεκούραση, ενυδάτωση με χυμούς και γενικά υγρά και λήψη κοινών αντιπυρετικών όπως παρακεταμόλη ή μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών όπως ιμπουπροφαίνη και συχνά ντουζ με χλιαρό νερό πριν αναζητηθεί ιατρική βοήθεια με κλινική εξέταση και ενδεδειγμένο εργαστηριακό και απεικονιστικό έλεγχο όταν απαιτείται.

Στην κατεύθυνση αυτή θα πρέπει και οι φαρμακοποιοί να έχουν διακριτό ρόλο μη υποκαθιστώντας το γιατρό χορηγώντας αυθαίρετα οποιαδήποτε αγωγή χωρίς ιατρική συνταγή (π.χ. αντιβιοτικά, αντιβηχικά, κορτιζόνη κλπ) πέραν των απλών αντιπυρετικών και ρινικών αποσυμφορητικών ή απλών βιταμινών C & D.