Γράφει ο Περικλής Παπαδόπουλος,
MSc, Ψυχολόγος, Επιστ. Συνεργάτης του Ινστιτούτου Ψυχικής & Σεξουαλικής Υγείας
Οι άνθρωποι είναι φύσει σεξουαλικά όντα, γεγονός που καθιστά το σεξ όχι μόνο ένα μέσο αναπαραγωγής αλλά και ως τρόπο απόλαυσης. Όταν η ενοχή εμπλέκεται στη σεξουαλική επαφή του ζευγαριού, τότε αναπόφευκτα περιχαρακώνεται η απόλαυση, η χαρά, η φαντασία ακόμα και η ίδια η επιθυμία για συνεύρεση.
Αξίζει να σημειωθεί πως δεν γίνεται λόγος για την ενοχή ως θετικό στοιχείο αποτροπής αρνητικών συμπεριφορών (πχ. απάτησα την σύντροφό μου και νιώθω τύψεις), αλλά την ενοχή ως δυνητικό παράγοντα που θέτει φραγμούς στην σεξουαλική απελευθέρωση σε ατομικό και σχεσιακό επίπεδο.
Η ενοχή της σεξουαλικής ανθρώπινης πλευράς, αποτυπώνεται ηχηρά, στο ποίημα του Κ.Καβάφη, «Το σύνταγμα της ενοχής»: «Mη ομιλείτε περί ενοχής, μη ομιλείτε περί ευθύνης. Όταν περνά το Σύνταγμα της Hδονής με μουσικήν και σημαίας όταν ριγούν και τρέμουν αι αισθήσεις, άφρων και ασεβής είναι όστις μένει μακράν, όστις δεν ορμά εις την καλήν εκστρατείαν, την βαίνουσαν επί την κατάκτησιν των απολαύσεων και των παθών».
Η ενοχή λοιπόν, ως κυρίαρχο συναίσθημα, μέσα σε ένα ατομικό και συντροφικό ερωτικό πλαίσιο, αποτελεί συστατικό «σεξουαλικής αποτυχίας». Το ενοχικό συναίσθημα ως παράγοντας ντροπής και φόβου, καθιστά το άτομο θεατή της δικής του σεξουαλικής ζωής. Τον απομονώνει από συναισθήματα που σχετίζονται με την ηδονή και την ευχαρίστηση, ενισχύοντας μια «φτωχή» επικοινωνία και αίσθημα ματαίωσης μέσα στο σχεσιακό πλαίσιο.
Συνήθως, περιστατικά ατόμων στα οποία ενέχει έντονα το ενοχικό στοιχείο μέσα στην ερωτική τους σχέση, είναι απόρροια μιας αυστηρής ανατροφής συντηρητικών γονέων που μεταβιβάζουν στο παιδί λανθασμένους τρόπους αντίληψης γύρω από το σεξ ή ακόμα και πεποιθήσεων ενός θρησκόληπτου τρόπου προσέγγισης των σχέσεων, με το σεξ να θεωρείται ταμπού και ένα μέσο καθαρά αναπαραγωγικό. Κάνουμε λόγο λοιπόν, για άτομα φοβικά, αιχμάλωτα μέσα σε ένα «δυσπροσαρμοστικό εαυτό» που αντανακλά την καταπίεση και το συναισθηματικό κενό. Αυτά τα άτομα αγνοούν εσκεμμένα την σεξουαλική τους πλευρά, φέροντας μαζί μοτίβα προβληματικών οικογενειακών σχέσεων, με την ηδονή να γίνεται αναπόφευκτα οδύνη.
Ποιες είναι όμως οι συνθήκες ,στην σεξουαλική ζωή του ατόμου , όπου το ενοχικό συναίσθημα γεννάται; Αναμφίβολα, η ενοχή μπορεί να εμφανιστεί κατά την περίοδο της εφηβικής ηλικίας μέσω της αυτό-ικανοποίησης, μέσα στο πλαίσιο του φόβου αποτύπωσης των σεξουαλικών φαντασιώσεων, ως απόρροια μη κοινωνικά αποδεκτού, σεξουαλικού προσανατολισμού (περίπτωση ομοφυλοφιλίας), και τέλος ως αυτοτιμωρία σε μια πιθανή σεξουαλική δυσλειτουργία ή μη ικανοποίηση του/της συντρόφου (φόβος αποτυχίας).
Η ενοχή στο πλαίσιο του αυνανισμού, εμφανίζεται ως αίσθημα ντροπής στην περίπτωση που το άτομο επηρεασμένο από κοινωνικο-πολιτισμικές συνθήκες θεωρεί την αυτοϊκανοποίηση ως αμαρτωλή διαδικασία. Ο αυνανισμός μέχρι το κλείσιμο της εφηβικής ηλικίας, είναι προθάλαμος της σεξουαλικής ωρίμανσης του ατόμου, ώστε να εισέλθει ομαλά στην πρώτη σεξουαλική εμπειρία. Τα ενοχικά όμως συναισθήματα ντροπής, εμποδίζουν τον άνθρωπο να ανακαλύψει την εσωτερική του ερωτική διάσταση, να διερευνήσει και να αποδεχτεί την σεξουαλικότητα του ως ενεργό σεξουαλικό ον και αργότερα ως ο σύντροφος της δικής του μελλοντικής σχέσης.
Όταν αυτή σχετίζεται με τον σεξουαλικό προσανατολισμό και συγκεκριμένα την επιλογή ερωτικού συντρόφου ίδιου φύλου, τότε η ενοχή έχει την μορφή φόβου που σχετίζεται με την κοινωνική αποδοχή. Ενοχή του ομοφυλόφιλου για τις «μη αποδεκτές επιλογές» του, που ενισχύεται μέσα από ηθικολογίες «περί φυσιολογικού» , που καταδικάζουν διαφορετικές σεξουαλικές προτιμήσεις. Η ενοχή αυτή φουντώνει και μεταμορφώνεται σε αποπνικτική ατμόσφαιρα, χωρίς την επιλογή ελεύθερης σεξουαλικής έκφρασης. Σε αυτή την περίπτωση ενσωματώνονται αρνητικές σκέψεις και συναισθήματα.
Ένα ακόμη σημαντικό κεφάλαιο που ενέχει το στοιχείο της ενοχής, είναι και οι σεξουαλικές φαντασιώσεις. Οι ερωτικές φαντασιώσεις έχουν κυρίαρχο ρόλο στη ζωή του ανθρώπου και για αυτό το λόγο η φίμωσή τους εγκυμονεί κινδύνους στην δυναμική της σεξουαλικότητας του ατόμου και κατ’επέκταση στην ποιότητα της ερωτικής του σχέσης. Άτομα που είναι ενοχικά ως προς τις σεξουαλικές τους φαντασιώσεις έχουν αυξημένα επίπεδα άγχους, φόβου και ντροπής. Νιώθουν δυστυχισμένα, καθώς αδυνατούν να εκπληρώσουν ερωτικές επιθυμίες εξαιτίας ενοχικών σκέψεων: «τι θα πει ο/η σύντροφος μου; Είναι φυσιολογικό να θέλω κάτι τέτοιο; ». Τα ενοχικά συμπτώματα ενισχύονται από στερεοτυπικές αντιλήψεις συντηρητικών κοινωνιών, που δημιουργούν μια λανθασμένη εικόνα γύρω από την φύση της σεξουαλικής πράξης.
Η ενοχή στην αποτύπωση των ερωτικών επιθυμιών, αποτελεί τροχοπέδη στην περεταίρω ψυχοσυναισθηματική εξέλιξη του ατόμου, αφαιρώνταςτο δικαίωμα για προσωπική ευτυχία και πληρότητα μέσα από το αίσθημα της ηδονής. Μέσα στην σχέση η ενοχή του συντρόφου ως προς το περιεχόμενο των σεξουαλικών φαντασιώσεων σηματοδοτεί σεξουαλική στασιμότητα και μονοτονία. Δημιουργεί ένα μη παραγωγικό πλαίσιο συντροφικότητας, όπου εδρεύει η «φτωχή» επικοινωνία και η μειωμένη εγγύτητα. Κάθε άνθρωπος ως σεξουαλικό ον, έχει το δικαίωμα και οφείλει να εκφράζεται σεξουαλικά όπως επιθυμεί χωρίς ενοχές, με την προϋπόθεση η έκφραση αυτή να είναι κοινά αποδεχτή και από το σύντροφο .
Ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο εδρεύει το αίσθημα ενοχής, είναι και η περίπτωση σεξουαλικής αποτυχίας με την μορφή δυσλειτουργίας (κυρίως στους άνδρες). Η ενοχή της μη ικανοποίησης της συντρόφου, έχει την μορφή αυτοτιμωρίας και τροφοδοτείται από συναισθήματα ντροπής και ανεπάρκειας. Το ενοχικό άτομο έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση/αυτοπεποίθηση και αποφεύγει σεξουαλική εμπλοκή, ώστε να αποκλείσει τον ενδεχόμενο μια επαναλαμβανόμενης αποτυχίας. Τα ενοχικά συναισθήματα εξαιτίας σεξουαλικής δυσλειτουργίας (όπως πρόωρη εκσπερμάτιση και πρόβλημα στύσης), ωθούν το άτομο σε ένα φαύλο κύκλο αρνητικών σκέψεων, όπου η σεξουαλική δραστηριότητα φαντάζει εφιάλτης. Συνήθως συνοδεύεται από ένα αίσθημα ματαίωσης και θλίψης που οικοδομούν ένα πλαίσιο αμφισβήτησης της σεξουαλικής ικανότητας. Η ενοχή λοιπόν ως αίσθημα ανεπάρκειας μέσα στην σχέση, κλονίζει την εμπιστοσύνη και την επικοινωνία των συντρόφων.
Συνοψίζοντας, το ενοχικό στοιχείο ως κυρίαρχη μορφή στην σεξουαλική ζωή του ανθρώπου, πλήττει την ατομική σεξουαλική ταυτότητα και την ακεραιότητα της σχέσης. Η ελευθερία της σεξουαλικής έκφρασης αποτελεί δικαίωμα του ανθρώπου, που οφείλουμε να σεβαστούμε. Η ευτυχία και ευχαρίστηση μέσα από την ηδονή σηματοδοτεί ψυχική και σωματική ευημερία, προωθώντας την σεξουαλική υγεία. Οφείλουμε λοιπόν ως σεξουαλικά πλάσματα να αντιμετωπίζουμε το σώμα μας ως πηγή ανένοχης ευχαρίστησης.
Η Health Editor Προτείνει:
