Οι διακοπές μας – και το άγχος τους!

Σοφία Ανδρεοπούλου, MSc, Ψυχολόγος-Παιδοψυχολόγος

Είμαστε πια στην καρδιά του καλοκαιριού. Οι περισσότεροι  άνθρωποι ξοδεύουν πολύ χρόνο και πολλά χρήματα για να οργανώσουν και να πάνε διακοπές. Κι ωστόσο, συχνά περνούν μεγάλο μέρος από τις διακοπές αυτές με γκρίνιες και καυγάδες. Κάποιοι καταλήγουν ακόμα και με κρίσεις πανικούς ή ψυχοσωματικά συμπτώματα.

«Καλά να έχω άγχος τον χειμώνα στη δουλειά», μου είπε κάποτε ένας πελάτης μου. «Αλλά να έχω άγχος και το καλοκαίρι στις διακοπές, ε αυτό δεν μπορώ να το καταλάβω».

Κι όμως, οι διακοπές σχεδόν πάντα συνοδεύονται από κάποιο άγχος και από αρνητικά συναισθήματα. Κι αυτό βέβαια δεν είναι παράξενο αν σκεφτεί κανείς ότι οι διακοπές είναι μια μεγάλη αλλαγή – και κάθε αλλαγή προκαλεί άγχος.

Αν λοιπόν, όσο πλησιάζουν οι διακοπές σας αγχώνεστε όλο και περισσότερο, αν όταν είστε διακοπές νιώθετε τα νεύρα σας τεντωμένα και δεν μπορείτε να χαλαρώσετε, αν σας πιάνει μια νευρικότητα και μια διάχυτη ανησυχία – ε, τότε, μην τρομάζετε. Δεν είστε ούτε άρρωστοι, ούτε τρελοί, ούτε αχάριστοι. Κυρίως, δεν είστε οι μόνοι. Πολλοί πολλοί άλλοι άνθρωποι νιώθουν περίπου το ίδιο πριν ή κατά την διάρκεια των διακοπών τους. Αυτό είναι το περίφημο άγχος των διακοπών.

Το άγχος των διακοπών οφείλεται σε πολλούς παράγοντες:

Αρχικά, είναι το οργανωτικό κομμάτι. Οργάνωση των διακοπών, τακτοποίηση εκκρεμοτήτων, φροντίδα ανθρώπων ή κατοικίδιων που μένουν πίσω, προετοιμασία αποσκευών, κλπ. Για να πάτε μια βδομάδα διακοπές μπορεί να χρειάζεται να σκεφτείτε και να φροντίσετε χιλιάδες λεπτομέρειες που θα σας φάνε πολύ χρόνο για βδομάδες πριν την αναχώρησή σας.

Μετά, είναι οι φόβοι και τα αρνητικά σενάρια. Όσο πλησιάζουν οι διακοπές, οι φόβοι σας κατακλύζουν. Κι αν το πλοίο κουνάει, αν το αεροπλάνο πέσει, αν το ξενοδοχείο που κλείσατε δεν είναι καλό, αν το παιδί σας αρρωστήσει, αν η γιαγιά χρειαστεί νοσοκομείο, κλπ. κλπ. Το μυαλό σας γεμίζει με όλων των ειδών τα αρνητικά σενάρια τα οποία πασχίζετε να κάνετε ό,τι μπορείτε για να προλάβετε ή να αποφύγετε.

Στη συνέχεια είναι οι ενοχές και οι τύψεις οι οποίες ενισχύουν τα αρνητικά σενάρια σαν μια μορφή τιμωρίας. Βαθύτερες αγωνίες του τύπου: «Μου αξίζει να πάω διακοπές;» «Είναι σωστό να ξοδέψω τόσα χρήματα όταν γύρω μου υπάρχει τόση φτώχια;» «Δικαιούμαι να το προσφέρω αυτό στον εαυτό μου όταν οι γονείς μου ποτέ δεν το είχαν;» Τέτοιου είδους ενοχές βασανίζουν πολλούς ανθρώπους που ετοιμάζονται για διακοπές, παρότι συνήθως δεν τις συνειδητοποιούν και παρότι βέβαια δεν έχουν καμία λογική. Σε λογικό επίπεδο, είναι παράλογο να νιώθω ενοχές γιατί θα πάω διακοπές (στο κάτω-κάτω, δεν βλάπτω κάποιον για να το κάνω). Ωστόσο, βαθιά μέσα μας πολλοί νιώθουμε ενοχές επειδή έχουμε την αίσθηση ότι δεν μας αξίζει κάτι τόσο καλό, κάτι που ίσως οι γονείς μας ή άλλα σημαντικά άτομα στη ζωή μας δεν είχαν ή δεν έχουν. Και οι ενοχές μας γεννούν στο μυαλό μας περισσότερες αρνητικές σκέψεις που αυξάνουν το άγχος μας.

Ακόμα είναι οι υπερβολικές προσδοκίες. Πολλοί άνθρωποι περνάνε όλη τη χρονιά περιμένοντας αυτές τις λίγες ημέρες που θα πάνε διακοπές. Έτσι, σε αυτές τις ημέρες πρέπει να χωρέσει όλη η ξεκούραση, η χαλάρωση, η χαρά, οι εμπειρίες, η περιπέτεια. Όλα εκείνα τα πράγματα που χρειάζονται, αλλά και όλα εκείνα που δεν χρειάζονται και που θεωρούν ότι πρέπει να μπουν στις διακοπές επειδή φαίνονται ωραία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Οι υπερβολικές προσδοκίες οδηγούν βέβαια σε άγχος αρχικά και σε απογοήτευση στη συνέχεια.

Τέλος, είναι η απότομη αλλαγή ρυθμού και τρόπου λειτουργίας. Όταν έχουμε συνηθίσει όλο τον χρόνο να είμαστε σε διαρκή ένταση, όταν τρέχουμε μόνιμα από τη μια δραστηριότητα στην άλλη, όταν δεν έχουμε ούτε ένα λεπτό χαλάρωσης και ηρεμίας, ε τότε πώς είναι δυνατόν ξαφνικά να πατήσουμε ένα κουμπί και να αλλάξουμε ρυθμό; Πώς θα χαλαρώσουμε όταν δεν ξέρουμε να χαλαρώνουμε; Πώς θα βάλουμε στο επίκεντρο τις ανάγκες μας όταν όλο το χρόνο είναι παραγκωνισμένες; Πώς θα απολαύσουμε αυτό που ζούμε όταν έχουμε συνηθίσει να ζούμε μηχανικά χωρίς να απολαμβάνουμε τίποτα; Πράγματι, είναι πολύ δύσκολο να κάνουμε τις προσαρμογές αυτές – και αυτό μας προξενεί επιπλέον άγχος.

Έτσι, ενώ κάνουμε πολλές προσπάθειες ή και θυσίες όλο τον χρόνο προκειμένου να πάμε διακοπές, τελικά συχνά δεν τις απολαμβάνουμε – αντίθετα, νιώθουμε τόση πίεση, τόσο άγχος, τόσο βάρος ώστε γυρίζουμε πίσω χειρότερα απ’ ό,τι είμασταν πριν φύγουμε.

Φέτος, ωστόσο, ας προσπαθήσουμε να το αλλάξουμε όλο αυτό. Ας προσπαθήσουμε να διαχειριστούμε καλύτερα την κατάσταση ώστε να έχουμε λιγότερο άγχος και να απολαύσουμε περισσότερο τις διακοπές μας. Τι θα μπορούσαμε να κάνουμε γι’ αυτό;

• Να πειστούμε βαθιά μέσα μας ότι μας αξίζει και δικαιούμαστε να περάσουμε καλά. Δεν βλάπτουμε κάποιον για να το κάνουμε και είναι αναγκαίο για να λειτουργούμε καλά τον υπόλοιπο χρόνο.
• Να μην δίνουμε υπερβολική βαρύτητα στις διακοπές. Άσχετα αν θα περάσουμε ωραία ή άσχημα, το σημαντικό είναι τι κάνουμε τον υπόλοιπο χρόνο. Το ζητούμενο είναι να ζούμε καλά όλο τον χρόνο, όχι μόνο στις λίγες ημέρες των διακοπών. Επομένως, να θυμίζουμε στον εαυτό μας όλα όσα πάνε καλά στη ζωή μας, και αν κάτι μας φαίνεται πολύ δυσάρεστο ή προβληματικό, να αποφασίσουμε να το αντιμετωπίσουμε.
• Να έχουμε ρεαλιστικές προσδοκίες για τις διακοπές. Δεν χρειάζεται να είναι όλα τέλεια, ούτε εμείς να χαλαρώσουμε απόλυτα και να περάσουμε υπέροχα. Αυτό σπάνια συμβαίνει έτσι κι αλλιώς. Αρκεί να αλλάξουμε λίγο την ρουτίνα μας, να δούμε ένα άλλο μέρος, να κάνουμε κάτι λίγο διαφορετικό. Αυτό θα μας αναζωογονήσει και αυτό είναι ο στόχος.
• Να μην δίνουμε υπερβολική σημασία στην κάθε λεπτομέρεια. Κάποια πράγματα μπορεί να μην τα τακτοποιήσουμε, κάτι μπορεί να ξεχάσουμε, κάτι μπορεί να μην είναι πολύ καλό εκεί που θα πάμε. Δεν πειράζει – δεν χάθηκε ο κόσμος. Θα προσαρμοστούμε και θα βρούμε λύσεις.
• Να εστιάζουμε σε ό,τι πάει καλά ή είναι θετικό. Στις περισσότερες περιπτώσεις, κάποια στοιχεία θα είναι θετικά και κάποια αρνητικά. Καλό είναι να εστιάζουμε στα θετικά και να δίνουμε όσο λιγότερο χώρο γίνεται στα αρνητικά.
• Να βλέπουμε τις διακοπές σαν μια περιπέτεια, με δυσκολίες, κακές στιγμές και όμορφες στιγμές. Κάποια πράγματα θα πάνε στραβά. Δεν πειράζει. Μπορούμε να τα αντιμετωπίσουμε με ψυχραιμία και χιούμορ και αργότερα θα έχουμε μια αστεία ιστορία να διηγηθούμε. Πολλές φορές, οι αναποδιές που αντιμετωπίστηκαν με χιούμορ κάνουν πιο ενδιαφέρουσες και πλούσιες τις διακοπές.

Πάνω απ’ όλα, για να απολαύσουμε τις διακοπές μας πρέπει να προετοιμάσουμε τον εαυτό μας ψυχολογικά. Ας πάψουμε λοιπόν να αγχωνόμαστε για όλες τις εξωτερικές λεπτομέρειες, και ας εστιάσουμε σε αυτό που γίνεται μέσα μας: ας προσπαθήσουμε να καταλάβουμε πώς νιώθουμε, και να ανακουφίσουμε τον εαυτό μας. Οι διακοπές άλλωστε πάνω απ’ όλα πρέπει να είναι μια περίοδος που φροντίζουμε τις ανάγκες μας και δίνουμε χαρά στον εαυτό μας!