Νοητικές διαταραχές στις μεγαλύτερες ηλικίες: Κλασικές και νεότερες μέθοδοι πρόληψης & αντιμετώπισης

Για την πρόληψη και την αντιμετώπιση των νοητικών διαταραχών των φυσιολογικών ηλικιωμένων, των ηλικιωμένων με Υποκειμενική Νοητική Διαταραχή, με Ήπια Νοητική Διαταραχή (ΗΝΔ) και με άνοια έχουν προταθεί φαρμακευτικές και μη φαρμακευτικές προσεγγίσεις (νοητικές, νευροφυσιολογικές, συμπληρώματα διατροφής, ηλεκτρική διέγερση, ψυχοκοινωνική θεραπεία) αλλά και συνδυαστικές παρεμβάσεις.

ΠΡΟΛΗΨΗ
Σωματική άσκηση & Διατροφή
Η παρέμβαση με σωματική άσκηση και διατροφή παρέχει νοητική/αντιληπτική προστασία σε άτομα με ΗΝΔ, βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής, τη λειτουργικότητα και την ανεξαρτησία τους. Πρόσφατα στα κέντρα Ημέρας της Θεσσαλονίκης εφαρμόσαμε προγράμματα σωματικής άσκησης και σε περιθάλποντες, σε συνδυασμό με ψυχοεκπαιδευτικά προγράμματα και τη συμμετοχή τους σε ομάδες στήριξης, με εξαιρετικά αποτελέσματα. Μεταδιδάκτορας ψυχολόγος του ΑΠΘ χρηματοδοτήθηκε να εφαρμόσει αυτό το πρόγραμμα διαδικτυακά από την αρχή του 2023, έτσι ώστε οι περιθάλποντες που αποτελούν το δεύτερο θύμα αυτής της αρρώστιας να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής τους.
Στα Κέντρα Ημέρας έχουν ολοκληρωθεί και δημοσιευτεί εργασίες σε έγκριτα περιοδικά με τη χορήγηση φυσικών προϊόντων, όπως ο κρόκος Κοζάνης και το εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο, με εντυπωσιακά αποτελέσματα, καθώς και εργασίες με τα προγράμματα σωματικής άσκησης που χρησιμοποιούνται από το 1992.
Εκμάθηση δεύτερης γλώσσας
Η λειτουργική συνδεσιμότητα σε κατάσταση ηρεμίας (resting-state functional connectivity) στα δίκτυα γλώσσας και ελέγχου μετά από προγράμματα εκπαίδευσης με δεύτερη γλώσσα σχετίζεται με βελτιωμένες διευρυμένες γνώσεις σε ηλικιωμένους. Στα Κέντρα Ημέρας γίνονται προγράμματα εκμάθησης Αγγλικής γλώσσας και Αρχαίων Ελληνικών σε άτομα με ΗΝΔ με εξαιρετικά αποτελέσματα. Πρόσφατα μάλιστα χρηματοδοτήθηκε ένα πρόγραμμά μας από την πρόσκληση Erasmus plus κατά τη διάρκεια του οποίου ηλικιωμένοι με Ήπια Νοητική Διαταραχή μαθαίνουν την Αγγλική γλώσσα μέσα από το τραγούδι.

ΝΟΗΤΙΚΗ ΕΝΔΥΝΑΜΩΣΗ ΣΕ ΑΤΟΜΑ
ΜΕ ΗΠΙΑ ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ
Πρόσφατες έρευνες υποστηρίζουν ότι οι νοητικές παρεμβάσεις ενδυνάμωσης μπορούν να είναι μια αποτελεσματική επιλογή για άτομα με ΗΝΔ με πρόβλημα στη μνήμη τους.
Οι νοητικές/αντιληπτικές παρεμβάσεις βελτιώνουν τη σφαιρική νοητική λειτουργία και ενισχύουν ορισμένους νοητικούς τομείς.
Δημοσιεύσεις των Κέντρων Ημέρας απέδειξαν ότι οι παρεμβάσεις αυτές καθυστερούν την εξέλιξη των ατόμων σε άνοια. Μετά από τρία χρόνια από τους 150 ασθενείς μας που ακολούθησαν τις παρεμβάσεις που έχουμε σχεδιάσει εξελίχθηκαν μόνο δύο σε άνοια, ενώ από 150 ασθενείς που δεν μπόρεσαν να παρακολουθήσουν τις παρεμβάσεις μας εξελίχθηκαν σε άνοια 18.
Ωστόσο, χρειάζονται περισσότερες μελέτες για να αναλυθούν τα πιθανά οφέλη της νοητικής παρέμβασης στην ΗΝΔ.

ΝΟΗΤΙΚΗ ΕΝΔΥΝΑΜΩΣΗ ΜΕ ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ
Ο χορός συσχετίστηκε με τη βελτίωση της λειτουργικότητας, τη νοητική απόδοση και τον αυξημένο όγκο του εγκεφάλου. Πρόσφατη έρευνα υποστηρίζει ότι υπάρχει σύνδεση της πλαστικότητας του εγκεφάλου με τον χορό στους φυσιολογικούς ηλικιωμένους.
Τα αποτελέσματα άλλης μελέτης προτείνουν τη συμμετοχή σε τακτική αερόβια άσκηση, καθώς έτσι μπορεί να βελτιωθεί η νοητική λειτουργία σε ηλικιωμένους με ΗΝΔ. Τα ίδια αποτελέσματα υποστηρίζουν και δύο μελέτες μας, η μία με παραδοσιακούς ελληνικούς χορούς και η δεύτερη με διεθνείς χορούς.

ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ
Η δική μας εμπειρία με τις νέες τεχνολογίες είναι μεγάλη και τα συμπεράσματά μας είναι ότι η εφαρμογή προγραμμάτων νοητικής ενδυνάμωσης μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή, ταμπλέτας ή και έξυπνου τηλέφωνου έχουν πολλά πλεονεκτήματα, κυρίως για τους μοναχικούς ασθενείς που δεν θέλουν να βγαίνουν από το σπίτι τους, αλλά θέλουν να διατηρήσουν το μυαλό τους σε άριστη κατάσταση.
Παρά τα πολύ καλά στατιστικά αποτελέσματα υπέρ της εφαρμογής των ηλεκτρονικών παιχνιδιών στις κλίμακες MMSE και MoCA, θα πρέπει αυτά να ερμηνεύονται με προσοχή λόγω μεθοδολογικής ετερογένειας των ποικίλων εργασιών.
Η συνδυαστική παρέμβαση οδηγεί σε νοητικά/αντιληπτικά οφέλη σε ηλικιωμένους με ΗΝΔ και φάνηκε να υπερέχει έναντι της μεμονωμένης νοητικής παρέμβασης και της φυσικής άσκησης σε διάφορα νοητικά πεδία.

ΝΟΗΤΙΚΗ ΕΝΔΥΝΑΜΩΣΗ ΜΕ ΤΗΛΕ-ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Η νοητική θεραπεία τηλε-ενίσχυσης θα μπορούσε να είναι μια καλή εναλλακτική λύση για ατομική παρέμβαση σε καιρούς πανδημίας ή σε απομακρυσμένες περιοχές.
Οι μέθοδοι τηλε-προσέγγισης φαίνεται να διευκολύνουν την εφαρμογή τέτοιων παρεμβάσεων. Καθ΄ όλη τη διάρκεια της πανδημίας, όλα τα Κέντρα Ημέρας της χώρας μας προσέφεραν τις υπηρεσίες τους μ΄ αυτόν τον τρόπο. Έτσι, δεν άλλαξε ο ρυθμός εξέλιξης των νευροεκφυλιστικών νοσημάτων κατά τη διάρκεια της πανδημίας.

ΝΟΗΤΙΚΗ ΕΝΔΥΝΑΜΩΣΗ ΜΕ ΜΑΓΝΗΤΙΚΟ ‘Η ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΠΕΔΙΟ
Η διακρανιακή μαγνητική διέγερση και η διακρανιακή διέγερση άμεσου ρεύματος, δύο από τις πιο δημοφιλείς τεχνολογίες NIBS, χρησιμοποιούν ηλεκτρικά πεδία που παράγονται μη επεμβατικά στον εγκέφαλο για να ενισχύσουν μακροχρόνια τη διεγερσιμότητα/δραστηριότητα των βασικών περιοχών του, συμβάλλοντας στις σχετικές νοητικές διεργασίες.
Παρ’ όλα αυτά, αυτές οι προσεγγίσεις δεν έχουν ακόμη αποδείξει μια σημαντική θεραπευτική επίδραση ή αλλαγές στην πρόγνωση.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ
Το πεδίο παραμένει ελπιδοφόρο, αλλά για να σημειωθεί περαιτέρω πρόοδος οι ερευνητικές προσπάθειες πρέπει να λάβουν υπόψη τα τελευταία στοιχεία για τα ανατομικά και νευροφυσιολογικά χαρακτηριστικά που κρύβουν τα νοητικά ελλείμματα σε αυτούς τους πληθυσμούς ασθενών.
Επιπλέον, καθώς η εξέλιξη των βιοδεικτών προχωρά, επιτρέποντας την έγκαιρη διάγνωση αυτών των καταστάσεων, θα μπορούσε κανείς να εξετάσει ένα σενάριο στο οποίο οι μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις θα εξατομικεύονται και θα γίνονται μέρος ενός προγράμματος νοητικής αποκατάστασης ή θα συμπληρώνουν φαρμακευτικές θεραπείες από τα πρώτα στάδια των ανωτέρω νόσων.

ΤΟ ΟΙΚΟΤΡΟΦΕΙΟ ΜΑΣ ΓΙΑ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΑΝΟΙΑ ΤΕΛΙΚΟΥ ΣΤΑΔΙΟΥ
Η πρόοδος στη χώρα μας δεν σταματά μόνο στην πρόληψη και στην καθυστέρηση της εξέλιξης της άνοιας. Στη Θεσσαλονίκη λειτουργεί από 1η Σεπτεμβρίου το πρώτο οικοτροφείο ασθενών με άνοια τελικού σταδίου υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας. Φροντίζουμε τους ασθενείς που είναι αδύναμοι να αυτοεξυπηρετηθούν και που οι συγγενείς τους δεν μπορούν να είναι κοντά τους, με αποτέλεσμα να αδυνατούν να τους υπηρετήσουν.

Πιστεύουμε ότι όλοι οι άνθρωποι αξίζουν την καλύτερη φροντίδα στα τελευταία χρόνια της ζωής τους, γι’ αυτό θα τους δώσουμε χαρά.