Διακοπές: εποχή ξενοιασιάς και ανεμελιάς. Όμως, η έκθεσή μας στο φυσικό περιβάλλον (ήλιο, θάλασσα, εξοχή, καλοκαιρινά σπορ κ.ά.) κρύβει μεγάλους ή μικρούς κινδύνους που μπορεί να επηρεάσουν τις ξένοιαστες και χαρούμενες διακοπές μας.
Κατά τη διάρκεια της επίσκεψής μας στη θάλασσα μπορεί να έρθουμε σε επαφή με ένα μεγάλο φάσμα οργανισμών, όπως τα κοιλεντερωτά (τσούχτρες, μωβ μέδουσες, ανεμώνες και κοράλλια). Αν έρθουμε σε επαφή μαζί τους, εγχέουν μέσω του δέρματός μας ένα πρωτεϊνικό δηλητηριώδες μείγμα με φλεγμονώδη, νεκρολυτική, αιμολυτική και νευρολογική δράση. Σ’ αυτή την περίπτωση εμφανίζεται άμεσα έντονος, καυστικός πόνος με ερυθρές αιμορραγικές πλάκες και κνιδωτικό φυσαλιδώδες εξάνθημα με αίμα ή ακόμη έλκωση και νέκρωση του δέρματος. Εκτός από την τοπική αντίδραση στο σημείο του δήγματος (τσιμπήματος), μπορεί να υπάρχουν και συστηματικά συμπτώματα, όπως ναυτία, έμετος, δύσπνοια, συριγμός, καρδιακή δυσλειτουργία και αλλεργικό σοκ.
Σε επαφή με εχινό-αστερία η δερματική αντίδραση οφείλεται στην είσοδο άκανθας στο δέρμα και στα δραστικά συστατικά που καλύπτουν την άκανθα. Με το δήγμα εμφανίζεται άμεσος πόνος και στην πορεία βλατιδώδη κοκκιώματα.
Στα κεντρίσματα ψαριών έχουμε οξύ άλγος, ερυθρότητα, ζέστη στην περιοχή του τσιμπήματος, πρήξιμο και σπάνια συνοδό πονοκέφαλο, μέχρι και αλλεργικό σοκ. Παρόμοια συμπτώματα, με επιπλέον παρουσία κνησμού, παρατηρούνται στην επαφή με φύκια, σπόγγους και βρύα. Το δήγμα από τα αιχμηρά και πολυάριθμα δόντια σμέρνας προκαλεί οξύ άλγος και ενδεχομένως αιμορραγία.
Σε όλες τις περιπτώσεις η πρώτη κίνηση είναι άμεση έξοδος από τη θάλασσα (για αποφυγή πνιγμού) και τοπική χρήση ζεστού θαλασσινού νερού. Εάν είναι εφικτό, απομακρύνουμε τα νημάτια από δήγμα κοιλεντερωτών, τις άκανθες σε δήγμα από εχινό-αστερία ή ακόμα και εφαρμογή κολλητικής ταινίας για την απομάκρυνση των κεντριών από επαφή με σπόγγους. Επιπλέον, αν υπάρχει αιμορραγία, κάνουμε πιεστική επίδεση για διακοπή της. Αποφεύγουμε τη χρήση γλυκού νερού, αμμωνίας και οινοπνεύματος. Δεν τρίβουμε την περιοχή και δεν αφαιρούμε τίποτα με γυμνά χέρια. Σε αρκετές περιπτώσεις βοηθά και η τοπική χρήση ξιδιού, σε άλλες όμως όχι. Για παράδειγμα, στη μωβ μέδουσα είναι προτιμότερο ένα αλκαλικό διάλυμα, δηλαδή μαγειρική σόδα διαλυμένη σε θαλασσινό νερό σε ίσες ποσότητες, παρά ξύδι.
Στη συνέχεια μπορούμε να επισκεφτούμε το πλησιέστερο νοσοκομείο για να δοθούν οδηγίες είτε τοπικής είτε συστηματικής αγωγής.
Σημαντικός ενοχλητικός παράγοντας κατά την έκθεσή μας στο φυσικό περιβάλλον είναι και η επαφή μας με κάθε είδους πετούμενα, όπως κουνούπια, μύγες, αλογόμυγες, ψύλλους, ακάρεα, κρότωνες, σφήκες, μέλισσες κ.ά. Μετά από δήγμα κάποιου τέτοιου αρθροπόδου οι δερματικές αντιδράσεις κυμαίνονται από δημιουργία πομφού (κοκκινίλα και πρήξιμο) και οξέος ερυθήματος μέχρι την όψιμη εμφάνιση βλατίδων και συστηματικών αντιδράσεων, έως και αλλεργικού σοκ.
Τα κουνούπια χρησιμοποιούν οπτικά, θερμικά και οσφρητικά ερεθίσματα προκειμένου να προσανατολιστούν και να εντοπίσουν τον ξενιστή. Τα οσφρητικά είναι τα πιο σημαντικά ερεθίσματα. Κάποιες σωματικές οσμές, ο ιδρώτας των εκκρινών και των αποκρινών αδένων, η έκκριση σμήγματος, οι ορμόνες, το διοξείδιο του άνθρακα αποτελούν ουσίες που μπορεί να προσελκύσουν τα έντομα. Επίσης, παράγοντας προσέλκυσης είναι η θερμοκρασία του σώματος, καθώς τα κουνούπια επιλέγουν τους ξενιστές με τις υψηλότερες θερμοκρασίες σώματος σε συνδυασμό με την υγρασία, δεδομένου ότι διαθέτουν και υγρομετρικούς αισθητήρες.
Συνεπώς, όταν εκτιθέμεθα στην ύπαιθρο και έχουμε δραστηριότητες, καλό είναι να προστατευόμαστε με ρούχα με μακριά μανίκια και μακριά παντελόνια εάν είναι εφικτό. Σε αντίθετη περίπτωση, η επάλειψη με ένα εντομοαπωθητικό είναι χρήσιμη. Το έλαιο σιτρονέλλας είναι το ευρύτερα μελετημένο και χρησιμοποιημένο αιθέριο έλαιο με απωστικό ρόλο. Καλό είναι να χρησιμοποιούμε προϊόντα που έχουν έγκριση και να εφαρμόζουμε τις οδηγίες της παρασκευάστριας εταιρείας.
Μετά από δήγμα με κάποιο αρθρόποδο μπορούμε να εφαρμόσουμε κάποιο τοπικό κορτικοστεροειδές για τη φαγούρα και την ερυθρότητα, αλλά η δράση τους είναι λίγο αργή (μετά από 20 περίπου λεπτά). Εάν υπάρχει ιστορικό για αλλεργική αντίδραση, μπορούμε να χορηγήσουμε ένα αντιισταμινικό, η δράση του οποίου θα εκδηλωθεί σε 20 λεπτά. Αν έχουμε συμπτώματα με πτώση πίεσης, αδυναμία κ.ά., χορηγούμε ένεσης αδρεναλίνης για παιδιά ή ενήλικες, 100 και 300mcg/0,3ml αντίστοιχα, η οποία χρησιμοποιείται ως θεραπεία διάσωσης σε αλλεργικές καταστάσεις.
Σε κάθε περίπτωση, μετά από κάθε δήγμα είναι απαραίτητο να διατηρήσουμε τη ψυχραιμία μας, να μην κάνουμε βιαστικές κινήσεις, να μπορέσουμε να αναγνωρίσουμε αν είναι δυνατόν τον μικροοργανισμό με τον οποίο ήρθαμε σε επαφή και να οδηγηθούμε στο πλησιέστερο νοσοκομείο για επιπλέον ιατρική φροντίδα.
