Πολύ συχνά, οι ειδήσεις για την αυτοκτονία διασήμων προσώπων έρχονται ως κεραυνός εν αιθρία. Το πρόβλημα με την κατάθλιψη και τις σκέψεις για τερματισμό της ζωής είναι ότι δεν αναγνωρίζονται πάντα.
Υπάρχουν πολλοί λόγοι για αυτό. Μπορεί να υπάρχουν εσωτερικευμένοι φόβοι σε πολλούς ανθρώπους, οι οποίοι διστάζουν να μιλήσουν για αυτούς. Υπάρχουν επίσης άνθρωποι που δεν μιλούν για τα συναισθήματά τους –δυστυχώς, συχνά η σιωπή εκλαμβάνεται ως έλλειψη προβλημάτων.
Επίσης, δεν γίνεται πάντα κατανοητό ότι συχνά παράπονα για σωματικά προβλήματα μπορεί να σηματοδοτούν την ύπαρξη κατάθλιψης.
Τέλος, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι υπάρχει και η λεγόμενη «χαμογελαστή κατάθλιψη» (smiled depression), όπου το άτομο διαχειρίζεται σε γενικές γραμμές τη ζωή του, αλλά μέσα του εγκαθίσταται σιγά σιγά μια καταθλιπτική θεώρηση του εαυτού του και της ζωής. Σε αυτήν την «καλυμμένη» κατάθλιψη, το άτομο ξεγελά το περιβάλλον του και εμφανίζει μία εικόνα ότι όλα είναι καλά, ενώ αυτό δεν ισχύει.
Τα σημάδια της «καλυμμένης» κατάθλιψης
- Διαταραχές προσοχής και συγκέντρωσης: Το άτομο δεν μπορεί να συγκεντρωθεί σε μια δραστηριότητα, αποσπάται εύκολα και δεν έχει τη διάθεση να επιμείνει.
- Αλλαγή στις συνήθειες του ύπνου (λιγότερες ώρες ύπνου ή περισσότερος ύπνος), της διατροφής (αύξηση του φαγητού ή ανορεξία), της χρήσης εξαρτητικών ουσιών (ουσίες, αλκοόλ, τσιγάρο).
- Επιθετική συμπεριφορά: Σε κάποιες περιπτώσεις, η επιθετική συμπεριφορά υποκρύπτει κατάθλιψη. Θα πρέπει να είμαστε σε εγρήγορση αν οι αγαπημένοι μας τείνουν να είναι περισσότερο επιθετικοί απ’ όσο πριν.
- Αύξηση του άγχους: Και το υπερβολικό άγχος, σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί να υποδηλώνει κατάθλιψη.
Αποφυγή των κοινωνικών σχέσεων (στις κοινωνικές σχέσεις χρειάζεται κάποιος να προσποιείται και να δείχνει ότι είναι καλά). Σε αυτές τις περιπτώσεις τα άτομα βρίσκουν μια δικαιολογία για να μην εμφανιστούν ή πηγαίνουν στην εκδήλωση και φεύγουν νωρίς. - Απαισιοδοξία ή αίσθημα ματαιότητας: Μπορεί για παράδειγμα να λένε συχνά: Δεν πρόκειται να γίνει τίποτα, δεν θα πάει καλά αυτό που επιθυμώ, όλα είναι μάταια κ.λπ.
- Συναισθηματικά ξεσπάσματα: Το άτομο μπορεί να ξεσπά σε κλάματα βλέποντας μια ταινία ή ακούγοντας μια δυσάρεστη διήγηση και η αντίδραση αυτή να είναι δυσανάλογη με την αντίδραση που θα είχε κάποιος άλλος στα παραπάνω ερεθίσματα.
Τα κλασικά συμπτώματα της κατάθλιψης είναι:
- Διακυμάνσεις στη διάθεση, θλίψη, αίσθημα κόπωσης
- Ευερεθιστότητα, επιθετικότητα
- Μειωμένη προσοχή και συγκέντρωση
- Αλλαγές στον ύπνο και στη διατροφή
- Ιδέες αναξιότητας
- Απογοήτευση, αίσθημα κενού και ματαιότητας
- Απώλεια της ενεργητικότητας, απραξία, μείωση ενδιαφέροντος για δραστηριότητες, συναναστροφές, κοινωνική απομόνωση
- Αυξημένη αυτοκριτική (είμαι βάρος, δεν αξίζω), τάσεις αυτοκατηγορίας
- Χρήση αλκοόλ, χαπιών
- Πιθανές συζητήσεις για θάνατο ή αυτοκτονία.
Ωστόσο, πέρα από τα βασικά συμπτώματα, υπάρχουν και ενδείξεις που θα πρέπει να λάβουμε πιο σοβαρά υπόψη. Όταν κάποιος δεν μοιάζει θλιμμένος, αλλά παραπονείται διαρκώς για τη ζωή του, ότι έχει χάσει το νόημα, το ενδιαφέρον και τα κίνητρά του, είναι μια σοβαρή περίπτωση.
Πολλές φορές συνυπάρχουν μάλιστα και παράπονα για σωματικά ενοχλήματα (αρθριτικά, πονοκέφαλοι), αλλαγή της εμφάνισης ή της υγιεινής, της διατροφής, φόβος για αρρώστιες, ανορεξία, βουλιμία, παχυσαρκία, διαταραχές ύπνου, θυμός, υπερκινητικότητα.
Και το σοβαρότερο ερώτημα που τίθεται είναι: Πόσο σοβαρά θα πρέπει να πάρει κανείς ένα άτομο που μιλά για αυτοκτονία; Και πώς πρέπει να αντιδράσει;
Ακούστε το αγαπημένο σας πρόσωπο, χωρίς να κριτικάρετε τα συναισθήματά του και αποφεύγοντας τις αχρείαστες συγκρούσεις.
Καλέστε τον σε μία κοινωνική εκδήλωση. Μην προσπαθήσετε να τον θεραπεύσετε. Απευθυνθείτε σε ειδικό και συνοδεύστε τον. Αν ο ειδικός αποφασίσει κάποια θεραπεία, ενισχύστε τον να τη συνεχίσει.
Δρ. Ίλια Θεοτοκά, Κλινική Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια