Και τα μάτια χρειάζονται τα… αντηλιακά τους

ΑΝΝΑ ΠΕΡΡΑΚH,

Χειρουργός Οφθαλμίατρος, Διευθύντρια Χειρουργικής Οφθαλμολογικής Κλινικής του Ιατρικού Κέντρου Αθηνών,

συνεργάτης του Αθηναϊκού Διαθλαστικού Κέντρου και του Οφθαλμολογικού Ινστιτούτου (ΟΜΜΑ)

annaper@otenet.gr

Ο ήλιος αναμφίβολα αποτελεί πηγή ζωής και ενέργειας, και είναι υπεύθυνος για την αντίληψη του γεμάτου χρώματα κόσμου μας. Όμως, κατά τους καλοκαιρινούς μήνες τα επίπεδα έκθεσης των ματιών μας στην υπεριώδη ακτινοβολία UVB, που φθάνει στη γη, είναι πολλαπλάσια από τους χειμερινούς μήνες και 10 φορές μεγαλύτερη το μεσημέρι από το απόγευμα. Παράγοντες όπως το χρώμα του δέρματος, τα ανατομικά χαρακτηριστικά του προσώπου-σχήμα βλεφάρων, θέση ματιών-, η χρήση γυαλιών ηλίου, η χρήση καπέλου και οι ώρες κυκλοφορίας παίζουν σημαντικότατο ρόλο στην ποσότητα της ακτινοβολίας που φθάνει στα μάτια μας.

Ακολουθώντας την πορεία της φωτός, τα φωτόνια σκεδάζονται και απορροφώνται από τα ανατομικά στοιχεία του οφθαλμού: ο κερατοειδής -ο διάφανος χιτώνας του ματιού- απορροφά περίπου το 2-15% της UVB ακτινοβολίας. Με την ζέστη και την ξηρή ατμόσφαιρα προκαλείται γρήγορη εξάτμιση των δακρύων και κατά συνέπεια αυξημένες πιθανότητες να υποφέρουμε από ξηροφθαλμία. Εν συνεχεία, προσπίπτει ένα μικρό ποσοστό της ακτινοβολίας UVB και περίπου το 40-60% της UVA ακτινοβολίας στον κρυσταλλοειδή φακό. Είναι γνωστό ότι η χρόνια απορρόφηση αυτής επιταχύνει την εμφάνιση του καταρράκτη. Στην πορεία του φωτός μέσα στο μάτι, τα φωτόνια προσπίπτουν τελικά στην ωχρά κηλίδα. Ένα σημαντικό μέρος της «μπλε» ακτινοβολίας φιλτράρεται από τη χρωστική της ωχράς κηλίδας (macular pigment). Έτσι οι χρωστικές ουσίες στο φακό και στην ωχρά κηλίδα προστατεύουν τον αμφιβληστροειδή από φωτο-οξειδωτική βλάβη. Όμως η χρόνια έκθεση σε συνδυασμό με το γενετικό υπόστρωμα, την κακή διατροφή και το κάπνισμα οδηγούν σε ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, η οποία αν δεν θεραπευθεί οδηγεί σε απώλεια της κεντρικής όρασης.

Είναι προφανές ότι για την πλήρη προστασία του οφθαλμού από τη χρόνια έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία επιβάλλεται:

1. Η χρήση γυαλιών ηλίου με κατάλληλους φακούς, που απορροφούν όλη την υπεριώδη και την υπέρυθρη ακτινοβολία, που θα επιτρέπουν να περάσει ένα ποσοστό μόνο του ορατού φάσματος.
✤Ένας φακός πληρεί τις προδιαγραφές για πλήρη προστασία από τη UV και λαμβάνει πιστοποίηση CE όταν εξασφαλίζει διαπερατότητα <5% για μήκη κύματος 380 nm, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό πρότυπο (ΕΝ 1836, 2005). Μελέτες αποδεικνύουν ότι για πλήρη προστασία, τα γυαλιά θα πρέπει να απορροφούν το 99-100% της υπεριώδους ακτινοβολίας UVA και UVB ακόμη και για τα 400nm (UV400) όπως απαιτείται σε άλλες χώρες (ΗΠΑ). Συνήθως φέρουν την ένδειξη UV 400.
✤Το χρώμα του φακού θα πρέπει να επιλέγεται όχι με βάση το τι μας αρέσει, αλλά με το τι χρήση θα τους κάνουμε. Το χρώμα του φακού επηρεάζει στο πως αντιλαμβανόμαστε την αντίθεση των αντικειμένων και την διαφοροποίηση των χρωμάτων. Κάποια χρώματα αυξάνουν την αντίθεση των αντικειμένων που βρίσκονται στο περιβάλλον αλλά ταυτόχρονα μειώνουν την ευκρίνεια των χρωμάτων. Για παράδειγμα οι καφέ φακοί είναι καλοί για χειμερινά σπορ ενώ τα πράσινα και μπλε γυαλιά ηλίου βελτιώνουν την αντίθεση μεταξύ κίτρινων αντικειμένων πχ μιας κίτρινης μπάλας του τένις.
✤ Ο φακοί χωρίζονται σε 4 κατηγορίες ανάλογα την διαπερατότητα τους από το φως, δηλαδή το πόσο ανοιχτόχρωμος ή σκουρόχρωμος είναι ο φακός. Προσοχή! δεν έχει καμία σχέση η διαπερατότητα με την προστασία από τηv UV ακτινοβολία που προαναφέραμε. Στην Ελλάδα βρισκόμαστε στην κατηγορία 3: Σκοτεινό φίλτρο, διαπερατότητα 8-18%, για ηλιόλουστο καιρό.

2. Η προστασία της δακρυϊκής στιβάδας και η αντιμετώπιση της ξηροφθαλμίας.
Τα βαριά, κόκκινα κουρασμένα μάτια, το αίσθημα καύσου και ξένου σώματος, η φαγούρα και εν τέλει η θολή όραση είναι παράπονα των ασθενών που πάσχουν από το σύνδρομο της ξηροφθαλμίας. Η ταχεία εξάτμιση των δακρύων όταν εκτιθέμεθα στον ήλιο μειώνει την ποσότητα και επιδεινώνει την ποιότητα της δακρυϊκής μας στιβάδας.

Η θεραπεία είναι συμπτωματική και σκοπό έχει την αναπλήρωση των δακρύων και τον εμπλουτισμό αυτών. Σημαντικά προληπτικά μέτρα είναι:
✤ Η λήψη άφθονων υγρών
✤ Ο συχνός βλεφαρισμός
✤ Η μείωση της πρόσληψης της καφεΐνης
✤ Η αποφυγή άμεσης έκθεσης στον ήλιο χωρίς γυαλιά ηλίου
✤ Η μείωση χρήσης κινητού στην παραλία
✤ Η καλή υγιεινή
✤ Η σωστή αφαίρεση του μακιγιάζ και βέβαια
✤ Η μείωση της χρήσης των φακών επαφής, κατά τους ζεστούς καλοκαιρινούς μήνες

Για την αντιμετώπιση της ξηροφθαλμίας, στην αγορά κυκλοφορούν πληθώρα κολλυρίων τεχνητών δακρύων που πωλούνται χωρίς ιατρική συνταγή. Σε ανθεκτικές και επιμένουσες ξηροφθαλμίες συστήνονται παχύρρευστα τεχνητά δάκρυα ή γέλες. Σε βαριές περιπτώσεις μπορεί να χρησιμοποιηθεί αυτόλογος ορός ή κολλύρια κυκλοσπορίνης. Πέρα από τα παραδοσιακά κολλύρια, στοχευμένη και αποτελεσματική είναι η νέα θεραπεία που προφέρει η RED LIGHT THERAPY (LM LLT Light Modulation Low Level Light Therapy) που στοχεύει στην μεγιστοποίηση της κυτταρικής λειτουργίας των κυττάρων των δακρυϊκών αδένων. Έτσι παράγονται περισσότερα και καλύτερα δάκρυα. Η συγκεκριμένη θεραπεία γίνεται σε συνεδρίες στο οφθαλμολογικό ιατρείο.
Καλό καλοκαίρι!