Η αναζήτηση της ευτυχίας!

Το ξέρετε ότι στην Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας των ΗΠΑ (1776), στην οποία στηρίχτηκε μετέπειτα το αμερικάνικο σύνταγμα, η αναζήτηση της ευτυχίας θεωρείται αναφαίρετο δικαίωμα του ανθρώπου, μαζί με την ζωή και την ελευθερία;

Η ιδέα αυτή ίσως ήταν πρωτοποριακή για εκείνη την εποχή, αλλά σίγουρα σήμερα είναι πολύ περισσότερο αποδεκτή. Ασφαλώς, τουλάχιστον στις ανεπτυγμένες δυτικές κοινωνίες, υπάρχει η πεποίθηση ότι έχουμε όλοι δικαίωμα να προσπαθούμε να είμαστε ευτυχισμένοι.

Τι είναι όμως η ευτυχία;

Για κάποιους η ευτυχία είναι κάτι άπιαστο – μια φαντασίωση, κάτι υπέροχο που είναι σίγουροι ότι ποτέ δεν θα ζήσουν. Κάτι από το οποίο έχουν παραιτηθεί. Έτσι ζουν όλη τους τη ζωή κάνοντας ακριβώς τις επιλογές και έχοντας τις αντιδράσεις που απομακρύνουν όλο και περισσότερο την πιθανότητα να ευτυχήσουν.

Για άλλους, η ευτυχία είναι κάτι που περιμένουν να τους δοθεί με κάποιον μαγικό τρόπο χωρίς να χρειαστεί οι ίδιοι να δουλέψουν γι’ αυτό – ενίοτε μάλιστα, θεωρούν ότι είναι ευθύνη κάποιου άλλου, για παράδειγμα, του γονιού ή του συζύγου, να τους κάνει ευτυχισμένους, οπότε κατηγορούν το άτομο αυτό αν δεν είναι.

Πολλοί άνθρωποι ταυτίζουν την ευτυχία με τις συνθήκες της ζωής τους οπότε θεωρούν ότι αν πετύχουν καλές συνθήκες, θα νιώσουν αυτόματα ευτυχία. Αν, για παράδειγμα, βρουν τον/την ιδανικό/η σύντροφο, το τέλειο σπίτι, την καταπληκτική δουλειά, θα γίνουν ευτυχισμένοι.

Άλλοι πάλι, ταυτίζουν την ευτυχία με την επιτυχία, με την επίτευξη κάποιου στόχου που τους φαίνεται εξαιρετικά σπουδαίος και ο οποίος πιστεύουν ότι θα τους κάνει να νιώσουν ευτυχισμένοι αν τον πετύχουν: να στήσουν μια επιχείρηση, να πάρουν προαγωγή, να κάνουν παιδί, να γίνουν πλούσιοι.

Και βέβαια, υπερβολικά πολλοί άνθρωποι ταυτίζουν την ευτυχία με την ευχαρίστηση έχοντας στο μυαλό τους ότι αν νιώθω ευχάριστα, τότε είμαι ευτυχισμένος. Έτσι, γεμίζουν τη ζωή τους «απολαύσεις» (πχ. φαγητό, αλκοόλ, σεξ, ψυχαγωγία) με την ελπίδα ότι θα νιώσουν ευτυχία.

Ωστόσο, διάφορες έρευνες τα τελευταία χρόνια δείχνουν ότι όλα αυτά –οι ιδανικές συνθήκες, η επιτυχία, οι απολαύσεις, τα χρήματα, κλπ.- μπορούν να δημιουργήσουν ίσως μια προσωρινή αίσθηση ευχαρίστησης, αλλά όχι μια σταθερή αίσθηση ευτυχίας στους ανθρώπους. Ασφαλώς η επίτευξη ενός στόχου, μια σημαντική αγορά, μια απόλαυση θα μας κάνουν να νιώσουμε ωραία για λίγο. Όμως σύντομα, θα εξοικειωθούμε με την κατάσταση αυτή, θα την αντιμετωπίζουμε ως κάτι δεδομένο, και θα πάψει πια να μας δημιουργεί αίσθηση χαράς. Επιπλέον, σταδιακά θα ξαναβγούν στην επιφάνεια οι παλιές ανασφάλειες, οι εσωτερικές δυσκολίες, τα τραύματα, όλα εκείνα που μας ταλαιπωρούσαν πριν από την φάση αυτή. Και θα ξαναρχίσουμε να νιώθουμε άσχημα, να πέφτουμε, να είμαστε ανικανοποίητοι.

Έτσι, όλο και περισσότερο τα τελευταία χρόνια κυκλοφορεί η ιδέα ότι η ευτυχία είναι κάτι πιο μόνιμο, πιο εσωτερικό, πιο βαθύ. Δεν είναι απλώς η αίσθηση ότι είμαι επιτυχημένη ή ότι περνάω ωραία – αλλά η βαθύτερη ικανοποίηση τόσο σε σχέση με εμένα ως άτομο, όσο και σε σχέση με τη ζωή μου. Η αίσθηση ότι η ζωή μου έχει νόημα και ότι ακόμα και μέσα από τις δυσάρεστες στιγμές, μαθαίνω και ωριμάζω. Η πεποίθηση ότι προσπαθώ να αφήσω τον κόσμο ελάχιστα καλύτερο απ’ όσο τον βρήκα.

Όπως λέει και ο ψυχίατρος και ψυχοθεραπευτής Χόρχε Μπουκάι: «Είμαι ευτυχισμένος, δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη ότι απολαμβάνω, αλλά ότι βιώνω την ηρεμία του να ξέρω πως οδεύω σωστά προς κάτι ευχάριστο, κάτι απολαυστικό, κάτι που έχει νόημα για μένα».

Αν, λοιπόν, αντιληφθούμε την ευτυχία ως μια πιο μόνιμη αίσθηση ικανοποίησης και πληρότητας, τότε πώς άραγε μπορούμε να την αναζητήσουμε; Αν δεν φτάνει να γίνουμε επιτυχημένοι και πλούσιοι για να νιώσουμε ευτυχισμένοι, τότε τι άλλο μας μένει;

Τι μπορούμε να κάνουμε για να φτάσουμε στην ευτυχία;

Όλο και περισσότεροι ερευνητές της ευτυχίας τα τελευταία χρόνια καταλήγουν σε ένα συμπέρασμα που στα δικά μου αυτιά ακούγεται πολύ λογικό: για να νιώθουμε ευτυχία το πιο σημαντικό απ’ όλα είναι η εσωτερική μας κατάσταση. Μπορούμε να νιώσουμε ευτυχισμένοι και να διατηρήσουμε μια αίσθηση ικανοποίησης και πληρότητας μόνο αν ισχύουν δύο πράγματα:

α) να «τα έχουμε καλά» με τον εαυτό μας – να τον εκτιμάμε, να τον φροντίζουμε, να τον παρηγορούμε, τον βελτιώνουμε.

β) να βλέπουμε πιο έντονα το θετικό και λιγότερο έντονα το αρνητικό.

Αυτές είναι δύο προϋποθέσεις που είναι απαραίτητες για να διατηρήσουμε μια αίσθηση ευτυχίας στη ζωή μας. Αν δεν νιώθουμε καλά με τον εαυτό μας, δεν θα μπορέσουμε να απολαύσουμε τίποτα καλό στη ζωή μας – αντίθετα, ενδέχεται και να το καταστρέψουμε. Και αν δεν βλέπουμε πιο έντονα το θετικό από το αρνητικό, δεν θα μπορέσουμε να αντιληφθούμε το καλό που θα υπάρχει στη ζωή μας – αντίθετα, τα αρνητικά που θα βλέπουμε θα το πνίγουν.

Επομένως, για να πλησιάσουμε έστω σε μια αίσθηση ευτυχίας πρέπει να στραφούμε μέσα μας, στον τρόπο που σκεφτόμαστε, που αντιλαμβανόμαστε, που αντιδρούμε. Η ευτυχία είναι μια δυνατότητα με την οποία έχουμε γεννηθεί. Και για να την πραγματώσουμε, χρειάζεται να κοιτάξουμε μέσα μας, να ασχοληθούμε με τον εσωτερικό μας κόσμο. Χρειάζεται να δουλέψουμε με εμάς.

• Να δουλέψουμε για να χτίσουμε μια καλή σχέση με τον εαυτό μας: να τον σεβόμαστε, να τον φροντίζουμε, να τον βελτιώνουμε.
• Να δουλέψουμε για να διδάξουμε το μυαλό μας να βλέπει περισσότερο τα θετικά: τα θετικά σε εμάς, στους άλλους ανθρώπους, στον κόσμο, στη ζωή.

Αν λοιπόν θέλουμε να αναζητήσουμε τη ευτυχία, δεν χρειάζεται να πάμε πολύ μακριά, δεν χρειάζεται να κυνηγήσουμε δύσκολους στόχους και να κάνουμε τεράστιες επιτυχίες, ούτε να ταξιδέψουμε στα πιο απίθανα μέρη: η ευτυχία είναι μέσα μας!

Σοφία Ανδρεοπούλου, MSc – Ψυχολόγος-Παιδοψυχολόγος