Άρτεμις Κ. Τσίτσικα
Αναπλ. Καθηγήτρια Παιδιατρικής-Εφηβικής Ιατρικής ΕΚΠΑ
Επιστ. Υπεύθυνη Μονάδας Εφηβικής Υγείας (ΜΕΥ)
Β΄ Παιδιατρική Κλινική Παν/μίου Αθηνών
Νοσοκομείο Παίδων «Π. & Α. Κυριακού»
Διευθύντρια ΠΜΣ «Στρατηγικής Αναπτυξιακής & Εφηβικής Υγείας» ΕΚΠΑ
Πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Εφηβικής Ιατρικής (Ε.Ε.Ε.Ι.)
Έχει πλέον προχωρήσει και στη χώρα μας ο προγραμματισμός για τον εμβολιασμό εφήβων 15-17 ετών σχετικά με την πρόληψη της COVID-19, κατόπιν της θετικής εισήγησης της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών.
Σε αυτό το άρθρο, θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε στα ερωτήματα που έχουν γονείς και έφηβοι σχετικά με τα εμβόλια.
Αν και συνήθως η νόσος είναι ήπια σε παιδιά και εφήβους, ένα ποσοστό αυτών νοσεί σοβαρά και μπορεί να χρειαστεί νοσηλεία ή ακόμα και διασωλήνωση. Ενδεικτικά στις ΗΠΑ σε 20.000 παιδιά 0-18 ετών με COVID-19, το 50% των κρουσμάτων, νοσηλειών και εισαγωγών ΜΕΘ ήταν σε ηλικίες 12-18. Από περίπου 11.000 ασθενείς, 1.300 χρειάστηκαν νοσηλεία, ενώ 373 μπήκαν στη ΜΕΘ, καταδεικνύοντας σημαντικό φορτίο της νόσου και σε μικρότερες ηλικίες.
Από τις γνωστές επιπλοκές της COVID-19 στα παιδιά, το πολυοργανικό φλεγμονώδες σύνδρομο (MIS-C) είναι μια σοβαρή κατάσταση που χρειάζεται νοσηλεία, ενώ μπορεί να χρειαστεί και εισαγωγή στη ΜΕΘ, και σε ορισμένες περιπτώσεις σημειώνονται θάνατοι.
Παρατηρούνται ακόμη κόπωση, μυαλγίες και επηρεασμένη αρνητικά διάθεση για άλλοτε άλλο χρόνο, επιπτώσεις που μελετώνται ως post covid σύνδρομο. Τέλος, έως τον Απρίλιο του 2021 έχασαν τη ζωή τους 127 έφηβοι.
Σε σύγκριση με τις προηγούμενες περιόδους γρίπης, οι νοσηλείες εφήβων με COVID-19 ξεπέρασαν αυτές για την εποχική γρίπη και αυτό ενώ εφαρμόζονταν μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης και τα σχολεία ήταν κλειστά για μεγάλο διάστημα. Σε καμιά περίοδο γρίπης δεν είχαν εφαρμοστεί αντίστοιχα μέτρα- χωρίς τα μέτρα, οι νοσηλείες εφήβων με COVID-19 μπορεί να ήταν πολύ περισσότερες.
Μετά τον εμβολιασμό σημαντικού ποσοστού ενηλίκων και την άρση περιοριστικών μέτρων, οι νοσηλείες παιδιών και εφήβων παρουσιάζουν αυξητική τάση, είτε λόγω της κυκλοφορίας μεταδοτικότερων παραλλαγών, είτε λόγω της επιστροφής στις δραστηριότητες και το άνοιγμα της κοινωνίας.
Η προσδοκία ότι με τον εμβολιασμό των ενηλίκων θα ελεγχθεί ο ιός και στις υπόλοιπες ηλικίες, δεν φαίνεται να επαληθεύεται. Ο ιός προσπαθεί να βρει τρόπο να επιβιώσει και αναζητά ευκαιρίες μετάδοσης στις ανεμβολίαστες ομάδες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το Ισραήλ, όπου με το άνοιγμα των δραστηριοτήτων και τον εμβολιασμό των μεγαλύτερων, το ποσοστό κρουσμάτων σε εφήβους συνεχώς αυξάνεται. Το ίδιο παρατηρείται και σε Ευρωπαϊκές χώρες, με την επικράτηση της παραλλαγής Δέλτα στους νέους.
Έχουμε την τύχη να έχουμε στα χέρια μας ασφαλή και αποτελεσματικά εμβόλια mRNA για την COVID-19 με έγκριση σε ηλικίες κάτω των 18 και μπορούμε να προστατεύσουμε τους εφήβους και τους νέους από τη νόσο COVID-19 και τις άμεσες επιπλοκές της, καθώς και τις τυχόν μακροχρόνιες επιπλοκές, το εύρος και η συχνότητα των οποίων δεν είναι ακόμα γνωστά. Στις ΗΠΑ μετά από τη χορήγηση περισσότερων από 6.000.000 δόσεων σε εφήβους 12-15 ετών οι συχνότερες ανεπιθύμητες ενέργειες που καταγράφηκαν ήταν οι αναμενόμενες που γνωρίζουμε και από τη χρήση του εμβολίου στους ενήλικες.
Η συστηματική επιτήρηση της ασφάλειας επιτρέπει και την έγκαιρη αναγνώριση εξαιρετικά σπάνιων συμβάντων, όπως έγινε με κάποια περιστατικά μυοκαρδίτιδας και περικαρδίτιδας που παρουσιάστηκαν σε νεαρούς άνδρες κάτω των 30, που εξετάστηκαν στο Ισραήλ και στις ΗΠΑ. Μετά από διεξοδική ανάλυση των περιστατικών αυτών, οι αρχές είναι καθησυχαστικές: πρόκειται για κάτι εξαιρετικά σπάνιο και η έκβαση στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων είναι καλή με τους νέους να αναρρώνουν μέσα σε λίγες ημέρες, με ή ακόμα και χωρίς τη λήψη αγωγής.
Αν και σε μικρότερη συχνότητα από τους ενήλικες, οι έφηβοι και τα παιδιά μπορούν να νοσήσουν σοβαρά από την COVID-19 και δεν γνωρίζουμε ακόμα το εύρος και τη συχνότητα των μακροχρόνιων επιπλοκών. Επίσης, με τον εμβολιασμό τους προστατεύουν ευάλωτες ομάδες, μεγαλύτερους συγγενείς/φίλους/συνανθρώπους που ίσως δεν έχουν εμβολιαστεί. Επιπλέον, έχουμε επανειλημμένα τονίσει τις σημαντικές επιπτώσεις του εγκλεισμού στην ψυχοκοινωνική ζωή παιδιών και εφήβων, την εκπαίδευση και την εν γένει ποιότητα ζωής τους και μια ακόμη περίοδος καραντίνας θα ήταν πολύ αρνητική εξέλιξη.
Ο εμβολιασμός είναι ο καλύτερος τρόπος να προστατεύσουμε τους εφήβους και να μπορέσουν να επιστρέψουν με ασφάλεια στην κανονικότητα, στο σχολείο και τις δραστηριότητές τους. Μόνο με την υψηλή εμβολιαστική κάλυψη μπορούμε να απαλλαγούμε από την πανδημία και να περιοριστεί η κυκλοφορία του ιού, σταματώντας έτσι και τις δυνατότητες ανάδυση παραλλαγών με αυξημένη μεταδοτικότητα.
Αυτό βέβαια σημαίνει ότι οι ηλικιακές ομάδες των μεγαλυτέρων θα πρέπει να φτάσουν σε υψηλά επίπεδα εμβολιασμού, δίνοντας το παράδειγμα στους νεότερους και συνεισφέροντας στο κοινό καλό. Ο εμβολιασμός είναι το όπλο μας για να μπορέσουμε να πάρουμε πίσω την καθημερινότητά μας και αποτελεί πράξη κοινωνικής αλληλεγγύης και θετικότητας στη ζωή.
