Από τις απαρχές της γεωργίας οι αγρότες προσπαθούν να τροποποιήσουν τα φυτά μέσω της επιλεκτικής αναπαραγωγής για να προσδώσουν κάποιο όφελος, όπως ανθεκτικότητα σε ασθένειες. Η γενετική μηχανική επέτρεψε στους επιστήμονες να μπορούν να επιλέξουν συγκεκριμένα γονίδια για να φέρουν επιθυμητά χαρακτηριστικά στις καλλιέργειες, όπως αντοχή σε παθογόνους παράγοντες.
Οι γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί ορίζονται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) ως οργανισμοί (δηλαδή φυτά, ζώα ή μικροοργανισμοί) των οποίων το γενετικό υλικό (DNA) έχει αλλοιωθεί με τρόπο που δεν συμβαίνει μέσω της φυσικής διασταύρωσης. Τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα αποτελούν τρόφιμα τα οποία παράγονται από γενετικά τροποποιημένα φυτά ή ζώα. Σήμερα κυκλοφορούν στην αγορά πολλά είδη τροφίμων με γενετικά τροποποιημένη εκδοχή, όπως σόγια, πατάτες, μελιτζάνες, φράουλες, καλαμπόκι, ντομάτες, μαρούλι, πεπόνι, καρότα κ.ά. Παρά την ευρεία διάθεση των γενετικά τροποποιημένων τροφίμων στην παγκόσμια αγορά, οι Ευρωπαίοι καταναλωτές φαίνεται πως είναι ιδιαίτερα επιφυλακτικοί για την κατανάλωση γενετικά τροποποιημένων τροφίμων, με την Ελλάδα να είναι μεταξύ των πιο «ανήσυχων» χωρών σχετικά με το θέμα αυτό.
ΟΦΕΛΗ
Τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα έχουν πολλά πλεονεκτήματα έναντι των συμβατικών ομολόγων τους. Συγκεκριμένα, αναπτύσσονται πιο γρήγορα από τα τρόφιμα που καλλιεργούνται παραδοσιακά, θεωρείται ότι έχουν καλύτερη γεύση και έχουν αυξημένη διάρκεια ζωής. Υπάρχουν, επίσης, στοιχεία ότι οι γενετικά τροποποιημένες καλλιέργειες τροφίμων μπορεί να συμβάλλουν στην περιβαλλοντική βιωσιμότητα, καθώς οι καλλιέργειες με βελτιωμένη αντοχή σε παράσιτα μπορεί να μειώσουν τη χρήση χημικών στη γεωργική παραγωγή, μειώνοντας έτσι τη συνολική περιβαλλοντική ρύπανση.
Μία πολύ σημαντική πτυχή των γενετικά τροποποιημένων τροφίμων είναι η δυνατότητα τους να επηρεάσουν ευεργετικά την υγεία μας. Ορισμένα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα έχουν σχεδιαστεί ειδικά, καθώς είναι εμπλουτισμένα με ορισμένα θρεπτικά συστατικά, όπως βιταμίνες A, C, E, ακόρεστα λιπαρά οξέα και προβιοτικά. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η γενετικά τροποποιημένη τροφή «Golden Rice», η οποία είναι εμπλουτισμένη με βιταμίνη Α και μπορεί να συμβάλλει ενάντια στην ανεπάρκεια βιταμίνης Α που αποτελεί την κυριότερη αιτία τύφλωσης παιδιών σε αναπτυσσόμενες χώρες.
ΠΙΘΑΝΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ
Αν και τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα έχει αποδειχθεί ότι είναι εξίσου ασφαλή με τα αντίστοιχα συμβατικά τρόφιμα, υπάρχει επιφυλακτικότητα από τους καταναλωτές σχετικά με την ασφάλεια τους. Συγκεκριμένα, υπάρχει έντονη ανησυχία σχετικά με τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα και το αλλεργιογόνο δυναμικό τους. Καθώς οι πρωτεΐνες είναι υπεύθυνες για πολλές αλλεργικές αντιδράσεις, κάποιοι ανησυχούν ότι οι πρωτεΐνες που βρίσκονται σε γενετικά τροποποιημένες καλλιέργειες θα οδηγήσουν σε αύξηση των αλλεργικών αντιδράσεων σε άτομα που καταναλώνουν γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα. Ωστόσο, πρόσφατες επιστημονικές έρευνες συμπεραίνουν πως δεν φαίνεται να είναι πιο αλλεργιογόνα από τα συμβατικά τρόφιμα. Ένας άλλος πιθανός κίνδυνος σχετικά με τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα είναι η ανάπτυξη αντοχής στα αντιβιοτικά. Κατά τη γενετική τροποποίηση είναι πιθανό να μεταφερθούν γονίδια με ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά, με αποτέλεσμα παθογόνοι μικροοργανισμοί να αναπτύξουν αντίσταση σε συγκεκριμένα αντιβιοτικά.
Όπως αναφέρθηκε, οι γενετικά τροποποιημένες καλλιέργειες μπορεί να έχουν θετική επίδραση στο περιβάλλον μέσω της μειωμένης χρήσης χημικών. Ωστόσο, υπάρχουν έντονες ανησυχίες για πιθανές αρνητικές επιδράσεις τους, καθώς υπάρχει η πιθανότητα μελλοντικά να παραχθούν έντομα ανθεκτικά σε εντομοκτόνα. Επιπλέον, είναι πιθανό να διαταραχθεί η βιοποικιλότητα, καθώς μέσω της εξάπλωσης μίας γενετικά τροποποιημένης καλλιέργειας μπορεί προκληθούν μεταβολές στον αριθμό άλλων φυτών και ζώων. Τέλος, θεωρείται πιθανή η μεταφορά γενετικά τροποποιημένων γονιδίων μέσω της γύρης, με αποτέλεσμα να επιμολυνθεί κάποια γειτονική συμβατική καλλιέργεια.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ
Είναι σημαντικό να τονισθεί πως οι γενετικά τροποποιημένες καλλιέργειες υποβάλλονται σε εκτενή αξιολόγηση ως προς την ασφάλεια τους πριν φτάσουν στην αγορά, ενώ επιβάλλεται αναγραφή στην ετικέτα των εν λόγω τροφίμων. Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα πως η παραγωγή γενετικά τροποποιημένων τροφίμων δεν μπορεί να θεωρηθεί πιο επικίνδυνη από τις συμβατικές μεθόδους καλλιέργειας. Παρόλο που τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα κρίνονται ως ασφαλή από την επιστημονική κοινότητα, ο εκάστοτε καταναλωτής θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα να αποφασίσει εάν θέλει να τα επιλέξει ή να τα απορρίψει.
