Το ανοσοποιητικό είναι ένα περίπλοκο σύστημα αμυντικών μηχανισμών που περιλαμβάνει πολλά επίπεδα· δέρμα, βλεννογόνοι και εκκρίσεις, εξειδικευμένα κύτταρα του αίματος, ειδικές ουσίες με αντιμικροβιακή και αντιϊκή δράση (κυτταροκίνες) κ.ά. Η ομαλή του λειτουργία συμβάλλει τα μέγιστα στην άμυνα του οργανισμού έναντι των μικροσκοπικών εχθρών μας και η τρέχουσα συγκυρία της πανδημίας της Covid-19 το έχει επαναφέρει, τρόπον τινά, στην επικαιρότητα.
Υπάρχουν πολλές αιτίες πίσω από ένα «νωχελικό» ανοσοποιητικό.
Εξαιρώντας τις εκ γενετής καταστάσεις, που δεν αποτελούν αντικείμενο αυτού του άρθρου, μια σειρά από συμπεριφορές, άλλοτε απαραίτητες και άλλοτε όχι, μπορούν να οδηγήσουν στην εξασθένιση ενός κατά τα άλλα υγιούς ανοσοποιητικού συστήματος. Ενδεικτικά αναφέρονται η έλλειψη ύπνου, η παχυσαρκία και η έλλειψη φυσικής δραστηριότητας, η ανεπάρκεια βιταμίνης D, η μη ισορροπημένη διατροφή και η κατάχρηση ουσιών και αλκοόλ. Ωστόσο, μια από τις σημαντικότερες αιτίες είναι η λήψη συγκεκριμένων φαρμακευτικών ουσιών.
Υπάρχουν περιπτώσεις όπου η καταστολή του ανοσοποιητικού είναι επιθυμητή προκειμένου να αντιμετωπιστούν καταστάσεις που προκαλούνται από την υπερδιέγερσή του (αυτοάνοσα νοσήματα και ρευματικές παθήσεις αλλά και αποτροπή απόρριψης του μοσχεύματος μετά από μεταμόσχευση). Σε άλλες περιπτώσεις είναι παρενέργεια της θεραπείας, όπως χαρακτηριστικά συμβαίνει στη χημειοθεραπεία του καρκίνου.
Ακολουθεί μια σύντομη αναφορά στα φάρμακα με ανοσοκατασταλτική δράση:
Κορτικοστεροειδή: Αναφερόμενα συχνά και ως «κορτιζόνες», φάρμακα όπως η πρεδνιζολόνη και η μεθυλοπρεδνιζολόνη, η δεξαμεθαζόνη και η υδροκορτιζόνη, όταν λαμβάνονται για παρατεταμένα χρονικά διαστήματα ή σε μεγάλες δόσεις, εξασθενούν το ανοσοποιητικό.
Νοσοτροποποιητικά αντιρρευματικά φάρμακα: Αζαθειοπρίνη, μεθοτρεξάτη, κυκλοσπορίνη, λεφλουνομίδη, απρεμιλάστη κ.ά.
Ανοσοτροποποιητικά φάρμακα: Φινγκολιμόδη, φουμαρικός διμεθυλεστέρας.
Βιολογικοί παράγοντες: Ινφλιξιμάμπη, ετανερσέπτη, ανταλιμουμάμπη, γκολιμουμάμπη, σερτολιζουμάμπη, ουστεκινουμάμπη, σεκουκινουμάμπη κ.ά.
Χημειοθεραπευτικά φάρμακα κατά του καρκίνου: Ανθρακυκλίνες, αντιμιτωτικά φάρμακα, αλκυλιωτικοί παράγοντες, αντιμεταβολίτες, αναστολείς της τοποϊσομεράσης.
Επιπρόσθετα, η πρόσφατη έρευνα έχει επισημάνει ορισμένα φάρμακα που, ενώ δεν ανήκουν στα τυπικά ανοσοκατασταλτικά, εντούτοις μπορούν να εξασθενήσουν το ανοσοποιητικό. Τέτοια είναι ορισμένα αντιψυχωσικά φάρμακα, όπως η ρισπεριδόνη, αλλά και τα αντιβιοτικά, γεγονός που τονίζει ακόμα εντονότερα τη σημασία της ορθολογικής χρήσης των φαρμάκων μέσω της εκπαίδευσης τόσο των ασθενών όσο και των επαγγελματιών υγείας που τους φροντίζουν.
