Πώς διαβάζεται μια ετικέτα εύκολα από τον καταναλωτή; Στο πλαίσιο της παροχής ακόμα περισσότερων διατροφικών πληροφοριών, η ΕΕ έχει υιοθετήσει επιπλέον το Σύστημα Διατροφικής Αξιολόγησης-Σηματοδότησης των τροφίμων (NutriScore) με βάση τη διατροφική αξία των τροφίμων (πράσινο για τρόφιμα με μεγάλη διατροφική αξία, κίτρινο για τρόφιμα με μέση διατροφική αξία και κόκκινο για τρόφιμα με χαμηλή διατροφική αξία).
Η ΕΕ έχει υιοθετήσει κανόνες για την επισήμανση των τροφίμων και το ποιες πληροφορίες θα πρέπει να παρέχονται μέσω της ετικέτας στους καταναλωτές. Η ανάγνωσή τους δεν είναι εύκολη υπόθεση, στόχος όμως του συγκεκριμένου άρθρου είναι να αποτελέσει έναν σημαντικό βοηθό.
Η ανάπτυξη της βιομηχανίας και της τυποποίησης των τροφίμων και η ελεύθερη διακίνηση προϊόντων μέσω διακρατικών συμφωνιών έχουν καταστήσει, πολύ περισσότερο τα τελευταία χρόνια, υποχρεωτική την επισήμανση των τυποποιημένων τροφίμων. Αρχικά η τυποποίηση και η επισήμανση αποσκοπούσαν σχεδόν αποκλειστικά στην καλύτερη προώθηση των τροφίμων και στην παροχή ελάχιστων πληροφοριών στον καταναλωτή (ημερομηνία λήξης, περιεχόμενο).
Όμως, η αφύπνιση των καταναλωτών σε θέματα υγιεινής και ασφάλειας τροφίμων, και κυρίως τα διάφορα διατροφικά σκάνδαλα που ξέσπασαν τις πέντε τελευταίες δεκαετίες, υποχρέωσαν τους διακρατικούς οργανισμούς, όπως η ΕΕ, να υιοθετήσουν κανόνες για την επισήμανση των τροφίμων και το ποιες πληροφορίες θα πρέπει να παρέχονται υποχρεωτικά μέσω της ετικέτας στους καταναλωτές.
Παρά ταύτα, οι διατροφικές πληροφορίες που υπάρχουν στις ετικέτες των τροφίμων είναι τόσες πολλές που αποτελούν ένα σταυρόλεξο για δυνατούς λύτες, όσον αφορά τους καταναλωτές, ειδικά εκείνους που δεν έχουν εκπαιδευτεί στην ανάγνωσή τους. Κάποιες από αυτές τις πληροφορίες σχετίζονται με την ιχνηλασιμότητα του τελικού προϊόντος, όπως ο αριθμός παρτίδας (lot ή batch number), κάποιες με τις συνθήκες και το χρόνο συντήρησής τους και κάποιες με τα οργανοληπτικά και φυσικοχημικά χαρακτηριστικά ή με τα χαρακτηριστικά που καθιστούν το τρόφιμο ευεργετικό για την υγεία (αλλεργιογόνα/δυσανεξιογόνα, ισχυρισμοί διατροφής και υγείας).
Προκειμένου να βοηθήσουμε τους καταναλωτές να «διαβάζουν» σωστά τις ετικέτες, θα παρουσιάσουμε τα σημαντικότερα πεδία που υπάρχουν σε μια ετικέτα.
Υποχρεωτικές ενδείξεις
Σύμφωνα με τον Κανονισμό (ΕΕ) 1169/2011, ο κατάλογος υποχρεωτικών ενδείξεων ενός τρόφιμου ή προϊόντος τρόφιμου είναι:
1. Η ονομασία του τρόφιμου ή του προϊόντος τρόφιμου.
2. Ο κατάλογος των συστατικών, όπου αναγράφονται όλα τα συστατικά με τα ποσοστά τους (εφόσον είναι άνω του 2%), με ταυτόχρονη επισήμανση των αλλεργιογόνων/δυσανεξιογόνων μέσω της αναγραφής τους με διαφορετική γραμματοσειρά και μέγεθος και μέσω της αναγραφής τους με τη μορφή «Το προϊόν παρασκευάστηκε σε μονάδα που επεξεργάζεται….(αλλεργιογόνο[α])» (Αρχή της Μεταφοράς).
3. Η καθαρή ποσότητα (e) του τρόφιμου. Αυτή στην περίπτωση στερεών τροφίμων εκφράζεται σε μονάδες μάζας (g ή kg, Διεθνές Σύστημα Μονάδων και oz, Αγγλοσαξονικό Μετρικό Σύστημα), ενώ στην περίπτωση υγρών τροφίμων σε μονάδες όγκου (L, Διεθνές Σύστημα Μονάδων και fl oz, Αγγλοσαξονικό Μετρικό Σύστημα).
4. Ο αριθμός παρτίδας και η ημερομηνία παραγωγής.
5. Η ημερομηνία ελάχιστης διατηρησιμότητας [«ανάλωση έως…» (best by…), «ανάλωση κατά προτίμηση πριν από…» (best before…) και «ανάλωση κατά προτίμηση πριν από το τέλος…» (best before by the end…)].
6. Τυχόν ιδιαίτερες συνθήκες αποθήκευσης και/ή συνθήκες χρήσης.
7. Το όνομα ή η εμπορική επωνυμία και η διεύθυνση της επιχείρησης τροφίμων ή της εν Ελλάδι αντιπροσωπείας (αν πρόκειται για εισαγόμενα προϊόντα).
8. Η χώρα καταγωγής ή ο τόπος προέλευσης.
9. Οδηγίες χρήσης, εφόσον η παράλειψή τους θα δυσχέραινε τη σωστή χρήση του τρόφιμου.
10. Ιδιαίτερα φυσικοχημικά χαρακτηριστικά, όπως η οξύτητα (%) για λιπαρές (ελαιόλαδο, σπορέλαια, κ.λπ.) ή ο αλκοολικός βαθμός (% vol alc.) για κρασιά, μπύρες και αλκοολούχα ποτά.
11. Διατροφική δήλωση, δηλ. περιεκτικότητα σε θρεπτικά συστατικά τόσο ανά 100 gr ή mL (και στις αντίστοιχες ποσότητες σε oz ή fl oz, αν πρόκειται για το Αγγλοσαξονικό Μετρικό Σύστημα) και επί του καθαρού βάρους. Υποχρεωτικά αναγράφονται η ενέργεια, η περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες, υδατάνθρακες (σάκχαρα, άμυλο, πολυόλες), λιπαρά οξέα (κορεσμένα, μονοακόρεστα, πολυακόρεστα, trans), καθώς και σε κάποιες βιταμίνες (A, D, C), μεταλλικά στοιχεία (κάλιο, ασβέστιο, μαγνήσιο) και σε αλάτι.
12. Ισχυρισμοί υγείας και διατροφής, π.χ. «προϊόν πλούσιο σε ασβέστιο» (ισχυρισμός διατροφής) ή «το προϊόν συμβάλλει στην προστασία από καρδιαγγειακά νοσήματα» (ισχυρισμός υγείας). Για αμφότερους πρέπει να υπάρχει σχετική τεκμηρίωση από αναλύσεις και επιδημιολογικά δεδομένα, τα οποία στην περίπτωση των ισχυρισμών υγείας εξετάζονται από σχετική Επιτροπή της Ευρωπαϊκής Αρχής Ασφάλειας Τροφίμων (E.F.S.A.).
