Εμβολιασμός: H καλύτερη επένδυση της ανθρωπότητας για την πρόληψη

Mια βαριά ασθένεια, μία αναπηρία ή πολύ περισσότερο ο θάνατος κάποιου ανθρώπου που θα μπορούσε να έχει προληφθεί, είναι ένα γεγονός τραγικό και απαράδεκτο ηθικά. Η πρόληψη αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο για την προάσπιση της υγείας και ευζωίας του ανθρώπου, με παραμέτρους όπως οι καλές συνθήκες υγιεινής, το περιβάλλον, το καθαρό νερό, η σωστή διατροφή, ο καλός ύπνος και η άσκηση. Όμως, πάνω απ’ όλα, η καλύτερη επένδυση της ανθρωπότητας για την πρόληψη είναι ο εμβολιασμός. Είναι αυτός που έχει περιορίσει αφάνταστα την παιδική θνησιμότητα, αυτός που περιόρισε την νοσηρότητα από την εποχική γρίπη και λοιμώξεις του αναπνευστικού, αυτός που μας έχει απαλλάξει από πανδημίες του παρελθόντος, όπως αυτές της πανώλης και της «ευλογιάς».

Δύο Έλληνες ιατροί έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην απαρχή του επιστημονικού πεδίου των εμβολίων. Το 1714, οι Ιάκωβος Πυλαρινός και Εμμανουήλ
Τιμόνης δημοσίευσαν την πρώτη περιγραφή εμβολίου στον κόσμο, αυτού κατά της ευλογιάς, στο αγγλικό περιοδικό “Philosophical Transactions”, vol.
29, 1714-1716, pg. 72-82, με τίτλο “An Account or History of the Procuring the Small Pox by Incision or Inoculation”. Η αναφορά αυτή έγινε μερικές δεκαετίες
πριν από τη δημοσίευση μιας βελτιωμένης παραλλαγής του εμβολίου της ευλογιάς από τον Βρετανό Edward Jenner, που σήμερα θεωρείται ο «πατέρας» των
εμβολίων.

Εν συνεχεία, πριν από τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, δημιουργήθηκαν τα εμβόλια κατά της χολέρας και πανώλης, ενώ πριν από τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο κατασκευάστηκαν τα εμβόλια κατά της φυματίωσης και διφθερίτιδας. Οι τεράστιες πρόοδοι της επιστήμης και τεχνολογίας μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο περιλαμβάνουν τα εμβόλια για τον κοκκύτη, τον τέτανο, την πολιομυελίτιδα, την ιλαρά, τις ηπατίτιδες, τον Hemophilus influenzae και την ανεμοβλογιά, ενώ σήμερα, τα πρότυπα ιατρικής πρακτικής περιλαμβάνουν πολλά εμβόλια, που στη χώρα μας, -τουλάχιστον στα παιδιά, χορηγούνται σε πολύ υψηλά ποσοστά, κάτι για το οποίο πρέπει να είμαστε υπερήφανοι.

Γενικά, έχει γίνει μεγάλη παγκόσμια πρόοδος στους εμβολιασμούς, ιδιαίτερα τις τελευταίες δεκαετίες. Σε χώρες υψηλού εισοδήματος, η εμβολιαστική
κάλυψη υπερβαίνει το 95 %, ενώ σε χώρες χαμηλού εισοδήματος έχει υπάρξει βελτίωση, με την εμβολιαστική κάλυψη να έχει ανέλθει από περίπου 50% το
2000, σε περίπου 80% το 2016. Επίσης, νέα εμβόλια για νέες αναδυόμενες επιδημίες αναπτύσσονται με ταχύ ρυθμό, όπως έγινε με τις νόσους Ebola, Zika
και COVID-19. Επιπλέον, συνεχώς αναπτύσσονται νέες τεχνολογίες παραγωγής εμβολίων, με πολλά υποσχόμενη την τεχνολογία που χρησιμοποιεί
mRNA ή DNA και λιπιδικά νανοσωματίδια για τη χορήγησή τους στον άνθρωπο, εξασφαλίζοντας την πρόσληψή τους από τα κύτταρα και την έκφραση
οποιασδήποτε πρωτεΐνης ή πρωτεϊνών ενός ή περισσοτέρων ιών στον οργανισμό. Η τεχνολογία αυτή μπορεί να εφαρμοστεί πέραν των λοιμωδών νοσημάτων και σε άλλου τύπου νόσους, όπως σε γενετικά νοσήματα, αυτό-άνοσες παθήσεις, και καρκίνους. Μάλιστα, η πρώτη εφαρμογή της, σε συνδυασμό με την μέθοδο CRISPR, χρησιμοποιήθηκε ήδη επιτυχώς στη θεραπεία μιας σπάνιας, θανάσιμης, γενετικής ηπατικής νόσου, ανοίγοντας τον δρόμο για παραπέρα επιτυχίες.

Ενδεικτικά θα πρέπει να αναφερθεί ότι πριν το 2000 (οπότε άρχισε η διάθεση των 13-δύναμων συζευγμένων πολυσακχαριδικών εμβολίων κατά του πνευμονιόκοκκου) είχαμε 14,5 εκατομμύρια κρουσμάτων και πάνω από 820.000 θανάτους από πνευμονία σε παιδιά κάτω των 5 ετών. Εκτιμάται ότι περίπου 3 εκατομμύρια θάνατοι ανθρώπων όλων των ηλικιών προλαμβάνονται πλέον κάθε χρόνο, μέσω του συγκεκριμένου εμβολίου.

Δεν υπάρχει φάρμακο χωρίς παρενέργειες, και τα εμβόλια είναι φάρμακα. Θα ήταν αφελές να μην λάβουμε υπ ́ όψη μας την έστω μικρή πιθανότητα ένα καλό, αποτελεσματικό εμβόλιο να έχει, σπάνια, κάποια πολύ σοβαρή παρενέργεια. Κατά την πανδημία COVID-19, με την βοήθεια των νέων τεχνολογιών επικοινωνίας και ανάλυσης δεδομένων μεγάλης κλίμακας, είχαμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε την χρήση, αποτελεσματικότητα και τις παρενέργειες των νέων εμβολίων σε πραγματικό χρόνο και με εξαιρετική ακρίβεια. Τα μέχρι τώρα δεδομένα δείχνουν ότι ο λόγος κόστους προς όφελος για όλα τα εμβόλια κατά της COVID-19 που χρησιμοποιήθηκαν στη χώρα μας ήταν εξαιρετικά υψηλός. Μεγάλη αποτελεσματικότητα, ελάχιστες σοβαρές νοσηρές παρενέργειες και απειροελάχιστοι θάνατοι (κάτω του 1 ανά εκατομμύριο εμβολιασμών). Η σύγκριση του εμβολιασμού κατά της COVID-19 με την βλαπτική και πιθανόν θανάσιμη νόσο από την οποία μας προστατεύει είναι συντριπτικά υπέρ του εμβολίου.

Μολονότι η πλειονότητα των πολιτών της χώρας μας ήταν θετική για τα εμβόλια κατά της COVID-19 και εμβολιάστηκε σε ποσοστό άνω του 60%, υπήρξε και υπάρχει μια μειονότητα που ήταν ή είναι από τελείως αρνητική ή και εχθρική, έως διστακτική. Μια τέτοια μειονότητα συναντάται σε όλες τις
χώρες του κόσμου, δεν είναι ομοιογενής, και ποικίλει και ως προς την αιτιολογία της άρνησης ή δισταγμού και ως προς την γενική συμπεριφορά απέναντι στα εμβόλια. Ο άνθρωπος και η αξιοπρέπειά του είναι σεβαστά και η αντιμετώπιση αυτών των πολιτών μπορεί και πρέπει να είναι ευγενική, με κατανόηση, λογικά επιχειρήματα και πραγματικά στοιχεία. Οι πιο πολλοί που αποφεύγουν τον εμβολιασμό έχουν προκαταλήψεις, άγνοια, ενδόμυχους φόβους για το άγνωστο, ή ακόμη και ανεξήγητες φοβίες, που με κατάλληλη διαχείριση μπορεί να οδηγηθούν σε θετική αλλαγή συναισθήματος και συμπεριφοράς.

Η υποχρεωτικότητα δεν μπορεί παρά να είναι ένα ύστατο μέτρο σε περιορισμένες ομάδες ανθρώπων, που ο εμβολιασμός τους είναι κομβικός για τη δημόσια υγεία, και αφού φυσικά έχουν προηγουμένως εξεταστεί και αποκλειστεί εναλλακτικές λύσεις.

Δυστυχώς, με την εμφάνιση και την σχεδόν καθολική επικράτηση του άκρως μεταδοτικού στελέχους δέλτα το κορωνοϊού, η εμβολιαστική κάλυψη του πληθυσμού, που είναι απαραίτητη για τον οριστικό έλεγχο της πανδημίας COVID-19 και για την προστασία μας από αυτόν τον πολύ ευέλικτο και ευ–
μετάβλητο ιό, πρέπει να αυξηθεί σε επίπεδα άνω του 90-95%. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να περάσει το μήνυμα σε όλους τους πολίτες  της χώρας μας ότι όλα τα επιστημονικά και επιδημιολογικά στοιχεία που διαθέτουμε μέχρι σήμερα είναι αναφανδόν υπέρ του εμβολιασμού όλων, φυσικά πάντα ακολουθώντας τις επίσημες συστάσεις της πολιτείας και των ειδικών.