Δυσφορία, φούσκωμα στην κοιλιά… διέξοδος… στα δύσκολα

Αθανάσιος Δεσαλέρμος
Γαστρεντερολόγος – Ηπατολόγος,
Διευθυντής Γαστρεντερολογικής-Ηπατολογικής Ιατρικό Κέντρο Αθηνών,
Επίκουρος Καθηγητής Γαστρεντερολογίας Πανεπιστημίου Μασαχουσέτης,
Fellow of the European Section and Board of Gastroenterology & Hepatology
www.drdesalermos.gr

Η δυσκοιλιότητα αποτελεί ένα από τα πιο συχνά και σημαντικά προβλήματα υγείας που επηρεάζει την καθημερινότητα εκατομμυρίων ανθρώπων σε όλο τον κόσμο. Δεν είναι μια απλή ενόχληση, αλλά μια κατάσταση που μπορεί να προκαλέσει έντονη δυσφορία, κοιλιακό πόνο, αίσθημα βάρους και σημαντική μείωση της ποιότητας ζωής. Παράλληλα, ο μετεωρισμός, το κοινό φούσκωμα, ένα από τα πλέον ενοχλητικά και δυσεπίλυτα συμπτώματα έχει ως βασική αιτία τη δυσκοιλιότητα. Ετσι, όταν το έντερο δεν λειτουργεί σωστά και οι κενώσεις είναι αραιές, δύσκολες και συνοδεύονται από σκληρά κόπρανα, η καθημερινότητα γίνεται κουραστική και αγχωτική. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε τι την προκαλεί, πώς μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε και κυρίως πώς να την προλάβουμε.

Τα αίτια της δυσκοιλιότητας είναι ποικίλα. Ένα από τα συχνότερα είναι η φτωχή σε φυτικές ίνες διατροφή. Όταν το καθημερινό μας διαιτολόγιο βασίζεται κυρίως σε επεξεργασμένα τρόφιμα, όπως κατεψυγμένα τρόφιμα, γλυκά ή μεγάλες ποσότητες κρέατος και δεν περιλαμβάνει αρκετά φρούτα, λαχανικά και δημητριακά ολικής άλεσης, τα κόπρανα γίνονται πιο σκληρά και η αποβολή τους δυσκολεύει. Σημαντικό ρόλο παίζει επίσης η κατανάλωση υγρών. Αν ο οργανισμός δεν παίρνει αρκετό νερό, το έντερο απορροφά περισσότερη υγρασία από τα κόπρανα, με αποτέλεσμα αυτά να γίνονται ξηρά και να απαιτείται περισσότερη προσπάθεια στην κένωση. Επίσης, η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας και η καθιστική ζωή επιβραδύνουν ακόμη περισσότερο την κινητικότητα του εντέρου, καθώς η κίνηση και η ενεργοποίηση των μυών είναι φυσικά ερεθίσματα για τη λειτουργία του. Επιπλέον, το να παραμελούμε την ανάγκη για τουαλέτα ή να αλλάζουμε συχνά τις καθημερινές μας συνήθειες, όπως συμβαίνει στα ταξίδια ή λόγω επαγγελματικών συνηθειών και συνθηκών, μπορεί να απορρυθμίσει τον φυσιολογικό ρυθμό του εντέρου. Δεν πρέπει να παραλείπεται και η επίδραση ορισμένων φαρμάκων, όπως τα οπιοειδή, τα αντιόξινα και τα αντικαταθλιπτικά, που συχνά οδηγούν σε δυσκοιλιότητα. Τέλος, η εγκυμοσύνη, η προχωρημένη ηλικία αλλά και συγκεκριμένες παθήσεις, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης και διάφορες νευρολογικές διαταραχές, αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης του προβλήματος.

Η πρόληψη και η αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας στηρίζονται κυρίως σε αλλαγές στον τρόπο ζωής και στις καθημερινές μας συνήθειες. Με στόχο τη δημιουργία υγιεινών συνθηκών λειτουργίας του εντέρου. Η επαρκής πρόσληψη φυτικών ινών μέσα από φρούτα, λαχανικά, όσπρια και δημητριακά ολικής άλεσης αυξάνει τον όγκο των κοπράνων και διευκολύνει την κίνησή τους στο έντερο, ενώ η κατανάλωση τουλάχιστον ενάμισι έως δύο λίτρων νερού την ημέρα βοηθά ώστε να παραμένουν πιο μαλακά και εύκολα στην αποβολή. Η συστηματική σωματική δραστηριότητα, ακόμη και ένας απλός περίπατος διάρκειας είκοσι με τριάντα λεπτών, διεγείρει τη φυσιολογική κινητικότητα του εντέρου και βελτιώνει τη λειτουργία του. Εξίσου σημαντική είναι η καθιέρωση σταθερής ρουτίνας για τις κενώσεις, κυρίως μετά τα γεύματα, καθώς τότε ενεργοποιείται το γαστροκολικό αντανακλαστικό, ενώ η σωστή στάση σώματος με τα γόνατα λυγισμένα και λίγο ψηλότερα από τα ισχία διευκολύνει την αποβολή των κοπράνων. Αν τα μέτρα αυτά δεν αποδώσουν, μπορούν να χρησιμοποιηθεί η κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή πάντα με τη συμβουλή του ιατρού σας, μέσα από μια πληθώρα φαρμακευτικών επιλογών. Τα διογκωτικά καθαρτικά, όπως το ψύλλιο ή η μεθυλοκυτταρίνη, αυξάνουν τον όγκο και τις ίνες στα κόπρανα. Τα ωσμωτικά, όπως η μακρογόλη ή το γάλα μαγνησίας, συγκρατούν νερό στο παχύ έντερο και τα μαλακώνουν, ενώ τα διεγερτικά, όπως η σέννα ή η βισακοδύλη, προκαλούν συσπάσεις που διευκολύνουν την αποβολή τους. Ωστόσο, τα διεγερτικά πρέπει να χρησιμοποιούνται με προσοχή. Σε πιο επιλεγμένες και επίμονες περιπτώσεις μπορεί να συστηθεί η βιοανάδραση, μια μέθοδος επανεκπαίδευσης των μυών του πυελικού εδάφους. Τέλος, χρειάζεται προσοχή στη λήψη φαρμάκων που μπορεί να προκαλέσουν δυσκοιλιότητα, όπως τα οπιοειδή, ο σίδηρος και τα αντικαταθλιπτικά. Ιδιαίτερη μέριμνα απαιτείται σε ηλικιωμένους και εγκύους, οι οποίοι ανήκουν σε ομάδες με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης του προβλήματος.

Συμπερασματικά, η δυσκοιλιότητα αποτελεί ένα συχνό σύμπτωμα που επηρεάζει σημαντικά την ποιότητα ζωής πολλών ανθρώπων. Τα συνηθέστερα αίτιά της σχετίζονται με τον τρόπο ζωής και τη διατροφή, ενώ η πρόληψη και η αντιμετώπισή της μπορούν σε μεγάλο βαθμό να επιτευχθούν με απλές και πρακτικές αλλαγές στην καθημερινότητα. Η υιοθέτηση ισορροπημένης διατροφής, η επαρκής ενυδάτωση, η τακτική σωματική άσκηση και η καθιέρωση σταθερών συνηθειών συμβάλλουν καθοριστικά στον περιορισμό ή ακόμη και στην αποφυγή του προβλήματος. Σε περιπτώσεις όπου τα συμπτώματα επιμένουν, είναι απαραίτητη η ιατρική αξιολόγηση ώστε να αποκλειστούν υποκείμενα νοσήματα και να καθοριστεί η κατάλληλη θεραπευτική στρατηγική. Στόχος είναι πάντοτε η αποτελεσματική και ασφαλής ανακούφιση των συμπτωμάτων, αρχικά με φυσικές παρεμβάσεις και, όταν χρειάζεται, με τη χρήση φαρμακευτικών επιλογών περιορισμένης διάρκειας.