Δημογραφικό πρόβλημα στην Ελλάδα, ενέργειες για προαγωγή της υγιούς γήρανσης και κοινωνικοποίησης των ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας

Ιωάννης Γ. Καραϊτιανός
Επίκ. Καθηγητής Χειρουργικής Πανεπιστημίου Αθηνών, Διευθυντής Χειρουργικής Κλινικής Νοσοκομείου Ερρίκος Ντυνάν
Πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Χειρουργικής Ογκολογίας, Πρόεδρος Ελληνικής Γεροντολογικής
και Γηριατρικής Εταιρείας
Πρόεδρος Εταιρείας Ιατρικών Σπουδών
igkaraitianos@hotmail.com

 

Μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η χώρα μας και που προβλέπεται να προσλάβει τα επόμενα χρόνια τεράστιες οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις είναι το δημογραφικό πρόβλημα που ωστόσο αποτελεί μείζον θέμα τόσο για την Ευρώπη όσο και παγκοσμίως. Αρκεί να αναλογιστεί κανείς ότι το 1980 τα άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών ήταν 280 εκατομμύρια και το 2021 έφτασαν τα 761 εκατομμύρια. Οι στατιστικές μελέτες αναφέρουν ότι μέχρι το 2050 το ποσοστό των ηλικιωμένων ατόμων παγκοσμίως θα αυξηθεί από 10% που είναι σήμερα, σε 17% και συγκεκριμένα θα παρατηρηθεί αύξηση κατά 188% στα άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών, 351% στις ηλικίες άνω των 85 ετών και 1004% στους αιωνόβιους!!! Αυτές οι εντυπωσιακές αυξήσεις των ατόμων προχωρημένης ηλικίας βρίσκονται σε αντιδιαστολή με μία μέτρια ποσοστιαία αύξηση του γενικού πληθυσμού ηλικίας 0-64 ετών κατά μόλις 22% για το ίδιο χρονικό διάστημα.
Στη χώρα μας σήμερα ζουν 2.400.000 άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών και από αυτούς 600 χιλιάδες είναι άνω των 85 ετών. Τα στοιχεία του ΟΟΣΑ του 2018 προβλέπουν ότι η Ελλάδα εξαιτίας της γήρανσης θα παρουσιάσει τη σημαντικότερη μείωση του συνολικού δείκτη παραγωγικότητας στην Ευρωπαϊκή Ένωση ενώ στην πρόσφατη έκθεση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών η χώρα μας κατατάσσεται στην 4η θέση με τη μεγαλύτερη συρρίκνωση του παραγωγικού πληθυσμού παγκοσμίως!

Η ταχεία αύξηση του αριθμού των ατόμων μεγαλύτερων ηλικιών υπογραμμίζει τη σημασία της προαγωγής της υγείας, της πρόληψης και της θεραπείας ασθενειών σε όλη τη διάρκεια της ζωής και φέρνει στο προσκήνιο την ανάγκη για την αντιμετώπιση της οργανικής και ψυχικής ευαλωτότητας που συνεπάγεται το γήρας. Η ανησυχία επικεντρώνεται στον τρόπο ζωής και ειδικότερα στη σωματική δραστηριότητα και την πνευματική ευεξία ως οδηγών υγιούς γήρανσης και μακροζωΐας για τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, σε συνδυασμό προφανώς με τη σωστή διατροφή και το καθαρό περιβάλλον.
Στη χώρα μας, εξίσου σοβαρό πρόβλημα με την ταχύτατη γήρανση αποτελεί και η χαμηλή ποιότητα ζωής των ηλικιωμένων. Έχει υπολογιστεί ότι τα έτη υγιούς γήρανσης στη χώρα μας έχουν μειωθεί κατά 3,4 έτη την τελευταία 10ετία με την Ελλάδα να κατατάσσεται εξαιτίας αυτού σε χαμηλό επίπεδο τόσο στην Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και στην Ευρώπη γενικότερα. Αυτό οφείλεται στον υψηλό επιπολασμό των νόσων φθοράς του οργανισμού, όπως τα καρδιαγγειακά νοσήματα, ο καρκίνος, ο σακχαρώδης διαβήτης, η οστεοπόρωση, τα κατάγματα κλπ αλλά και η παχυσαρκία, η έλλειψη σωματικής άσκησης, οι κακές διατροφικές συνήθειες καθώς και η κακή ποιότητα του περιβάλλοντος στο οποίο ζουν οι Έλληνες.

Είναι γεγονός ότι με την πάροδο των ετών, οι διατροφικές ανάγκες αλλάζουν και πολλοί άνθρωποι μεγαλύτερης ηλικίας αντιμετωπίζουν προβλήματα όπως μειωμένη όρεξη, διαταραχές γεύσης, δυσκολία στη μάσηση και την κατάποση ή χρόνιες παθήσεις που μπορούν να οδηγήσουν σε διαταραχές θρέψης. Στη χώρα μας 1 στα 3 άτομα άνω των 65 ετών πάσχει από δυσθρεψία, μία ασθένεια κατά την οποία το σώμα δεν λαμβάνει τις απαραίτητες ποσότητες σε θερμίδες, πρωτεΐνες, βιταμίνες και ιχνοστοιχεία μέσω της διατροφής, με πολύ σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις στη σωματική και πνευματική υγεία του ατόμου, όπως αύξηση του κινδύνου λοιμώξεων, απώλεια μυϊκής μάζας, καθυστέρηση στην ανάρρωση από ασθένειες ή χειρουργικές επεμβάσεις, εξάντληση, αδυναμία ή δυσκολία στην κίνηση. Η σωστή διατροφή, όπως είναι η μεσογειακή, αποτελεί «φάρμακο» για το σώμα παίζοντας καθοριστικό ρόλο στη διατήρηση της υγείας και της ποιότητας ζωής των μεγαλύτερων ηλικιακά ατόμων.

Εξίσου σημαντική με τη διατροφή, όμως, είναι και η σωματική άσκηση. Οι συστάσεις για τα άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω υποδεικνύουν την ανάγκη 150 λεπτών την εβδομάδα φυσικής δραστηριότητας μέτριας έντασης όπως περπάτημα ή κολύμβηση, ή 75 λεπτών την εβδομάδα έντονης δραστηριότητας, όπως πεζοπορία, τζόκινγκ ή τρέξιμο, καθώς επίσης αερόβια άσκηση και ασκήσεις ενδυνάμωσης και ισορροπίας για τη μείωση του κινδύνου πτώσεων. Εάν τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας δεν μπορούν να ακολουθήσουν τις οδηγίες λόγω χρόνιων παθήσεων, θα πρέπει να είναι όσο δραστήρια το επιτρέπουν οι ικανότητές τους και οι συνθήκες. Πρόσφατες μελέτες απέδειξαν ότι ακόμα και η άσκηση κατά τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου μόνο, έχει τα ίδια ευεργετικά αποτελέσματα. Ωστόσο πρέπει να τονίσουμε ότι πολύ σπουδαίο ρόλο παίζει και η πνευματική ευεξία η οποία επιτυγχάνεται με την ενεργή κοινωνική ζωή και δραστηριότητες, την ενασχόληση με την τέχνη ή κάποιο χόμπι, αλλά και την παραμονή ως ενεργού μέλους της οικογένειας.
Εξάλλου, η «Δεκαετία Υγιούς Γήρανσης» 2021-2030 που έχει θεσπιστεί από τον ΟΗΕ και αποτελεί μία παγκόσμια πρωτοβουλία συσπείρωσης φορέων, οργανισμών και πολιτών, έχει στόχο τη βελτιστοποίηση της «λειτουργικής ικανότητας» των ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας και τη μακροζωία, αλλά με υγιή και ευχάριστο τρόπο. Η πρωτοβουλία αυτή επικεντρώνεται σε τέσσερις τομείς δράσεων: Περιβάλλοντα Φιλικά Προς τους Ανθρώπους Μεγαλύτερης Ηλικίας, Καταπολέμηση του Ηλικιακού Ρατσισμού, την Ολοκληρωμένη Φροντίδα από την πρόληψη μέχρι τη θεραπευτική αντιμετώπιση με το μικρότερο δυνατό κόστος και, τέλος, τη Μακροχρόνια Φροντίδα που περιλαμβάνει την υποστήριξη και την αποκατάσταση ατόμων μη αυτοεξυπηρετούμενων.