Ανοιξιάτικη μελαγχολία

Παρά τα διαρκή σκαμπανεβάσματα του καιρού φέτος, η αλήθεια είναι ότι βρισκόμαστε στην καρδιά της άνοιξης. Η άνοιξη είναι μια υπέροχη εποχή που συνοδεύεται από μυρωδάτα λουλούδια, ήπιο καιρό, και άφθονο φως.

Την άνοιξη οι άνθρωποι βγαίνουν περισσότερο, δουλεύουν λιγότερο (εκτός από όσους δίνουν εξετάσεις), και κάνουν σχέδια για το καλοκαίρι. Δυστυχώς όμως η άνοιξη είναι επίσης η εποχή που συχνά συνδέεται με μια μελαγχολική διάθεση, ακόμα και μια καταθλιπτική διάθεση, που κάποιοι ονομάζουν «ανοιξιάτικη μελαγχολία ή ανοιξιάτικη κατάθλιψη».

Πολλοί άνθρωποι την άνοιξη νιώθουν πιο «βαρείς», πιο δύσθυμοι ή μελαγχολικοί, ορισμένοι μάλιστα βιώνουν συμπτώματα όπως άγχος, δυσκολίες ύπνου ή αϋπνία, ευερεθιστότητα, αυξημένη αίσθηση ζέστης κατά τη διάρκεια της νύχτας, άγχος, κα. Σε κάποιες περιπτώσεις, τα συμπτώματα είναι τόσο σοβαρά ώστε να μιλάμε για ανεστραμμένη εποχική κατάθλιψη (Reversed Seasonal Affective Disorder, RSAD) ή καλοκαιρινή κατάθλιψη (Summer SAD), οπότε ενδέχεται να υπάρχει έντονο αίσθημα ενοχής, απόγνωση, και ψυχοσωματικά συμπτώματα.

Στην περίπτωση που κάποιος βιώνει τόσο σοβαρά συμπτώματα χρειάζεται σίγουρα βοήθεια από γιατρό ή ψυχολόγο για να τα διαχειριστεί. Εδώ επομένως δεν θα μας απασχολήσει η ανεστραμμένη εποχική κατάθλιψη, η οποία έτσι κι αλλιώς αφορά σε μικρό μέρος του πληθυσμού, αλλά η «απλή» ανοιξιάτικη μελαγχολία την οποία νιώθουν πολλοί άνθρωποι την άνοιξη.

Η αλήθεια είναι ότι η ανοιξιάτικη μελαγχολία γίνεται χειρότερη επειδή μοιάζει παράλογη. «Πώς είναι δυνατόν να αισθάνομαι τόσο άσχημα όταν όλα γύρω είναι τόσο όμορφα;» μπορεί να αναρωτιέστε αν αισθάνεστε έτσι. Η μελαγχολική διάθεση μοιάζει τελείως αντίθετη από τον καλό καιρό και την ομορφιά της άνοιξης – και γι’ αυτό γίνεται πιο ανεξήγητη και λιγότερο ανεκτή. Πολλοί άνθρωποι μάλιστα θυμώνουν με τον εαυτό τους γιατί αντί να χαρεί την ομορφιά, γκρινιάζει και δυσθυμεί.

Ωστόσο, υπάρχουν πολλοί λόγοι που έχουν συνδεθεί με την ανοιξιάτικη μελαγχολία και πιθανώς την εξηγούν.

Οι αλλεργίες: την άνοιξη εκδηλώνονται αλλεργίες που ταλαιπωρούν πολύ ορισμένους ανθρώπους, επιδεινώνοντας τη διάθεσή τους, πιθανώς και λόγω της φλεγμονής.

Μεταβολές στις περιβαλλοντικές συνθήκες: την άνοιξη έχει περισσότερη ζέστη, περισσότερη υγρασία, περισσότερο φως, μεγαλύτερες ημέρες. Όλα αυτά επηρεάζουν τους βιολογικούς μας ρυθμούς και το πρόγραμμά μας.

Επιδείνωση του ύπνου: Επειδή η μέρα διαρκεί περισσότερο, τείνουμε να κοιμόμαστε αργότερα, και συνεπώς λιγότερο, και χειρότερα, πράγμα που επηρεάζει την ενεργητικότητα και τη διάθεσή μας.

Αλλαγές στο πρόγραμμα: οι αλλαγές στις συνθήκες και στους βιολογικούς ρυθμούς επηρεάζουν το πρόγραμμά μας και αυτό με τη σειρά του μας αποσυντονίζει. Γενικά, το σταθερό πρόγραμμα βοηθάει πολύ στην αντιμετώπιση της κατάθλιψης, και αντίστοιχα οι αλλαγές στο πρόγραμμα επιδεινώνουν την κακή ψυχολογική κατάσταση.

Κούραση: την άνοιξη πολλές φορές μας «βγαίνει» η κούραση του χειμώνα. Μετά από μήνες ολόκληρους με πίεση και σκληρή δουλειά, είναι φυσικό στο τέλος της άνοιξης και στις αρχές του καλοκαιριού να νιώθουμε εξουθενωμένοι και να μην έχουμε διάθεση για τίποτα.

Απολογισμός του χειμώνα: για πολλούς η άνοιξη σηματοδοτεί το κλείσιμο του επαγγελματικού ή σχολικού έτους (Σεπτέμβριος μέχρι καλοκαίρι) και αυτό τους οδηγεί σε έναν απολογισμό που ενίοτε τους καταθλίβει. Ειδικά τον Μάιο, οπότε διάφορες αξιολογήσεις ή εξετάσεις γίνονται, πολλοί άνθρωποι νιώθουν άσχημα γιατί καταλήγουν σε δυσάρεστα συμπεράσματα: «δεν τα πήγα καλά φέτος, δεν πέτυχα τους στόχους μου, δεν έκανα αυτά που είχα αποφασίσει στην αρχή της χρονιάς», κλπ.

Υψηλές προσδοκίες: την άνοιξη είναι σαν να «πρέπει» να απολαμβάνουμε την ομορφιά, να νιώθουμε πιο ωραία, να κάνουμε σχέδια για το καλοκαίρι. Οπότε όταν αντί να νιώθουμε υπέροχα, νιώθουμε άσχημα, αυτό προκαλεί σύγχυση και απογοήτευση.

Σχέδια για καλοκαίρι: καθώς το καλοκαίρι πλησιάζει, οι περισσότεροι κάνουν κάποια σχέδια. Αυτό ωστόσο προκαλεί μελαγχολία σε όσους δεν έχουν τη δυνατότητα να κάνουν ευχάριστα σχέδια (πιθανώς γιατί δεν θα έχουν άδεια, δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα, ή δεν έχουν την κατάλληλη παρέα). Η επίγνωση ότι «οι άλλοι σχεδιάζουν υπέροχες διακοπές κι εγώ δεν μπορώ να σχεδιάσω τίποτα ωραίο» χαλάει τη διάθεση σε πολλούς ανθρώπους.

Άγχος για εικόνα/εμφάνιση: η ανησυχία σχετικά με το πώς θα φαίνονται με μαγιό κάνει πολλούς ανθρώπους να υποφέρουν την άνοιξη και να μισούν το καλοκαίρι.

Αν λοιπόν, αντί να χαίρεστε το φως και την ομορφιά γύρω σας, τι μπορείτε να κάνετε για να νιώσετε καλύτερα;

• Κατ’ αρχήν, συνειδητοποιήστε ότι δεν είστε οι μόνοι. Μοιραστείτε την κακή σας διάθεση ή τις αγχωτικές σκέψεις σας με τους ανθρώπους γύρω σας.
• Αποδεχθείτε ότι μερικές φορές νιώθουμε άσχημα στη ζωή (ακόμα κι αν έξω είναι υπέροχα, ακόμα κι αν δεν μας έχει συμβεί κάτι κακό) – και το αντέχουμε. Θα περάσει.
• Αποφασίστε να είστε καλοί με τον εαυτό σας: φερθείτε του με συμπάθεια, με καλοσύνη, φροντίστε τον.
• Περιορίστε την αυτοκριτική. Αν νομίζετε ότι έχετε κάνει κάτι λάθος, ή αν απογοητεύεστε γιατί δεν πετύχατε κάποιο στόχο, καθήστε μια ημέρα, αναλύστε τι έγινε, ρωτήστε τη γνώμη άλλων, και καταλήξετε στα συμπεράσματά σας. Στη συνέχεια, πείτε «τελείωσα με την αυτοκριτική μου. Τώρα δεν θα το ξανασκεφτώ».
• Διορθώστε ό,τι μπορείτε να διορθώσετε. Αν νομίζετε πως μπορείτε να διορθώσετε ή να βελτιώσετε κάτι σε σχέση με ό,τι έχετε κάνει αυτό τον χειμώνα, κάντε το.
• Αποδεχθείτε αυτό που δεν μπορείτε να διορθώσετε. Πείτε «ό,τι έγινε, έγινε. Αυτά μπόρεσα να κάνω. Του χρόνου θα τα καταφέρω καλύτερα». Και μετά σταματήστε να το σκέφτεστε.
• Τονίστε στον εαυτό σας ότι αυτό που μετράει είναι αυτό που ζείτε και όχι αυτό που βλέπουν οι άλλοι. Δεν αξίζει να στερείτε από τον εαυτό σας την ευκαιρία να περάσει καλά, ή ακόμα και να τον βασανίζετε, από το φόβο τι θα σκεφτούν οι άλλοι όταν θα σας δουν με μαγιό.
• Κάντε μια λίστα με πράγματα που έχετε κάνει καλά μέχρι τώρα ή για τα οποία νιώθετε περήφανοι.
• Κάντε μια λίστα με πράγματα ευχάριστα ή εποικοδομητικά που μπορείτε να κάνετε το καλοκαίρι (ακόμα κι αν δεν είναι οι τέλειες διακοπές!)

Αν όλα αυτά δεν βοηθήσουν, ε τότε…κάντε υπομονή. Άνοιξη είναι – θα περάσει!!!

Σοφία Ανδρεοπούλου, ΜSc Ψυχολόγος-Παιδοψυχολόγος