Γεώργιος Ν. Κωνσταντίνου
Γεν. Αρχίατρος, Διευθυντής Τμήματος Αλλεργιολογίας και Κλινικής Ανοσολογίας, 424 Γενικό Στρατιωτικό Νοσοκομείο Εκπαιδεύσεως, Θεσσαλονίκη, Επίκ. Καθ. Παιδιατρικής, Αλλεργιολογίας και Ανοσολογίας, Ινστιτούτο Icahn, Ιατρική Σχολή Mount Sinai, Νέα Υόρκη
Η άνοιξη αποτελεί εποχή ανανέωσης, όπου η φύση ξυπνά και το περιβάλλον γεμίζει με όμορφα χρώματα και αρώματα. Ωστόσο, για πολλούς ανθρώπους, η ομορφιά αυτή συνοδεύεται από δυσάρεστα συμπτώματα αλλεργίας που επηρεάζουν την καθημερινότητα.
Η λέξη «Αλλεργία» προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις «άλλος» και «έργον», υποδηλώνοντας μια διαφορετική δράση που εκδηλώνεται όταν το ανοσοποιητικό σύστημα αντιμετωπίζει με υπερβολικό τρόπο τα συστατικά του περιβάλλοντος με τα οποία αλληλεπιδρά καθημερινά.
Το ανοσοποιητικό σύστημα αποτελεί την κύρια άμυνα του οργανισμού ενάντια σε παθογόνους μικροοργανισμούς, όπως τα βακτήρια και οι ιοί. Σε περιπτώσεις αλλεργίας, όμως, ο ίδιος ο οργανισμός αντιδρά σε αβλαβείς ουσίες όπως οι γύρεις, τα ακάρεα της οικιακής σκόνης, οι μύκητες και τα επιθήλια ζώων, θεωρώντας τα απειλητικά. Η υπερ-αντιδραστικότητα αυτή οδηγεί στην απελευθέρωση ισταμίνης, μιας ουσίας που ευθύνεται για την εκδήλωση αλλεργικών συμπτωμάτων όπως ο κνησμός, οι πταρμοί και η συνεχής καταρροή.
Τα συμπτώματα των εποχιακών αλλεργιών αφορούν κυρίως το αναπνευστικό σύστημα και τα μάτια. Μεταξύ αυτών, είναι συνηθισμένοι οι συχνοί πταρμοί, η ρινική καταρροή, η συμφόρηση που δυσκολεύει την αναπνοή και ο βήχας. Επιπλέον, παρατηρούνται έντονος κνησμός στη μύτη, στον ουρανίσκο, στον φάρυγγα στα αυτιά και στα μάτια το οποία μπορεί να είναι κόκκινα και να δακρύζουν ανεξέλεγκτα.
Η διάγνωση των εποχικών αλλεργιών γίνεται κυρίως με την αναγνώριση των συμπτωμάτων σε συνδυασμό με την έκθεση σε συγκεκριμένο περιβάλλον μια συγκεκριμένη περίοδο του χρόνου (π.χ. τη γύρη του κυπαρισσιού τον Φεβρουάριο, των αγριόχορτων την άνοιξη και το φθινόπωρο, ή τη γύρη της ελιάς το Μάιο). Μία από τις πλέον αξιόπιστες διαγνωστικές μεθόδους είναι οι δερματικές δοκιμασίες (αλλεργικά τεστ), όπου μικρές σταγόνες εκχυλίσματος του κάθε αλλεργιογόνου τοποθετούνται με συγκεκριμένο τρόπο στο δέρμα για να αξιολογηθεί η αντίδραση του οργανισμού. Παράλληλα, οι εξετάσεις αίματος που μετρούν τα επίπεδα των ειδικών αντισωμάτων IgE προσφέρουν συμπληρωματικές πληροφορίες. Σε ορισμένες περιπτώσεις, χρησιμοποιούνται και ρινικές προκλήσεις σε μια προσπάθεια αναπαραγωγής των αλλεργικών συμπτωμάτων υπό ελεγχόμενες συνθήκες.
Για την αντιμετώπιση της αλλεργικής ρινίτιδας, τα μέτρα αποφυγής αποτελούν το πρώτο βήμα. Κατά την περίοδο ανθοφορίας, συστήνεται η αποφυγή άμεσης έκθεσης σε περιβάλλον πλούσιο σε γύρες, ιδίως τις πρωινές ώρες και όταν φυσάει δυνατός άνεμος. Η μετακίνηση με κλειστά τα παράθυρα του αυτοκινήτου και καθαρά φίλτρα καμπίνας συμβάλλει σημαντικά στη μείωση της εισροής αλλεργιογόνων. Επιπλέον, οι δραστηριότητες σε εξωτερικούς χώρους, όπως η κηπουρική ή ο καθαρισμός αυλών, θα πρέπει να αποφεύγονται όταν το φορτίο γύρης είναι υψηλό, ή επί ανάγκης μόνο με μάσκα.
Μία απλή αλλά αποτελεσματική μέθοδος για την ανακούφιση από τα συμπτώματα είναι οι ρινοπλύσεις. Η χρήση φυσιολογικού ορού ή αποστειρωμένου θαλασσινού νερού βοηθά στην απομάκρυνση των αλλεργιογόνων από τον ρινικό βλεννογόνο, μειώνοντας την καταρροή και τον ερεθισμό. Η τακτική εφαρμογή της μεθόδου μπορεί να προσφέρει άμεση και σημαντική ανακούφιση.
Όταν τα μέτρα αποφυγής και οι ρινοπλύσεις δεν επαρκούν, η φαρμακευτική αγωγή γίνεται αναγκαία. Τα αντιισταμινικά δεύτερης γενεάς αποτελούν τη πρώτη επιλογή για την καταστολή των συμπτωμάτων, καθώς εμποδίζουν την δράση της ισταμίνης. Έχουν ταχεία έναρξη δράσης και λίγες παρενέργειες τα. Σε περιπτώσεις συνυπάρχουσας ρινικής συμφόρησης, συνίσταται η χρήση αποσυμφορητικών, ενώ σε επίμονες καταστάσεις μπορεί να προστεθεί και η θεραπεία με ρινικά στεροειδή, πάντα υπό την επίβλεψη του ειδικού.
Μία από τις πιο καινοτόμες προσεγγίσεις της θεραπείας των αλλεργιών είναι η ανοσοθεραπεία ή απευαισθητοποίηση (ενέσιμα ή υπογλώσσια εμβόλια της αλλεργίας). Μέσω της σταδιακής και ελεγχόμενης έκθεσης σε μικρές δόσεις των αλλεργιογόνων, το ανοσοποιητικό σύστημα επαναπρογραμματίζεται να μαθαίνει να μην αντιδρά υπερβολικά. Η αποτελεσματικότητά της είναι υψηλή αν χορηγηθεί με τις σωστές ενδείξεις, ενώ αποτελεί μια από τις λίγες αιτιολογικές θεραπείες που μπορεί να προσφέρει η Ιατρική επιστήμη μέσω της ειδικότητας της Αλλεργιολογίας.
Συνολικά, η άνοιξη φέρνει μαζί της τόσο την ομορφιά της φύσης όσο και προκλήσεις για όσους υποφέρουν από τις ανοιξιάτικες αλλεργίες. Μέσα από την συνδυασμένη εφαρμογή των παραπάνω στρατηγικών, και σε συνδυασμό με εξατομικευμένη παρακολούθηση, η ειδικότητα της Αλλεργιολογίας είναι σε πια θέση να μειώσει σημαντικά ή και να εξαλείψει οριστικά τον αντίκτυπο των εποχικών αλλεργιών στην καθημερινή ζωή. Με σωστές οδηγίες και συνεπή θεραπεία, κάθε αλλεργικός ασθενής μπορεί να απολαύσει ξανά την άνοιξη, επαναπροσδιορίζοντας τη χαρά που μπορεί να προσφέρει η επαφή και αλληλεπίδραση με την φύση χωρίς περιορισμούς.