Τα τελευταία χρόνια παρατηρώ μια όλο και μεγαλύτερη δυσκολία των ανθρώπων να αντέξουν τη διαφωνία! Πάντα ως λαός νομίζω πως δυσκολευόμασταν στην ορθολογική συζήτηση/αντιπαράθεση, αλλά έχω την εντύπωση πως η δυσκολία μας αυτή διαρκώς μεγαλώνει.
Μοιάζουμε όλοι να μην αντέχουμε καμία διαφωνία, καμία διαφορετική άποψη. Ενώ η διαφωνία είναι φυσική ανάμεσα σε διαφορετικούς ανθρώπους και πολύ χρήσιμη, εμείς την αντιμετωπίζουμε σαν να είναι προσβολή στο πρόσωπό μας ότι κάποιος άλλος βλέπει ένα θέμα με διαφορετική ματιά και καταλήγει σε διαφορετικά συμπεράσματα.
Αρκεί ένας σύντομος περίπατος στο διαδίκτυο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να επιβεβαιώσετε ότι η παρατήρηση αυτή έχει μεγάλη δόση αλήθειας. Παντού θα βρείτε αρνητικά σχόλια, πολλά μάλιστα χυδαία, βίαια, ή απειλητικά για κάποια άποψη που κάποιος διατύπωσε. Κάποτε μου φαινόταν διασκεδαστικό να διατρέχω τα σχόλια που κάνουν κάποιοι για τα σχόλια που έκαναν κάποιοι άλλοι για κάτι που κάποτε έγραψε κάποιος τρίτος! Τώρα πια μου φαίνεται εμετικό!
Άνθρωποι βρίζουν και απειλούν άλλος ανθρώπους που δεν τους γνωρίζουν καθόλου μόνο και μόνο επειδή διαφωνούν με μια θέση τους. Και αυτό συμβαίνει σε όλα τα επίπεδα και τις ηλικίες: έφηβοι, γονείς, καθηγητές πανεπιστημίου, επιστήμονες, νοικοκυρές, άνεργοι, πολιτικοί «αριστεροί» και πολιτικοί «δεξιοί», η Εκκλησία και διάφοροι ιερείς – αντιδρούν συχνά χυδαία ή βίαια σε αγνώστους που δεν τους έχουν βλάψει με κανέναν τρόπο μόνο και μόνο επειδή έχουν άλλη άποψη.
Τελικά, φοβάμαι ότι πολλοί άνθρωποι όταν μιλούν για αποδοχή της διαφορετικότητας και συμπερίληψη την εννοούν μονόπλευρα. Εννοούν «εσύ πρέπει να με αποδεχτείς και να με συμπεριλάβεις – εγώ δεν πρέπει να σε αποδεχτώ και να σε συμπεριλάβω. Αν εσύ δεν με αποδέχεσαι, είσαι φανατικός, ακραίος, παράλογος, μισαλόδοξος. Αν εγώ δεν σε αποδέχομαι, είμαι λογικός, δίκαιος, και απλώς αντιδρώ γιατί βλέπω το λάθος σου».
Οπότε αυτό που βλέπουμε γύρω μας είναι δύο κατηγορίες ανθρώπων: κάποιοι (που δεν αντέχουν τη διαφωνία) διατυπώνουν πολύ έντονα τις απόψεις τους και ενδέχεται να φτάσουν μέχρι την απειλή και την εξύβριση. Άλλοι (που δεν θέλουν να τσακωθούν με τους πρώτους) απλώς κάνουν γαργάρα την άποψή τους και σταματούν να υποστηρίζουν τις θέσεις τους (ή τα δικαιώματά τους!) για να αποφύγουν τη σύγκρουση.
Αυτή όμως η κατάσταση δεν ωφελεί καθόλου ούτε την κοινωνία, ούτε τις σχέσεις μας, ούτε την προσωπική μας ανάπτυξη. Είναι φυσικό να υπάρχουν διαφωνίες και δεν θα έπρεπε να το βλέπουμε αυτό σαν μια απειλή. Είμαστε όλοι διαφορετικοί με διαφορετικά βιώματα, διαφορετικά συμφέροντα, διαφορετικές απόψεις. Η διαφωνία δεν μας ακυρώνει, δεν σημαίνει αναγκαστικά ότι ένας από τους δύο πρέπει να έχει άδικο. Μπορεί να σημαίνει απλώς ότι βλέπουμε το θέμα από διαφορετική οπτική γωνία. Και αυτό είναι χρήσιμο για να δούμε και οι δύο το θέμα πιο σφαιρικά και ίσως να βρούμε καλύτερο τρόπο διαχείρισής του. Η διαφωνία λοιπόν έχει πολλά οφέλη και δεν θα έπρεπε να την αποφεύγουμε.
Η διαφωνία με κάποιον όταν τον/την ακούμε και μας ακούει:
- Μας βοηθάει να καταλάβουμε καλύτερα ο ένας τον άλλο – επομένως η σχέση μας γίνεται πιο στενή.
- Μπορεί να κάνει τη σχέση πιο ενδιαφέρουσα. Σκεφθείτε πόσο βαρετό είναι α μιλάς με κάποιον με τον οποίο συμφωνείτε σε όλα. Τελικά, δεν θα έχετε τι να πείτε.
- Αναπτύσσει τον καθένα μας χωριστά σε επίπεδο πνευματικό.
- Δίνει και στους δύο πληροφορίες που ίσως δεν γνωρίζαμε ή επιχειρήματα που δεν είχαμε σκεφτεί
- Διευρύνει την οπτική μας πάνω στο συγκεκριμένο θέμα και μας βοηθάει να το δούμε πιο σφαιρικά.
- Διορθώνει την άποψή μας, αν τελικά πειστούμε για την ορθότητα της άποψης του συνομιλητή μας.
- Βελτιώνει τα επιχειρήματά μας καθώς ακούσαμε τα επιχειρήματα του άλλου και προσπαθήσαμε να τα αντικρούσουμε.
- Βοηθάει να καταλήξουμε σε «λύσεις» που να γίνουν πιο εύκολα αποδεκτές από όλους.
Η διαφωνία, τόσο μέσα στις σχέσεις μας όσο και σε ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο είναι κάτι πολύ χρήσιμο και πρέπει πια να το αποδεχτούμε.
Αν θέλουμε να διαφωνούμε με παραγωγικό τρόπο και να κάνουμε χρήσιμες τις διαφωνίες μας θα έπρεπε:
- Να θυμόμαστε και να θυμίζουμε στον συνομιλητή μας ότι τον/τη σεβόμαστε και αποδεχόμαστε ότι μπορεί να διαφωνούμε.
- Να πείσουμε τον εαυτό μας ότι η διαφορετική άποψη του συνομιλητή δεν μας μειώνει, δεν μας απειλεί, δεν μας ακυρώνει. Αντίθετα, ότι είναι χρήσιμη και είναι καλό να την ακούσουμε και να τη συζητήσουμε.
- Να θυμίζουμε συνέχεια στον εαυτό μας ότι δεν έχουμε στόχο να επιβάλλουμε τη δική μας άποψη αλλά να συζητήσουμε με τον συνομιλητή μας.
- Να δεχτούμε ότι στο τέλος της συζήτησης μπορεί να συνεχίσουμε να διαφωνούμε – και δεν πειράζει.
- Να ακούμε τον συνομιλητή μας χωρίς να διακόπτουμε.
- Να διατυπώνουμε την άποψή μας με αυτοσυγκράτηση και ηρεμία
- Να μην βρίζουμε, προσβάλλουμε ή μειώνουμε τον συνομιλητή μας ή τις απόψεις του.
- Να μην χρησιμοποιούμε υπερβολικές ή απόλυτες εκφράσεις όπως: πάντα, ποτέ, κλπ., ούτε να βάζουμε ταμπέλες.
Αυτή η προεκλογική περίοδος είναι μια θαυμάσια ευκαιρία για να εξασκηθούμε στην παραγωγική διαφωνία. Αντί να καυγαδίζουμε ή να αποφεύγουμε τη συζήτηση για να μην καυγαδίσουμε, προτείνω να δοκιμάσουμε να συζητήσουμε ανοιχτά και με θετικό τρόπο για τα πράγματα που διαφωνούμε, να προσπαθήσουμε να καταλάβουμε ο ένας τον άλλο, και ίσως να συνθέσουμε τις απόψεις μας. Αυτό πραγματικά θα μας εξελίξει σαν άτομα αλλά και σαν κοινωνία!
Σοφία Ανδρεοπούλου, MSc Ψυχολόγος-Παιδοψυχολόγος