Διατροφή στα 6 πρώτα χρόνια της ζωής – Η σημασία της στη δόμηση του εγκεφάλου

Home ΔΙΑΤΡΟΦΗ Διατροφή στα 6 πρώτα χρόνια της ζωής – Η σημασία της στη δόμηση του εγκεφάλου
young girl eating

Η κατάλληλη διατροφή είναι απαραίτητη για τη φυσιολογική εγκεφαλική ανάπτυξη του παιδιού, η οποία επιτελείται με ταχείς ρυθμούς προγεννητικά, από την αρχή της κύησης, και μεταγεννητικά, στα πρώτα χρόνια της ζωής. Οι νευροεπιστήμες έχουν δείξει ότι τα πρώτα 5-6 χρόνια της ζωής είναι καθοριστικά για τον αναπτυσσόμενο εγκέφαλο, καθώς το περιβάλλον έχει τη μέγιστη επίδραση σε όλους τους τομείς της ανάπτυξης του παιδιού, όπως η γλώσσα και η επικοινωνία, οι κινητικές δεξιότητες, οι γνωστικές δεξιότητες και η κοινωνική-συναισθηματική ανάπτυξη.

Τυχόν διατροφικά ελλείμματα κατά τη διάρκεια των κρίσιμων αυτών περιόδων είναι πιθανό να επηρεάσουν τη νόηση, τη συμπεριφορά και τις ακαδημαϊκές επιδόσεις στα σχολικά χρόνια και στη μετέπειτα ενήλικη ζωή.
Μελέτες έχουν δείξει ότι ο θηλασμός μπορεί να βελτιώσει τη νοητική ανάπτυξη μέσω διαφόρων μηχανισμών, οι οποίοι σχετίζονται τόσο με τη σύσταση του μητρικού γάλακτος όσο και με την εμπειρία του θηλασμού. Ένα σύνολο διατροφικών συστατικών, αυξητικών παραγόντων και ορμονών, συμπεριλαμβανομένων των κρίσιμων δομικών μορίων δοκοσαεξαενoϊκού οξέος (DHA) και της χολίνης, τα οποία είναι απαραίτητα για την εγκεφαλική ανάπτυξη, περιέχονται στο μητρικό γάλα. Επίσης, η σωματική επαφή μέσω του θηλασμού ενισχύει το θετικό δεσμό μητέρας-παιδιού μέσω της διάδρασης και είναι ιδιαίτερα σημαντική για τη νοητική και κοινωνικο-συναισθηματική ανάπτυξη του βρέφους. Ο θηλασμός επίσης διεγείρει ορμονικές αποκρίσεις από τη μητέρα (όπως την έκλυση ωκυτοκίνης) κατά τη διάρκειά του, με συνέπεια τη μείωση του στρες και των καταθλιπτικών συμπτωμάτων της μητέρας, βελτιώνοντας τη σχέση μητέρας-βρέφους. Στις αναπτυγμένες χώρες, τα παιδιά που έχουν θηλάσει στη βρεφική ηλικία τείνουν να έχουν υψηλότερο δείκτη νοημοσύνης στη σχολική ηλικία, σχετικά με τα παιδιά που σιτίστηκαν με τεχνητή διατροφή. Μετα-αναλύσεις έχουν εκτιμήσει μεγαλύτερο δείκτη νοημοσύνης κατά 3-5 μονάδες στα παιδιά τα οποία θήλασαν ως βρέφη.

Λιπαρά οξέα
Τα απαραίτητα λιπαρά οξέα, εκείνα δηλαδή τα οποία ο οργανισμός δεν μπορεί να συνθέσει και πρέπει να λαμβάνονται από τις τροφές, βασίζονται στα πολυακόρεστα λινολεϊκό οξύ [ομάδα ωμέγα-6 (Ω-6) λιπαρών οξέων] και αλφα-λινολενικό οξύ [ομάδα ωμέγα-3 (Ω-3) λιπαρών οξέων] και επιδρούν στη λειτουργία των κυτταρικών μεμβρανών, στη μυελινοποίηση και τη συναπτική λειτουργία στον εγκέφαλο. Η σχέση μεταξύ Ω-6 και Ω-3 μπορεί να επηρεάσει παραμέτρους της υγείας.
Υπάρχουν 3 κύριοι τύποι Ω-3 λιπαρών οξέων: το άλφα-λινολενικό (ALA), το δοκοσαεξαενoϊκό (DHA) και το εικοσαπενταενοϊκό οξύ (EPA). Φυσικές πηγές τους είναι κυρίως τα λιπαρά ψάρια, όπως ο σολομός, το σκουμπρί, η σαρδέλα, ενώ πηγές φυτικής προέλευσης είναι τα καρύδια, ο λιναρόσπορος, το λάχανο και η σόγια. Τα Ω-3 είναι συνολικά ωφέλιμα στην υγεία, ωστόσο η επίδρασή τους είναι ιδιαίτερα σημαντική στην ανάπτυξη του εγκεφάλου και των οφθαλμών. Για το λόγο αυτόν, τα βρεφικά γάλατα και ειδικά αυτά των προώρων είναι εμπλουτισμένα με DHA. Επίσης, οι έγκυοι και θηλάζουσες μητέρες συστήνεται να λαμβάνουν DHA στη διατροφή τους, ιδανικά μέσω των τροφίμων και εναλλακτικά μέσω συμπληρωμάτων διατροφής.

Διατροφικές ελλείψεις
Οι ελλείψεις διατροφικών στοιχείων, όπως ο σίδηρος, ο ψευδάργυρος και το ιώδιο, μπορούν να επηρεάσουν τις νοητικές, τις κινητικές και τις συναισθηματικές ικανότητες των παιδιών. Η έλλειψη σιδήρου, ειδικότερα σε ηλικίες μικρότερες των δύο ετών σχετίζεται με φτωχή ψυχοκινητική ανάπτυξη και μειωμένες σχολικές επιδόσεις στη μετέπειτα ζωή. Πηγές σιδήρου είναι η σπιρουλίνα, το σπανάκι, το συκώτι, οι σαρδέλες, η μαύρη σοκολάτα.
Το ιώδιο είναι απαραίτητο στη σύνθεση των θυρεοειδικών ορμονών, οι οποίες εμπλέκονται στην ανάπτυξη του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος, στη νευρογένεση, στη συναπτογένεση και τη μυελινοποίηση του εγκεφάλου. Η έλλειψη ιωδίου κυρίως κατά την προγεννητική ζωή έχει φανεί ότι επηρεάζει σημαντικά τη νοημοσύνη και τις δεξιότητες του παιδιού. Περιέχεται στο γιαούρτι, τα κράνμπερις, τον βακαλάο και άλλα.
Ο ψευδάργυρος αποτελεί επίσης σημαντικό στοιχείο για τον εγκέφαλο, καθώς εμπλέκεται στη σύνθεση του DNA και του RNA και στο μεταβολισμό των υδατανθράκων, των πρωτεϊνών και των λιπών. Η έλλειψή του σχετίζεται με προβλήματα στην προσοχή, στη μάθηση και τη μνήμη. Φυσικές πηγές ψευδαργύρου είναι τα δημητριακά, το ρύζι, τα γαλακτοκομικά, το μοσχάρι.
Το σύμπλεγμα των βιταμινών Β (περιλαμβανόμενης της θειαμίνης) είναι επίσης σημαντικό για την εγκεφαλική ανάπτυξη και λειτουργία μέσω διαφόρων μηχανισμών – η έλλειψή τους συνδέεται με γνωστικά και γλωσσικά προβλήματα. Καλές πηγές τους αποτελούν τα φρούτα, τα δημητριακά ολικής άλεσης, τα αυγά, τα φασόλια, το γάλα και άλλα.
Συνολικά, η επαρκής, κατάλληλη και ισορροπημένη διατροφή στα πρώτα χρόνια της ζωής αποτελεί τη βάση για την καλή εγκεφαλική λειτουργία και επιτρέπει στο παιδί, μέσω των κατάλληλων κοινωνικών και περιβαλλοντικών επιδράσεων, να φτάσει στο μέγιστο του δυναμικού του, επιτυγχάνοντας τις βέλτιστες γνωστικές, κινητικές και κοινωνικοσυναισθηματικές δεξιότητες.

Photo by freepik